Giáo án và PPT Lịch sử 11 cánh diều Bài 4: Sự phát triển của chủ nghĩa xã hội từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay

BÀI 4 SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI TỪ SAU 

CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI ĐẾN NAY

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV đặt câu hỏi HS trả lời:

Vậy chủ nghĩa xã hội được phát triển và mở rộng như thế nào? Vì sao chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô sụp đổ? Từ năm 1991 đến nay, chủ nghĩa xã hội có những nét chính nào? Công cuộc cải cách mở cửa của Trung Quốc đạt được những thành tựu chính nào và có ý nghĩa ra sao?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu về sự phát triển của chủ nghĩa xã hội từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1911

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận:

- Sự giúp đỡ của Hồng quân Liên Xô có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu?

- Những nguyên nhân chủ quan nào dẫn đến sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông  Âu và Liên Xô?

Sản phẩm dự kiến:

Thắng lợi của Hồng quân Liên Xô trong việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít ở châu Âu đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thành lập các nhà nước dân chủ nhân dân và sự phát triển của chủ nghĩa xã hội ở các nước Đông Âu, bao gồm Ba Lan, Rumani, Hunggari, Tiệp Khắc, Anbani, Bungari và Cộng hòa Dân chủ Đức. Bằng lòng quả cảm và sự hy sinh cao cả, Hồng quân và nhân dân Liên Xô không chỉ bảo vệ được mình, mà còn góp phần giải phóng nhiều nước ở Trung và Đông Âu thoát khỏi thảm họa diệt vong của chủ nghĩa phát-xít, dẫn đến sự ra đời hệ thống các nước XHCN.

Sự sụp đổ của Liên Xô và chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu là một quá trình phức tạp, bao gồm nhiều yếu tố kinh tế, chính trị và xã hội. Dưới đây là một số nguyên nhân chủ quan:

Chính trị và cải cách của Gorbachev: Khi Mikhail Gorbachev trở thành Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô vào năm 1985, ông đặt mục tiêu tái khởi đầu nền kinh tế Liên Xô và cải thiện hệ thống chính quyền. Tuy nhiên, chính sách glasnost (mở cửa) và perestroika (tái cơ cấu) của ông đã mở cửa cho sự phê phán và tạo điều kiện cho các phong trào cải cách dân chủ. Sự thất bại của cải cách và việc bỏ qua Nguyên tắc Brezhnev đã đẩy nhanh quá trình sụp đổ của Liên Xô.

Kinh tế suy thoái: Kinh tế Liên Xô suy thoái nghiêm trọng trong những năm 1980, gây ra căng thẳng dân tộc và tăng sự phát triển của chủ nghĩa dân tộc. Sự suy giảm này đã ảnh hưởng đến sự phân rã của Liên Xô.

Thảm họa hạt nhân Chernobyl: Vụ nổ tại nhà máy điện hạt nhân Chernobyl vào năm 1986 không chỉ gây thiệt hại về môi trường và sức khỏe, mà còn làm tăng sự phê phán về hệ thống quản lý và bí mật của chính phủ Liên Xô.

Hoạt động 2. Tìm hiểu về chủ nghĩa xã hội từ 1991 đến nay

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: 

- Nêu những thành tựu về chính trị, kinh tế, khoa học – kĩ thuật, đối ngoại của công cuộc cải cách, mở cửa ở Trung Quốc. Những thành tựu đó có ý nghĩa, vai trò như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

Từ cuối năm 1978 đến nay, công cuộc cải cách và mở cửa ở Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng:

Kinh tế phát triển nhanh chóng: Trung Quốc đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất thế giới. Tổng sản phẩm trong nước (GDP) đứng thứ bảy thế giới, với giá trị 8740,4 tỉ nhân dân tệ. Việc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2011 củng cố vị thế của nước này.

Cải tổ nền kinh tế: Cuộc cải cách kinh tế do Đặng Tiểu Bình khởi xướng đã mở ra tiến trình công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh chóng. Trung Quốc đã tăng 69 bậc trong xếp hạng thế giới về GDP bình quân đầu người trong vòng 30 năm.

Nâng cao chất lượng sống: Tuổi thọ của người Trung Quốc tăng thêm 6 năm, và chỉ còn chưa đầy 2% dân số sống dưới chuẩn nghèo của thế giới1. Người dân được tiếp cận đầy đủ với điện.

Thành tựu khoa học – kỹ thuật: Trung Quốc có năng lực sản xuất, cung ứng lớn, và là quốc gia có toàn bộ ngành công nghiệp trong phân loại ngành nghề của Liên Hợp Quốc. Năng lực trong lĩnh vực khoa học công nghệ đã được nâng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực kinh tế mới nổi và sáng tạo.

Vai trò đối ngoại: Trung Quốc đóng góp 1/6 GDP thế giới và là công xưởng của cả thế giới. Thế giới ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc ở mức độ chưa từng có.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1:Vai trò của tổ chức hiệp ước Vác-sava là gì ?

A. Hợp tác, giúp đỡ các nước trên thế giới

B. Tương trợ, giúp đỡ những nước theo chế độ XHCN.

C. Giữ gìn hòa bình an ninh ở châu Âu và thế giới.

D. Là tổ chức phòng thủ về quân sự và chính trị của các nước XHCN

Câu 2: Điểm giống nhau cơ bản trong công cuộc cải tổ ở Liên Xô và cuộc cải cách mở cửa ở TQ là

A. Thực hiện đa nguyên đa đảng để cùng lãnh đạo đất nước.

B. Thực hiện đổi mới đồng bộ và toàn diện về kinh tế, xã hội.

C. Chú trọng đổi mới chính trị và xã hội.

D. Tiến hành khi đất nước khủng hoảng.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Lập bảng tóm tắt những nét chính về sự phát triển của chủ nghĩa xã hội ở các nước Đông Âu, châu Á và khu vực Mĩ Latinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Câu 2: Nêu những hành động cụ thể mà em có thể làm để đóng góp vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.