Giáo án và PPT Lịch sử 6 cánh diều Bài 17: Bước ngoặt lịch sử đầu thế kỉ X

BÀI 17: BƯỚC NGOẶT LỊCH SỬ ĐẦU THẾ KỈ X

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Mùa xuân năm 40 từng vang lên lời thề bất hủ của Hai Bà Trưng: “Một xin rửa sạch nước thù/Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng”. Nhưng trong khoảng gần 900 năm, từ Hai Bà Trưng, Bà Triệu đến Lý Bí, Mai Thúc Loan,... đều chưa thực hiện được trọn vẹn lời thề. Nhìn vào bức tranh, em có biết cuối cùng ai là người đã hoàn thành trọn vẹn được ước nguyện độc lập thiêng liêng ấy và chiến thắng đó mang tên gì không?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Họ Khúc giành quyền tự chủ

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Khúc Thừa Dụ đã giành quyền tự chủ như thế nào?

• Việc nhà Đường công nhận chức Tiết độ sứ cho Khúc Thừa Dụ thể hiện điều gì?

• Nêu nội dung và ý nghĩa cải cách của Khúc Hạo.

Sản phẩm dự kiến:

Khúc Thừa Dụ gây dựng nền tự chủ

- Khúc Thừa Dụ đã giành quyền tự chủ:

+ Từ cuối thế kỉ IX, nhà Đường ngày càng suy yếu. Giữa năm 905, nhân cơ hội Tiết độ sứ Độc Cô Tôn bị giáng chức, Khúc Thừa Dụ đã tập hợp nhân dân chiếm thành Đại La (Hà Nội), tự xưng Tiết độ sứ.

+ Đầu năm 906, hoàng để nhà Đường buộc phải công nhận, phong Khúc Thừa Dụ làm Tiết độ sử An Nam.

- Việc nhà Đường công nhận chức Tiết độ sứ cho Khúc Thừa Dụ thể hiện:

+ Nhà Đường ngày càng suy yếu

+ Khúc Thừa Dụ thực hiện một cuộc cướp chính quyền một cách khéo léo, đẩy nhà Đường vào thế đã rồi - buộc phải công nhận chính quyền tự chủ của người Việt.

Khúc Hạo củng cố nền tự chủ

- Nội dung cải cách của Khúc Hạo:

+ Khúc Hạo nhờ vào cơ nghiệp cũ, giữ lấy La Thành, tự xưng là Tiết độ sứ, chia đặt các lộ, phu, châu và xã ơ các xứ.

+ Bình quân thuế ruộng, tha bỏ lực dịch; lập sổ khai hộ khẩu, kê rõ họ tên quê quán.

+ Chính sự khoan dung, giản dị

- Ý nghĩa cải cách của Khúc Hạo: xây dựng chính quyền tự chủ, độc lập với phong kiến phương Bắc cho người Việt, chính quyền của riêng người Việt - do người Việt nắm giữ.

Hoạt động 2. Dương Đình Nghệ khôi phục nền tự chủ

GV đưa ra câu hỏi:

Dương Đình Nghệ đã khôi phục và giành quyền tự chủ như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Dương Đình Nghệ đã khôi phục và giành quyền tự chủ:

+ Đầu năm 931, Dương Đình Nghệ - một tướng của họ Khúc - kéo quân từ Ái Châu tiến đánh và nhanh chóng làm chủ thành Đại La

+ Cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán xâm lược năm 931 giành thắng lợi, Dương Đình Nghệ xưng Tiết độ sứ, khôi phục nền tự chủ

Hoạt động 3. Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng

HS cùng thảo luận và trả lời câu hỏi:

• Ngô Quyền kéo quân ra Bắc để làm gì?

• Mục đích xâm lược lần thứ hai của quân Nam Hán là gì?

• Ngô Quyền đã chuẩn bị kế hoạch cho trận thủy chiến chặn giặc như thế nào?

• Theo em, trận địa cọc Bạch Đằng sẽ gây khó khăn gì cho quân giặc?

• Nét độc đáo trong cách tổ chức đánh giặc của Ngô Quyền thể hiện ở điểm nào?

• Nêu ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Bạch Đằng năm 938.

Sản phẩm dự kiến:

- Ngô Quyền kéo quân ra Bắc để đánh giặc Nam Hán

- Mục đích xâm lược lần thứ hai của quân Nam Hán: mưu đồ trả thù lần thất bại trước đó và dã tâm bành trướng, mở rộng lãnh thổ của nhà Nam Hán

- Ngô Quyền đã chuẩn bị kế hoạch cho trận thủy chiến chặn giặc:

+ Dựa vào đặc điểm tự nhiên của sông Bạch Đằng: Xưa kia, hai bên bờ hạ lưu sông Bạch Đằng có rừng rậm um tùm, nhân dân trong vùng gọi là sông Rừng. Tại khu vực cửa biển Bạch Đằng, khi thuỷ triều lên cao, lòng sông rộng mênh mông.

+ Sai người đem cọc vạt nhọn đầu bịt sắt đóng ngầm trước ở cửa biển, thuyền của bọn chúng theo nước triều lên vào trong hàng cọc thì sau đó ta dễ bề chế ngự, không cho chiếc nào ra thoát.

+ Trận địa cọc Bạch Đằng sẽ gây khó khăn  cho quân giặc: quân Nam Hán sẽ bị động, bất ngờ, không kịp trở tay

- Nét độc đáo trong cách tổ chức đánh giặc của Ngô Quyên thể hiện điểm:

+ Ngô Quyền đã phân tích được thế mạnh yếu của quân giặc: quân đông, có lợi thế về chiến thuyền; thế yếu của quân Nam Hán lại là tiến quân đến bằng đường biển nhưng không nắm vững địa hình cụ thể, kéo quân từ xa đến mệt mỏi lại mất nội ứng do Công Tiễn đã chết.

+ Chủ động bày trận địa phục kích, biết lợi dụng lợi thế của sông Bạch Đằng để tổ chức thủy chiến

- Ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Bạch Đằng năm 938:

+ Đánh bại hoàn toàn ý chí xâm lược của nhà Nam Hán

+ Thể hiện ý chí quyết tâm đấu tranh chống xâm lược của dân tộc ta

+ Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc và mở ra thời đại độc lập đối với dân tộc ta.

+ Đánh dấu sự trưởng thành của dân tộc và kết thúc hoàn toàn thời kì đấu tranh giành lại độc lập hàng chục thế kỉ, đưa dân tộc ta bước sang một kỉ nguyên mới.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Nội dung nào dưới đây không thể hiện đúng về nội dung của cuộc cách Khúc Hạo:

A. Định lại mức thuế cho công bằng.

B. Bãi bỏ chức Tiết độ sứ của nhà Đường.

C. Tha bỏ lực dịch cho dân đỡ khổ.

D. Lập sổ hộ khẩu, khai rõ quê quán để quản lí cho thống nhất.

Câu 2: Điều nào sau đây không đúng khi nói về Dương Đình Nghệ:

A. Là một tướng của họ Khúc – kéo quan từ Ái Châu tiến đánh và nhanh chóng làm chủ thành Đại La.

B. Quê ở làng Giàng, tỉnh Thanh Hóa.

C. Xưng Tiết độ sứ, khôi phục nền tự chủ vào năm 931.

D. Được chính quyền họ Dương giao quản vùng Ái Châu (Thanh Hóa ngày nay).  

Câu 3: Sự kiện chấm dứt thời kì Bắc thuộc, mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của dân tộc là:

A. Khúc Thừa Dụ tự xưng là Tiết độ sứ (năm 905).

B. Dương Đình Nghệ tự xưng là Tiết độ sứ (năm 931).

C. Kháng chiến chống quân Nam Hán xâm lược lần thứ nhất của Ngô Quyền (năm 930 - 931).

D. Kháng chiến chống quân Nam Hán xâm lược lần thứ hai - Chiến thắng Bạch Đằng (năm 938).

Câu 4: Xuất phát từ nguyên nhân sâu xa nào mà trong 1000 năm Bắc thuộc người Việt mất nước nhưng không mất dân tộc?

A. Sự định hình của nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc.

B. Ý thức tiếp thu có chọn lọc của người Việt.

C. Bộ máy cai trị của chính quyền trung quốc chỉ tới cấp huyện.

D. Có những khoảng thời gian độc lập ngắn để củng cố đất nước.

Câu 5: Sau khi nổi dậy chiếm thành Đại La (Hà Nội), Khúc Thừa Dụ không xưng Vương mà xưng Tiết độ sứ vì:

A. Nhân dân không ủng hộ Khúc Thừa Dụ xưng vương.

B. Khúc Thừa Dụ không đủ thực lực để xưng vương.

C. Ông muốn lợi dụng danh nghĩa quan lại nhà Đường để xây dựng nền tự chủ.

D.Khúc Thừa Dụ không muốn tạo ra khoảng cách với nhân dân.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Vì sao nói trận thủy chiến sông Bạch Đằng năm 938 là một chiến thắng vĩ đại của dân tộc ta?

Câu 2: Nguyên nhân dẫn đến thắng lợi của chiến thắng Bạch Đằng (938) là gì?