BÀI 10: ĐẶC ĐIỂM DÂN CƯ, XÃ HỘI CHÂU PHI

(16 câu)

1. Nhận biết (3 câu)

Câu 1:Trình bày đặc điểm dân cư của châu Phi?

Trả lời:

Năm 2019, châu Phi có 1 308,1 triệu người, chiếm 17,0% dân số thế giới. Hai quốc gia có dân số trên 100 triệu người là Ni-giê-ri-a (201,0 triệu người) và Ê-ti-ô-pi-a (112,1 triệu người).

Trong giai đoạn 1960 – 2019 (59 năm), dân số châu Phi tăng 4,6 lần, trong khi dân số thế giới tăng 2,6 lần; từ chỗ chỉ chiếm 10,2% dân số thế giới (năm 1960) đã tăng lên 17,0 % (năm 2019) và dự báo sẽ chiếm tới 25,6% (năm 2050) và 30,4% (năm 2100).

Câu 2:Trình bày sự bùng nổ dân số ở châu Phi?

Trả lời:

Sự gia tăng dân số nhanh trong thời gian ngắn và tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên bình quân hãng năm vượt trên 2,1% ở phần lớn các quốc gia châu Phi được gọi là bùng nổ dân số. Cho đến nay, nhiều quốc gia ở khu vực Trung Phi, Đông Phi và Tây Phi có tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên vẫn ở mức cao, từ 2,7% đến 3,0%.

Nguyên nhân chính của bùng nổ dân số ở châu lục này là do tỉ suất sinh cao, duy trì trong thời gian dài, trong khi tỉ suất tử giảm nhờ những thành tựu của y tế, khoa học kĩ thuật và điều kiện sống phần nào được cải thiện,.....

Câu 3:Liệt kê các đặc điểm xã hội nổi bật ở châu Phi?

Trả lời:

Những đặc điểm xã hội nổi bật ở châu Phi:

- Nạn đói

- Xung đột quân sự

- Di sản lịch sử

2. Thông hiểu (5 câu)

Câu 1:Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên cao dẫn đến hậu quả gì đối với sự phát triển của các nước châu Phi?

Trả lời:

Tăng dân số nhanh là một trong những nguyên nhân kìm hãm sự phát triển, dẫn đến đói nghèo, tài nguyên bị khai thác kiệt quê, suy thoái và ô nhiễm môi trường,... ở châu Phi.

Câu 2:Phân tích vấn đề nạn đói ở nhiều quốc gia châu Phi?

Trả lời:

Nạn đói là một trong những vấn đề xã hội nổi cộm ở châu Phi, đặc biệt ở các quốc gia thuộc khu vực phía nam Xa-ha-ra.

Nguyên nhân của tình trạng thiếu lương thực, đói ăn đi kèm với suy dinh dưỡng là do các cuộc xung đột quân sự, chính trị làm bất ổn định cuộc sống, biến đổi khí hậu làm hạn hán xảy ra ngày càng nghiêm trọng, sản xuất lương thực bị suy giảm, dịch bệnh HIV/AIDS đã khiến cho nhiều gia đình mất đi lao động trụ cột, sự gia tăng dân số quá nhanh cũng gây áp lực lên nguồn cung lương thực.

Câu 3:Xung đột quân sự ở một số quốc gia châu Phi xảy ra do những nguyên nhân nào?

Trả lời:

Sự bất ổn về an ninh, xung đột quân sự đang là một trong những vấn nạn còn tồn tại ở một số quốc gia châu Phi như: Cốt-di-voa, Công-gô, Ni-giê-ri-a, U-gan-da, Li-bi, Ru-an-da.... Trong đó, nổi bật nhất là hai cuộc xung đột quân sự ở Xu-đăng và Xô-ma-li kéo dài suốt nhiều năm. Nguyên nhân bắt nguồn từ những tranh chấp về sở hữu đất đai và tài nguyên thiên nhiên, từ sự bất đồng về tôn giáo và sắc tộc.

Câu 4:Kinh tế - xã hội ở châu Phi bị ảnh hưởng như thế nào từ những cuộc xung đột quân sự?

Trả lời:

Xung đột quân sự triền miên ở các quốc gia không chỉ làm nhiều người thiệt mạng mà còn ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, sản xuất lương thực, việc làm và đời sống, nhiều quốc gia rơi vào tình trạng kiệt quệ về kinh tế, người dân lâm vào cảnh đói nghèo.

Câu 5:Nêu giá trị và ý nghĩa của di sản lịch sử ở châu Phi?

Trả lời:

Các di sản lịch sử có giá trị đặc biệt về văn hoá, thẩm mĩ, khoa học và có ý nghĩa lớn về kinh tế, giáo dục vượt khỏi phạm vi quốc gia, châu lục, tạo khả năng thu hút khách du lịch.

Tuy nhiên, do ảnh hưởng của các cuộc xung đột quân sự, xung đột sắc tộc cũng như điều kiện phát triển kinh tế nên nhiều di sản lịch sử chưa được khai thác và phát huy, việc tôn tạo và bảo tồn còn nhiều hạn chế, có nhiều di sản lịch sử đã bị xuống cấp và có nguy cơ bị phá huỷ.....

3. Vận dụng (4 câu)

Câu 1:Quan sát bảng số liệu về tỉ lệ tăng dân số tự nhiên của thế giới và châu Phi và nhận xét tỉ lệ tăng dân số tự nhiên ở châu Phi so với thế giới trong giai đoạn 1960 - 2019?

TỈ LỆ TĂNG DÂN SỐ TỰ NHIÊN CỦA CHÂU PHI VÀ THẾ GIỚI

GIAI ĐOẠN 1960 – 2019 (%)

Trả lời:

Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên của châu Phi luôn lớn hơn mức tăng trung bình của thế giới. Tỉ lệ gia tăng dân số trung bình của thế giới có xu hướng giảm qua từng giai đoạn nhưng tỉ lệ gia tăng dân số trung bình của châu Phi vẫn có xu hướng tăng.

- Năm 1960, tỉ lệ tăng dân số tự nhiên của châu Phi gấp 1,28 lần thế giới.

- Năm 2019, tỉ lệ tăng dân số tự nhiên của châu Phi gấp 2,17 lần thế giới.

Câu 2:Nguyên nhân xã hội nào làm cho sự phát triển kinh tế - xã hội của châu Phi bị kìm hãm?

Trả lời:

Những nguyên nhân xã hội đã kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội của châu Phi:

- Bùng nổ dân số

- Xung đột tộc người

- Đại dịch AIDS

- Sự can thiệp của nước ngoài

Câu 3:Sự xung đột tộc người ở châu Phi diễn ra như thế nào?

Trả lời:

Châu Phi có nhiều tộc người, với hàng nghìn thổ ngữ khác nhau.

Trước đây, thực dân châu Âu thành lập các quốc gia ở châu Phi trên lãnh thổ của các tộc người khác nhau về ngôn ngữ, phong tục, tập quán, tôn giáo,... và lợi dụng điều này nhằm thực hiện chính sách chia để trị.

Chính quyền nhiều nước thường nằm trong tay các thủ lĩnh của một vài tộc người. Điều đó đã làm tăng thêm mâu thuẫn giữa các tộc người trong từng nước và giữa các nước láng giềng với nhau, dẫn đến xung đột biên giới và nội chiến liên miên (như ở Li-bê-ri-a, Ê-ti-ô-pi-a, Xu-đăng, Xô-ma-li, Bu-run-đi, Ru-an-đa,...), gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng về kinh tế – xã hội và tạo cơ hội để nước ngoài can thiệp.

Nền kinh tế của nhiều nước châu Phi vẫn là tự cấp, tự túc. Việc trao đổi hàng hoá và giao lưu văn hoá còn quá ít, khiến sự ngăn cách giữa các bộ tộc càng thêm nặng nề.

Câu 4:Tại sao nói châu Phi là một trong những cái nôi của loài người?

Trả lời:

Châu Phi là một trong những cái nôi của loài người.

Lịch sử châu Phi được bắt đầu với sự xuất hiện của người hiện đại Hô-mô Sa-pi-en ở Đông Phi, sau đó là sự ra đời của các nền văn minh cổ đại. Nền văn minh Ai Cập cổ đại là một trong những nền văn minh lâu đời nhất trên thế giới.

4. Vận dụng cao (4 câu)

Câu 1:Kế hoạch hóa rất khó thực hiện ở châu Phi. Giải thích tại sao?

Trả lời:

Vấn đề kế hoạch hóa rất khó thực hiện ở châu Phi vì gặp các trở ngại của tập tục, truyền thống, sự thiếu hiểu biết về khoa học – kĩ thuật,..

Câu 2:Cuộc xung đột sắc tộc ở châu Phi dẫn đến những hậu quả gì?

Trả lời:

- Hình thành những làn sóng người tị nạn từ vùng có chiến tranh hoặc xung đột sắc tộc đến những nơi an toàn hơn.

- Làng mạc, thành phố bị tàn phá, các nhà máy, xí nghiệp, hầm mỏ, đồn điền, đồng ruộng bị phá hủy, đốt cháy, bỏ hoang, sản xuất đình trệ, mức sống bị hạ thấp,...

- Những nơi tiếp nhận người tị nạn có nhiều vấn đề xã hội phải giải quyết: nạn thất nghiệp, bệnh tật, tiếp tế nước sạch, thực phẩm, thuốc men, phòng chống dịch bệnh, suy dinh dưỡng...

- Sự đoàn kết thống nhất trong một nước giữa các dân tộc, các sắc tộc,... không bền vững, mầm mống bất ổn định kinh tế – xã hội vẫn duy trì lâu dài, cản - trở sự phát triển kinh tế đất nước.

Câu 3:Các thành phố lớn của châu Phi thường là các thành phố Cảng. Giải thích tại sao?

Trả lời:

Trong suốt một thời gian dài (từ thế kỉ XVI đến đầu thế kỉ XX), châu Phi là thuộc địa. Các thành phố cảng là nơi để chuyển các tài nguyên khai thác ở châu Phi về các nước chính quốc.

Câu 4:Các di sản lịch sử ở châu Phi phân bố ở những quốc gia nào?

Trả lời:

Châu Phi có nhiều di sản được Uỷ ban Di sản Thế giới (WHC) ghi danh. Đây là các di sản lịch sử về kiến trúc, điêu khắc, khảo cổ,... có giá trị nổi bật toàn cầu. Đến năm 2019, châu lục này có 54 di sản lịch sử thế giới phân bố trên 30 quốc gia, trong đó tập trung nhiều ở Cộng hoà Nam Phi, Ai Cập, Ma-rốc, Tuy-ni-di, An-giê-ri, Ê-ti-ô-pi, Kê-ni-a, Tan-da-ni-a, Cộng hoà Dân chủ Công-gô, Cốt-đi-voa, Xê-nê-gan,...