BÀI 39. DA VÀ ĐIỀU HÒA THÂN NHIỆT Ở NGƯỜI (25 câu)

1. NHẬN BIẾT (9 câu)

Câu 1: Nêu các lớp cấu tạo nên da và thành phần của mỗi lớp.

Trả lời:

- Da có cấu tạo 3 lớp:

+ Lớp biểu bì: tầng sừng, tầng tế bào sống, lỗ tuyến mồ hôi

+ Lớp bì: tuyến mồ hôi, dây thần kinh, cơ co chân lông, lông và bao lông, tuyến nhờn, thụ quan, mạch máu.

+ Lớp mỡ dưới da: mỡ.

Câu 2: Nêu chức năng da.

Trả lời:

Da có chức năng bảo vệ cơ thể, chống lại các yếu tố bất lowiij của môi trường như sự va đập, sự xâm nhập của vi khuẩn, chống thấm nước và mất nước. Da tham gia vào điều hòa thân nhiệt nhờ hoạt động của tuyến mồ hôi, hoạt động co dãn mạch máu dưới da, co dãn chân lông. Bên cạnh đó da còn có chức năng nhân biết các kích thích của môi trường nhờ thụ quan và chức năng bài tiết qua tuyến mồ hôi.

Câu 3: Nêu tên các lớp cấu tạo của da và chức năng của chúng.

Trả lời:

Câu 4: Trình bày nguyên nhân, triệu chứng của một số bệnh về da như hắc lào, lang ben, mụn trứng cá.

Trả lời:

- Bệnh hắc lào: 

+ Nguyên nhân: Do nấm.

+ Triệu chứng: Xuất hiện các vùng da tổn thương dạng tròn, đóng vảy; ngứa ngáy ở vùng mông, bẹn, nách.

- Bệnh lang ben:

+ Nguyên nhân: Do nấm.

+ Triệu chứng: xuất hiện các vùng da lốm đốm trắng hơn bình thường.

- Mụn trứng cá: 

+ Nguyên nhân: Nang lông bị bít tắc, vi khuẩn gây viêm nhiễm và tổn thuông trên da.

+ Triệu chứng: gây ra mụn sần, mụn mủ, mụn đầu trắng, mụn đầu đen,...

Câu 5: Hãy nêu một số thành tựu ghép da trong y học tại Việt Nam

Trả lời:

- Một số thành tựu ghép da trong y học:

+ Sử dụng da ếch, da heo để ghép da điều trị bỏng

+ Công nghệ nuôi cấy tế bào sợi trong nghiên cứu và điều trị bỏng.

Câu 6: Thân nhiệt là gì? Nêu các bước đo thân nhiệt cơ thể người.

Trả lời:

- Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể. 

- Các bước đo thân nhiệt của cơ thể người:

Bước 1: Dùng bông y tế lau sạch nhiệt kế.

Bước 2: Đưa đầu của nhiệt kế vào vị trí cần đo (trán, tai, …) và ấn nút bật một lần nữa.

Bước 3: Đợi 3 đến 5 giây và đọc kết quả hiển thị trên màn hình

Bước 4: Tắt nhiệt kế, lau sạch và cất vào nơi quy định.

Câu 7: Nêu vai trò của duy trì thân nhiệt ở cơ thể người.

Trả lời:

Vai trò của việc duy trì ổn định thân nhiệt ở người: giúp các quá trình sống diễn ra bình thường. Nếu thân nhiệt hạ xuống dưới 35oC hoặc tăng trên 38oC thì tim, hệ thần kinh và cơ quan khác có thể bị rối loạn, ảnh hưởng đến các hoạt động sống của cơ thể.

Câu 8: Nêu các cơ chế duy trì thân nhiệt cho cơ thể.

- Cơ chế thần kinh: sự tăng giảm quá trình dị hóa để điều tiết sự sinh nhiệt, cùng với các phản ứng co và giãn mạch máu, tiêt mồ hôi, co chân lông, …đều là các phản xạ do hệ thần kinh điều khiển.

- Cơ chế thể dịch: Hormone tiết ra nhiều hay ít làm quá trình chuyển hóa tăng hoặc giảm.

Câu 9: Trình bày một số hoạt động phòng chống nóng, lạnh cho cơ thể.

Trả lời:

- Hoạt động có vai trò chống nóng: trồng cây xanh, chống nóng cho nhà ở, luận tập thể dục thể thao, sử dụng điều hòa 2 chiếu.

- Hoạt động có vai trò chống lạnh: Mặc áo ấm, luyện tập thể dục thể thao, sử dụng điều hòa 2 chiều.

1. THÔNG HIỂU (7 câu)

Câu 1. Vì sao nói giữ gìn vệ sinh môi trường cũng là một biện pháp bảo vệ da?

Trả lời:

Da là bề mặt lớn nhất trên cơ thể tiếp xúc trực tiếp với môi trường, da có chức năng điều hòa thân nhiệt, che chắn cho các bộ phận bên trong cơ thể. Nếu môi trường bị ô nhiễm sẽ dẫn đến da bị nhiễm khuẩn, nhiễm độc, gây nên các bệnh về da; việc tỏa nhiệt của cơ thể diễn ra khó khăn (do các lỗ chân lông bị bít kín);...

Câu 2: Trình bày vai trò của da và hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt.

Trả lời:

- Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt:

+ Khi trời nóng, khi lao động nặng: Mao mạch ở da dãn, giúp tỏa nhiệt nhanh, đồng thời tăng tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.

+ Khi trời lạnh: Mao mạch ở da co lại, cơ chân lông co để giảm sự tỏa nhiệt.

+ Hoặc khi trời quá rét, còn có hiện tượng cơ co dãn liên tục gây phản xạ run để sinh nhiệt.

- Vai trò của hệ thần kinh trong điều hòa thân nhiệt:

+ Sự tăng, giảm quá trình dị hóa ở tế bào để điều tiết sự sinh nhiệt.

+ Phản ứng co, dãn mạch máu dưới da; tăng, giảm tiết mồ hôi, co, duỗi cơ chân lông để điều tiết sự tỏa nhiệt của cơ thể đều là phản xạ do hệ thần kinh điều kiển

Câu 3: Cho những hoạt động sau: trồng cây xanh, tập thể dục thể thao, mặc áo ấm, dùng điều hòa hai chiều, sử dụng miếng dán giữ nhiệt, đội mũ len. Hoạt động nào có vai trò chống nóng, hoạt động nào có vai trò chống nóng, hoạt động nào có vai trò chống lạnh cho cơ thể?

Trả lời:

- Hoạt động vai trò chống nóng: trồng cây xanh, tập thể dục thể thao, dùng điều hòa hai chiều.

- Hoạt động vai trò chống lạnh: tập thể dục, mặc áo ấm, dùng điều hòa hai chiều, sử dụng miếng dán giữ nhiệt, độ mũ len.

Câu 4: Vì sao đo thân nhiệt là bước đầu của việc chẩn đoán bệnh?

Trả lời:

Đo thân nhiệt là bước đầu của việc chẩn đoán bệnh vì:

Ở người bình thường, thân nhiệt duy trì ổn định ở mức 36,3 – 37,3oC. Khi thân nhiệt ở dưới 36oC hoặc từ 38oC trở lên là biểu hiện trạng thái sức khỏe của cơ thể không bình thường. Do đó, đo thân nhiệt được xem là bước đầu tiên giúp chẩn đoán, sàng lọc nhanh chóng và đơn giản trước khi thực hiện các bước tiếp theo.

Câu 5: Vì sao nói việc xác định thân nhiệt cũng có thể xác định được tình trạng sức khỏe của cơ thể?

Trả lời:

Xác định thân nhiệt của cơ thể cũng có thể xác định được tình trạng của sức khỏe vì:

- Khi thân nhiệt cơ thể bình thường khoảng 37oC, chứng tỏ các hoạt động sinh lí diễn ra bình thường, các hoạt động điều hòa thân nhiệt diễn ra bình thường vì thế cơ thể khỏe mạnh.

- Khi nhiệt độ cơ thể thấp hoặc cao hơn bình thường chứng tỏ các hoạt động sinh lí của tế bào và cơ thể đang diễn ra không bình thường, sự điều hòa thân nhiệt chưa ổn định, vì thế có thể đang mắc bệnh lý.

Câu 6: Vì sao những viết thương trên da có thể hồi phục được?

Trả lời:

Khi da bị tổn thương, quá trình tự nhiên của da là tạo hàng loạt phản ứng sinh học phức tạp diễn ra hay còn gọi là quá trình tương tác giữa các tế bào nhằm tái tạo biểu bì và mô da từ đó vết thương sẽ dần dần được phục hồi.

Câu 7:  Khi trời nóng và khi trời lạnh, các mạch máu dưới da, tuyến mồ hôi và các cơ dựng lông hoạt động như thế nào.

Trả lời:

- Khi trời nắng nóng hoặc lao động nặng cơ dựng lông, mao mạch dãn giúp tỏa nhiệt nhanh, đồng thời tăng cường tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.

- Khi trời lạnh các mao mạch ở da co lại, ngưng tiết mồ hôi, cơ chân lông co để giảm sự tỏa nhiệt.

- Khi trời quá lạnh, cơ co dãn liên lục gâu phản xạ run để sinh nhiệt. 

 VẬN DỤNG (5 câu)

Câu 1: Vận dụng những hiểu biết về da, nêu các biện pháp chăm sóc, bảo vệ và trang điểm da an toàn.

Trả lời:

+ Giữ tinh thần lạc quan, sinh hoạt điều đồ.

+ Uống nhiều nước.

+ Ăn nhiều rau xanh và trái cây để bổ sung vitamin và chất khoáng.

+ Vệ sinh da và chống nắng đúng cách.

+ Bổ sung độ ẩm cho da.

+ Hạn chế trang điểm.

+ Bảo vệ da khỏi những tổn thương.

+ Vệ sinh môi trường sạch sẽ.

Câu 2: Cần làm gì khi bị bỏng?

Trả lời:

Nhanh chóng đưa vùng da bị bỏng ngâm vào nước nguội sạch để vệ sinh vết thương tránh nhiễm khuẩn, sau đó xả nhẹ nước mát trong vòng ít nhất 15 phút. Sau đó, Sử dụng gạc sạch, vô khuẩn hoặc miếng vải nhỏ sạch để băng vùng da bị bỏng, tránh tiếp xúc bụi bẩn lên vết bỏng

Câu 3: Hãy trình bày biểu hiện, nguyên nhân và cách phòng chống cảm nóng, cảm lạnh

Trả lời:

Câu 4: Khi một người bị cảm lạnh người ta thường:

1. Cởi bỏ quần áo ướt.
2. Làm ấm người bằng quần áo khô, chăn khô.
3. Uống nước âm hoặc ăn cháo ấm

Hãy nêu ý nghĩa của những việc làm trên.

Trả lời:

• Cởi hết quấn áo ướt: Tránh cho cơ thể bị mất nhiệt nhanh chóng.

•  Làm ấm người bằng quần áo, chăn khô: Tránh cho cơ thể bị mất nhiệt

• Uống nước ấm hoặc ăn cháo ấm: cung cấp nhiệt lượng, năng lượng cho cơ thể.

Câu 5: Cần lưu ý gì trong chế độ ăn mùa đông và hè.

Trả lời:

+ Chế độ ăn uống mùa hè: Tránh ăn những thức ăn sinh nhiều nhiệt, ăn những thức ăn có nước ví dụ như: Ăn nhiều canh, nước trái cây, rau quả…

+ Chế độ ăn uống mùa đông: ăn những thức ăn sinh nhiều năng lượng như các thức ăn có chất béo, giàu protein, thức ăn nóng…

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1:Hãy giải thích các hiện tượng sau: “Trời nóng chóng khát, trời mát chóng đói; Rét run cầm cập”.

Trả lời:

- Trời nóng chóng khát, trời mát chóng đói: Ở người, nhiệt độ cơ thể được duy trì ở khoảng 37oC là do sự cân bằng giữa sinh nhiệt và tỏa nhiệt. Khi trời nóng, cơ thể tăng tỏa nhiệt, nhiệt được tỏa ra ngoài qua hơi thở, nước tiểu, mồ hôi, làm cơ thể mất nhiều nước nên mới cảm thấy khát. Khi trời lạnh, cơ thể tăng sinh nhiệt, quá trình trao đôit chất và chuyển hóa năng lượng để sinh nhiệt cần sử dụng nguyên liệu lấy từ thức ăn nên dẫn đến hiện tượng chóng đói.

- Rét run cầm cập: Khi trời rét, nhiệt độ tỏa ra mạnh, dẫn đến cơ thể mất nhiệt, lúc đó các mao mạch ở da và cơ co chân lông co lại để chống mất nhiệt, đồng thời cơ thể có hiện tượng run, run là hiện tượng co rút nhanh của cơ làm tăng quá trình dị hóa để sinh nhiệt chống rét, vì thế khi trời quá rét mà cơ thể không được làm ấm sẽ gây ra hiện tượng “run rẩy”.

Câu 2: Hãy vận dụng kiến thức đã học được trong bài để xử lý tình huống khi có người bị say nắng.

Trả lời:

Khi gặp trường hợp say nắng (cảm nóng), cần nhanh chóng tiến hành những biện pháp sơ cứu như: đưa nạn nhân vào chỗ mát, thoáng gió, cởi bớt áo, cho uống nước mát có pha muối, chườm lạnh bằng khăn mát hoặc nước đá để ở những vị trí có động mạch lớn đi qua da như nách, bẹn, cổ. Nếu nạn nhân hôn mê không uống được nước hoặc nôn liên tục, kèm theo các triệu chứng đau bụng, tức ngực, khó thở cần phải nhanh chong đưa đến cơ sở y tế gần nhất. Trong quá trình di chuyển vẫn chườm mát cho nạn nhân.

Câu 3: Hãy vận dụng kiến thức đã học được trong bài để xử lý tình huống khi có người bị cảm lạnh.

Trả lời: 

Khi bị cảm lạnh cần ăn uống, nghỉ ngơi đầy đủ, làm dịu cổ họng bằng cách xúc họng bằng nước muối sinh lý ấm, vận động để tăng tiết mồ hôi, làm thông mũi bằng cách nhỏ dung dịch nước muối dinh lí vào mũi. Kết hợp với sử dụng thuốc theo đúng chỉ thị của bác sĩ.