Câu hỏi tự luận Lịch sử 10 cánh diều Bài 1: Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức
Bộ câu hỏi tự luận Lịch sử 10 cánh diều. Câu hỏi và bài tập tự luận Bài 1: Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức. Bộ tài liệu tự luận này có 4 mức độ: Nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao. Phần tự luận này sẽ giúp học sinh hiểu sâu, sát hơn về môn học Lịch sử 10 cánh diều.
BÀI 1: HIỆN THỰC LỊCH SỬ VÀ NHẬN THỨC LỊCH SỬ (15 CÂU)
1. NHẬN BIẾT ( 7 CÂU)
Câu 1/Bài 1: Em hiểu lịch sử là gì?
Trả lời:
- Lịch sử có thể hiểu theo 3 nghĩa chính:
+ Thứ nhất, lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ của xã hội loài người.
+ Thứ hai, lịch sử là những câu truyện về quá khứ hoặc tác phẩm ghi chép về quá khứ
+ Thứ ba, lịch sử là khoa học nghiên cứu về quá khứ của con người.
- Khái niệm lịch sử liên quan đến hai yếu tố cơ bản là hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử.
Câu 2/Bài 1: Hiện thực lịch sử là gì?
Trả lời:
- Hiện thực lịch sử: là toàn bộ những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người (người nhận thức).
- Hiện thực lịch sử có trước, nhận thức lịch sử có sau. Hiện thực lịch sử là duy nhất, không thể thay đổi, nhưng nhận thức lịch sử rất đa dạng và có thể thay đổi theo thời gian. Hiện thực lịch sử luôn khách quan, còn nhận thức lịch sử vừa khách quan, vừa chủ quan. Nhận thức lịch sử có sự khác nhau là do mục đích nghiên cứu, nguồn sử liệu, quan điểm tiếp cận, phương pháp nghiên cứu.
Câu 3 /Bài 1: Nhận thức lịch sử là gì?
Trả lời:
- Nhận thưc lịch sử: là toàn bộ những tri thức, hiểu biết, những ý niệm và hình dung của con người về quá khứ (nhận thức về sự việc đã xảy ra).
- Hiện thực lịch sử có trước, nhận thức lịch sử có sau. Hiện thực lịch sử là duy nhất, không thể thay đổi, nhưng nhận thức lịch sử rất đa dạng và có thể thay đổi theo thời gian. Hiện thực lịch sử luôn khách quan, còn nhận thức lịch sử vừa khách quan, vừa chủ quan. Nhận thức lịch sử có sự khác nhau là do mục đích nghiên cứu, nguồn sử liệu, quan điểm tiếp cận, phương pháp nghiên cứu.
Câu 4 /Bài 1: Nêu chức năng và nhiệm vụ của Sử học.
Trả lời:
- Chức năng: Chức năng của Sử học là khôi phục hiện thực lịch sử thật chính xác, khách quan (chức năng khoa học) và phục vụ cuộc sống của con người hiện tại thông qua những bài học kinh nghiệm được đúc kết
- Nhiệm vụ: là cung cấp những tri thức khoa học về lịch sử và giáo dục, nêu gương.
Câu 5/Bài 1: Nêu ý nghĩa các nguyên tắc cơ bản của Sử học.
Trả lời:
- Ý nghĩa của các nguyên tắc cơ bản:
+ Định hướng việc nghiên cứu cho các nhà sử học: bám sát mục tiêu, nhiệm vụ, phương pháp nghiên cứu,…
+ Giúp các nhà sử học hiểu rõ sứ mệnh, trách nhiệm, đạo đức của người viết lịch sử.
+ Phê phán các quan điểm sai trái, bảo vệ đến cùng lẽ phải, ủng hộ quan điểm khoa học, tiến bộ và nhân văn.
Câu 6 /Bài 1: Giải thích khái niệm Sử học.
Trả lời:
Sử học là một lĩnh vực nghiên cứu chuyên sâu về quá khứ của con người và xã hội, bao gồm cả sự kiện, nhân vật, tình hình kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa và nghệ thuật của một khu vực hoặc quốc gia nào đó trong một khoảng thời gian cụ thể.
Câu 7 /Bài 1: Hãy trình bày đối tượng nghiên cứu của Sử học. Cho ví dụ cụ thể.
Trả lời:
Đối tượng nghiên cứu của Sử học gồm toàn bộ những hoạt động của con người (cá nhân, tổ chức, cộng đồng, quốc gia hoặc khu vực….) trong quá khứ, diễn ra trên mọi lĩnh vực, như chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, quân sự, ngoại giao.
Ví dụ: Lịch sử của dân tộc Việt Nam bắt đầu từ thời Hùng Vương đến thời chống Mĩ cứu nước, Lịch sử ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11,…
2. THÔNG HIỂU ( 5 CÂU)
Câu 8 /Bài 1: Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử qua sự kiện ngày 2-9-1945 ở Việt Nam.
Trả lời:
- Hiện thực lịch sử:
+ Là toàn bộ những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người (người nhận thức).
VD: Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), trước hàng vạn quần chúng nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đánh dấu thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945. Đó là một hiện thực lịch sử (sự thật, khách quan).
- Nhận thức lịch sử:
+ Là toàn bộ tri thức lịch sử, hiểu biết, những ý niệm và hình dung của con người về quá khứ (nhận thức về sự việc đã xảy ra.
VD: Về Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam, đa số quan điểm cho rằng đây là kết quả của sự chuẩn bị lâu dài và lãnh đạo sáng suốt của Đảng. Bên cạnh đó, cũng có thể có những quan điểm, nhận thức cho rằng đó chỉ là sự "ăn may".
Câu 9 /Bài 1: Hãy phân biệt các nguồn sử liệu.
Trả lời:
Câu 10 /Bài 1: Em hãy cho biết giá trị của mỗi loại hình sử liệu.
Trả lời:
- Giá trị của mỗi loại hình sử liệu:
+ Sử liệu lời nói - truyền miệng mang giá trị tìm hiểu, khai thác đời sống tinh thần của người xưa, lưu truyền các kinh nghiệm sống, phê phán cái xấu và ca ngợi cái tốt. Sử liệu lời nói - truyền miệng làm phong phú nguồn sử liệu của các thời kỳ xa xưa.
+ Sử liệu hiện vật là loại hình sử liệu nguyên thủy phản ánh xã hội loài người từ khi chưa có chữ viết. Sử liệu hiện vật đóng vai trò quan trọng, cung cấp cho nhà Sử học những thông tin như thời đại, điều kiện kinh tế, tự nhiên, hoạt động của con người.
+ Sử liệu hình ảnh sẽ cung cấp những hình ảnh chi tiết về sự kiện, hiện tượng, giúp nhà Sử học có khả năng tiếp cận, cảm nhận sự kiện sâu hơn từ nhiều khía cạnh.
+ Sử liệu thành văn là loại hình sử liệu chứa đựng thông tin lịch sử trong quá khứ để minh chứng cho trình độ phát triển của xã hội, phản ánh nhiều mặt cuộc sống của loài người.
Câu 11 /Bài : Hãy nêu những nét chính về một số phương pháp cơ bản của Sử học.
Trả lời:
* Một số phương pháp cơ bản của Sử học:
- Phương pháp nghiên cứu bao gồm:
+ Phương pháp lịch sử.
+ Phương pháp logic.
- Phương pháp trình bày bao gồm:
+ Phương pháp lịch đại.
+ Phương pháp đồng đại.
- Phương pháp tiếp cận bao gồm:
+ Phương pháp tiếp cận liên ngành.
=> Phương pháp lịch sử và các phương pháp logic vẫn là phương pháp chủ đạo trong nghiên cứu lịch sử.
Câu 12 /Bài 1: Sách thẻ tre giúp em nhận thức được điều gì về lịch sử (ghi chép, giấy viết,…)?
Trả lời:
- Từ thời xa xưa, người Trung Quốc đã biết dùng thẻ tre để tạo ra sách, trở thành biểu tượng của nền văn hóa Trung Hoa với lịch sử phát triển lâu đời.
- Sách thẻ tre cung cấp rất nhiều thông tin lịch sử, từ chính trị, quân sự đến đời sống kinh tế, văn hóa,… của Trung Quốc trước khi có giấy.
3. VẬN DỤNG ( 2 CÂU)
Câu 13/Bài 1: Vì sao nguồn sử liệu lời nói- truyền khẩu tồn tại trong thời gian dài ở Việt Nam thời cổ đại.
Trả lời:
Nguồn sử liệu lời nói và truyền khẩu tồn tại trong thời gian dài ở Việt Nam thời cổ đại vì nó đã đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt kiến thức, văn hóa, và truyền thống qua nhiều thế hệ. Trong điều kiện thiếu hụt văn bia và tài liệu ghi chép, việc truyền bá thông tin thông qua lời nói và truyền khẩu đã là phương tiện chính thức và hiệu quả. Điều này thể hiện sự linh hoạt và khả năng thích ứng của cách thức truyền bá kiến thức và truyền thống trong văn hóa cổ đại của Việt Nam.
Câu 14/Bài 1: Hãy cho biết ý nghĩa câu nói Gioóc-giơ Ô-oen (người Anh): “Cách hữu hiệu nhất để hủy diệt một dân tộc là phủ nhận và xóa bỏ sự hiểu biết của họ về lịch sử của chính họ”.
Trả lời:
Câu nói “Cách hữu hiệu nhất để hủy diệt một dân tộc là phủ nhận và xóa bỏ sự hiểu biết của họ về lịch sử của chính họ”:
- Khẳng định vai trò quan trọng của lịch sử dân tộc đối với một quốc gia hay bất cứ một dân tộc nào.
- Phủ nhận và xóa bỏ sự hiểu biết lịch sử là cách thức thâm hiểm nhất để tận diệt một dân tộc về mặt lịch sử và văn hóa cũng như đồng hóa dân tộc đó.
- Khi một dân tộc không biết nguồn gốc tổ tiên của chính mình, thì dân tộc đó đã mất đi một phần linh hồn của mình và cũng mất đi tinh thần dân tộc- sức mạnh để phản kháng, chống lại các thế lực bên ngoài.
4. VẬN DỤNG ( 1 CÂU)
Câu 15/Bài 1: Dựa vào kiến thức đã học, hãy giải thích lời phát biểu của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Đại hội toàn quốc lần thứ hai của Hội Sử học (1988):” Lịch sử chỉ xảy ra duy nhất có một lần, nhưng do nhiều người viết và viết lại nhiều lần. Dù ở thời điểm nào, nhà sử học cũng phải thật trung thực, khách quan”.
Trả lời:
Qua lời phát biểu của Đại tướng Võ Nguyên Giáp ta có thể hiểu :
- Lịch sử chỉ diễn ra một lần duy nhất, dòng chảy thời gian ấy sẽ không lặp lại.
- Sử học cần phải dựa vào các nguồn tư liệu để khôi phục hiện thực lịch sử thật chính xác.
- Điều kiện tiên quyết để khôi phục lịch sử chính xác và cụ thể nhất đòi hỏi nhà sử học phải trung thực và có cái nhìn khách quan về lịch sử để tránh nhận thức phiến diện, một chiều và chủ quan theo ý kiến cá nhân.
=> Tóm lại, ở bất cứ giai đoạn thời điểm nào, thì sự trung thực và khách quan của nhà sử học là yếu tố rất quan trọng trong quá trình nghiên cứu và tìm hiểu lịch sử.