Câu hỏi tự luận Lịch sử 10 cánh diều Bài 11: Hành trình phát triển và thành tựu của văn minh Đông Nam Á cổ trung đại

BÀI 11: HÀNH TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ THÀNH TỰU VĂN MINH ĐÔNG NAM Á CỔ - TRUNG ĐẠI (18CÂU)

1. NHẬN BIẾT ( 8 CÂU)

Câu 1/Bài 11: Hãy trình bày quá trình hình thành nền văn minh Đông Nam Á thời cổ đại.

Trả lời:

Nền văn minh Đông Nam Á thời cổ đại bắt đầu từ Đầu Công nguyên đến thế kỉ X

- Từ đầu Công nguyên, nhiều quốc gia sơ kì hình thành và phát triển ở Đông Nam Á.

- Trong giai đoạn này, văn hóa bản địa đã kết hợp với văn hóa Ấn Độ tạo nên bước phát triển mới của nền văn minh Đông Nam Á.

- Từ thế kỉ VII đến thế kỉ X, nhiều nước Đông Nam Á đã hình thành các quốc gia “dân tộc”. 

- Phật giáo từ Trung Quốc và Ấn Độ truyền bá vào Đông Nam Á đã ảnh hưởng lớn đến mọi mặt đời sống văn hóa – xã hội ở nhiều nước.

Câu 2/Bài 11: Tiến trình phát triển của văn minh Đông Nam Á thời trung đại diễn ra như thế nào?

Trả lời:

Tiến trình phát triển của văn minh Đông Nam Á thời trung đại trải qua 2 giai đoạn:

- Giai đoạn từ thế kỉ X đến thế kỉ XV:

+ Là giai đoạn phát triển của nhiều nước trong khu vực cả về kinh tế và xã hội.

+ Văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ vẫn tiếp tục ảnh hưởng sâu rộng trong khu vực và được nhân dân ở đây tiếp thu sáng tạo và chọn lọc.

- Giai đoạn từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX:

+ Từ thế kỉ XVI, nhiều nước trong khu vực bước vào thời kì khủng hoảng suy thoái trên tất cả các lĩnh vực.

+ Sự du nhập của chủ nghĩa thực dân phương Tây đã đe dọa nền độc lập của nhiều nước.

+ Văn hóa phương Tây từng bước ảnh hưởng đến khu vực theo các con đường cưỡng bức và tự nguyện.

+ Đây là giai đoạn văn minh Đông Nam Á có những chuyển biến quan trọng cho sự phát triển của khu vực ở các giai đoạn tiếp theo.

Câu 3 /Bài 11: Nêu thành tựu văn minh tiêu biểu ở khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Câu 4 /Bài 11: Tín ngưỡng nào thể hiện tính bản địa của cư dân Đông Nam Á.

Trả lời:

- Tín ngưỡng bản địa Đông Nam Á là tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp lúa nước, vừa lệ thuộc, vừa gắn bó với thiên nhiên.

- Thờ các con vật và các vị thần gần gũi với xã hội nông nghiệp.

- Tín ngưỡng phồn thực – tục cầu sinh sôi nảy nở rất phổ biến ở Đông Nam Á.

- Tín ngưỡng thờ, phong tục thờ cúng tổ tiên có vị trí linh thiêng của cư dân Đông Nam Á.

Câu 5 /Bài 11: Em hãy nêu đặc trưng của nghệ thuật điêu khắc của cư dân ĐNA thời cổ - trung đại. 

Trả lời:

- Đặc trưng nổi bật của nghệ thuật điêu khắc ở Đông Nam Á chịu ảnh hưởng đậm nét của các tông giáo lớn là Ấn Độ và Phật giáo.

- Phần lớn các tác phẩm điêu khắc của Đông Nam Á cũng chủ yếu dựa theo hình tượng các vị thần và phật của các tôn giáo Ấn Độ.

- Phản ánh trung thực cảm nhận của người dân về các vị thần và được thể hiện hết sức linh động.

Câu 6/ Bài 11: Em hãy trình bày những thành tựu về  tôn giáo tín ngưỡng của văn minh Đông Nam Á cổ trung đại.

Trả lời:

- Thành tựu về tín ngưỡng 

+ Tín ngưỡng sùng bái tự nhiên: cư dân Đông Nam Á thờ các con vật gần gũi với cuộc sống của xã hội nông nghiệp (trâu, cóc, chim, rắn, cả sấu,...), thờ thần Lúa, Hồn Lúa, Mẹ Lúa,...

+ Tín ngưỡng phồn thực – tục cầu sinh sôi nảy nở tồn tại phổ biến ở khu vực Đông Nam Á dưới hình thức thờ sinh thực khí Lin-ga và I-ô-ni, quan niệm về âm dương,…

+ Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên có vị trí linh thiêng của cư dân Đông Nam Á.

- Thành tựu về tôn giáo

+ Đông Nam Á phổ biến các loại hình tôn giáo bản địa dựa trên tín ngưỡng vạn vật hữu linh có từ thời nguyên thuỷ.

+ Bà La Môn giáo, Ấn Độ giáo: được truyền bá vào Đông Nam Á từ đầu Công nguyên, đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức xã hội, khẳng định vương quyền ở một số nhà nước đầu tiên.

+ Phật giáo: du nhập vào Đông Nam Á từ Trung Quốc và Ấn Độ, có vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, xã hội và văn hoá ở nhiều quốc gia Đông Nam Á.

+ Hồi giáo: du nhập vào Đông Nam Á khoảng thế kỉ VII – VIII qua con đường thương mại biển, đến thế kỉ XIII trở thành tôn giáo có ảnh hưởng lớn ở nhiều nước Đông Nam Á.

+ Công giáo: xuất hiện ở khu vực Đông Nam Á gắn liền với sự hiện diện của người phương Tây.

Câu 7/ Bài 11: Em hãy trình bày những thành tựu về  kiến trúc điêu khắc của văn minh Đông Nam Á cổ trung đại.

Trả lời:

- Kiến trúc: Cư dân ĐNA đã tạo dựng hàng loạt các cồng trình (đền, chùa, tháp) mang phong cách Phật giáo và Hin-đu giáo ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ nhưng có vẫn có nét độc đáo riêng, thể hiện bản sắc văn hóa riêng của từng dân tộc.

- Điêu khắc:

+ Trước khi tiếp thu ảnh hưởng của các nền văn hóa lớn từ bên ngoài, cư dân ĐNA đã sáng tạo ra nghệ thuật tạo hình độc đáo và đa dạng thể hiện qua nghệ thuật chạm khắc hoa văn trang trí trên các hiện vật bằng gốm, đồng.

+ Điêu khắc chủ yếu là phù điêu và tượng.

- Trên nền tảng văn hóa bản địa, cư dân ĐNA tiếp thu có chọn lọc những thành tựu từ bên ngoài để sáng tạo một nền nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc mang đậm bản sắc riêng của mình.

Câu 8/ Bài 11: Em hãy trình bày những thành tựu về  chữ viết của văn minh Đông Nam Á cổ trung đại.

Trả lời:

- Trên cơ sở chữ Phạn, sáng tạo Chữ Chăm cổ, chữ Khmer cổ, chữ Xiêm cổ…

- Chữ Hán của Trung Quốc, cư dân Đại Việt đã tạo ra chữ Nôm.

- Văn học dân gian chiếm một vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần của cư dân Đông Nam Á.

- Văn học viết xuất hiện muộn, phát triển nhanh chóng. 

2. THÔNG HIỂU ( 5 CÂU)

Câu 9 /Bài 11: Hãy cho biết cơ sở hình thành nền văn học (văn học dân gian và văn học viết) ở khu vực  Đông Nam Á. 

Trả lời:

Cơ sở hình thành nền văn học (văn học dân gian và văn học viết) ở khu vực Đông Nam Á:

Văn học Đông Nam Á đã được hình thành trên cơ tầng văn hoá nói chung của Đông Nam Á thời tiền sử, đó là nền văn minh nông nghiệp lúa nước.

=> Nền văn minh nông nghiệp lúa nước là cội nguồn và bản sắc riêng, phát triển liên tục trong lịch sử. Lớp văn hoá nguyên sơ này được nhiều nhà nghiên cứu gọi là cơ tầng văn hoá Đông Nam Á. Lớp văn hoá nguyên sơ này được nhiều nhà nghiên cứu gọi là cơ tầng văn hoá Đông Nam Á. Trên cơ tầng văn hoá này, văn học dân gian, văn học viết nảy nở, phát triển. Văn học dân gian được xem là ngọn nguồn của văn học dân tộc khu vực Đông Nam Á và đây cũng là lớp văn hoá bản địa trước khi Đông Nam Á chịu ảnh hưởng của các nền văn hoá lớn từ bên ngoài.

Câu 10 /Bài 11: Lập niên biểu các giai đoạn phát triển văn minh ĐNA từ khi hình thành đến giữa thế kỉ XIX.

Trả lời:

Câu 11 /Bài 11: Em hãy trình bày sự tác động của tôn giáo đến các công trình kiến trúc và điêu khắc ở Đông Nam Á. 

Trả lời:

Sự tác động của tôn giáo đến các công trình kiến trúc và điêu khắc ở ĐNA: 

- Giao thoa văn hóa giữa văn hóa bản địa và văn hóa Ấn Độ, tạo ra những yếu tố văn hóa độc đáo không thể so sánh với bất kỳ dân tộc nào khác. 

- Mang màu sắc bản địa, không chỉ là minh chứng cho sự giao lưu văn hóa mà còn bởi sự sáng tạo đa dạng, phong phú mang đầy màu sắc bản địa. 

- Tôn giáo là nguồn cảm hứng chính của nghệ thuật cổ điển Đông Nam Á, mang đậm dấu ấn thế giới tâm linh phong phú đó. 

- Tôn giáo và nghệ thuật kết hợp, bổ sung cho nhau góp phần tạo nên bản sắc văn hóa của từng dân tộc trong khu vực Đông Nam Á:

• Điêu khắc những vị thần Ấn Độ giáo.
• Tượng Phật bằng đá, gỗ, đồng được chế tác theo phong cách, kiểu dáng tượng Phật đứng.
• Khẳng định quyền lực và sự tôn kính, sùng tín của vương quốc đối với các vị thần Ấn Độ giáo thiêng liêng,...

Câu 12 /Bài 11: Em hãy trình bày sự tác động của tôn giáo đến các công trình kiến trúc và điêu khắc ở Đông Nam Á.

Trả lời:

Tác động của tôn giáo đến các công trình kiến trúc và điêu khắc ở Đông Nam Á:

- Kéo theo hệ thống các công trình kiến trúc và điêu khắc độc đáo, góp phần không nhỏ vào việc hình thành diện mạo của văn hóa Đông Nam Á.

- Cư dân Đông Nam Á đã tiếp thu những kinh nghiệm, nghệ thuật tạo hình từ bên ngoài để xây dựng những công trình kiến trúc cho dân tộc mình.

Câu 13 /Bài 11: Dấu ấn văn hóa Ấn Độ trong các công trình kiến trúc ở Đông Nam Á là gì?

Trả lời:

- Kiến trúc ở Đông Nam Á chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của kiến trúc Ấn Độ (kiến trúc Hin-đu giáo và Phật giáo) và kiến trúc Hồi giáo.

- Phổ biến là kiểu kiến trúc tháp hình vuông hay hình chữ nhật (điển hình là tháp Chăm ở Việt Nam và Ăng-co Vát ở Campuchia).

- Kiến trúc Phật giáo đặc trưng phổ biến là kiểu kiến trúc Xơ-tu-pa (tháp).

3. VẬN DỤNG ( 3 CÂU)

Câu 14/Bài 11: Ảnh hưởng từ các nền văn minh lớn thế giới đến chữ viết của Đông Nam Á như thế nào?

Trả lời:

Ảnh hưởng từ các nền văn hóa minh lớn thế giới đến chữ viết của Đông Nam Á: 

• Tiếp nhận nhiều chữ viết từ bên ngoài và sáng tạo chữ viết của mình: 
• Việt Nam tiếp nhận chữ Hán (Trung Quốc) từ đầu Công nguyên để tạo thành chữ Nôm
• Chữ Phạn, chữ Pa-li (Ấn Độ) được du nhập vào ĐNA từ thế kỉ III - IV để hình thành chữ Chăm-pa cổ, chữ Thái cổ, chữ Kher-me cổ
• Chữ viết A-rập du nhập vào các quốc gia Nam Đảo, Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a. 
• Từ thế kỉ XVI, chữ viết của nhiều quốc gia ĐNA được La-tinh hóa và được sử dụng đến ngày nay. 

Câu 15/Bài 11: Những thành tựu nào của nền văn minh Đông Nam Á có giá trị thực tiễn đến ngày nay? Cho một vài ví dụ cụ thể. 

Trả lời:

Những thành tựu nào của nền văn minh ĐNA có giá trị thực tiễn đến ngày nay:

- Tín ngưỡng tôn giáo: tín ngưỡng phồn thực, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, theo đạo Phật, Công giáo,...

- Văn học: kho tàng văn học Riêm kê của Cam-pu-chia, Đẻ đất đẻ nước của người Mường,...

- Kiến trúc và điêu khắc: tháp Chăm (Việt Nam), Ăng-co-vát (Lào),..

Câu 16/Bài 11: Nếu được lựa chọn để giới thiệu cho bạn bè, em sẽ chọn giới thiệu thành tựu văn minh tiêu biểu nào ở khu vực ĐNA? Vì sao?

Trả lời:

Nếu được lựa chọn để giới thiệu cho bạn bè, em sẽ chọn giới thiệu thành tựu văn minh tiêu biểu tháp Chăn khu vực ĐNA:

Quần thể đền tháp Bô-rô-bu-đua (In-đô-nê-xi-a).

  Là một ngôi đền Phật giáo có niên đại từ thế kỷ thứ IX toạ lạc ở Magelang, miền trung Java, In-đô-nê-xi-a và là một trong những ngôi đền cũng như di tích Phật giáo lớn nhất thế giới. Ngôi đền có 9 tầng, xếp chồng lên nhau bao gồm 6 vuông, 3 tròn và trên cùng là một mái tròn. Ngôi đền được trang trí bằng 2672 tấm phù điêu chạm khắc nổi và 504 pho tượng Phật. Mái vòm trên cùng được bao quanh bởi 72 pho tượng Phật, mỗi tượng được đặt trong một phù đồ.

  Đền được xây dựng theo phong cách kiến trúc Phật giáo Java, trong đó pha trộn với tục thờ cúng tổ tiên của người In-đô-nê-xi-a bản địa cũng như các khái niệm nhập Niết-bàn của Phật giáo. Ngôi đền cũng cho thấy sự ảnh hưởng của phong cách Gupta, phản ánh ảnh hưởng của Ấn Độ trong khu vực, nhưng vẫn mang những nét đặc sắc In-đô-nê-xi-a riêng biệt.

  Ngôi đền là nơi thờ Đức Phật và cũng là một địa điểm hành hương cho tín đồ Phật giáo. Cuộc hành trình của Phật tử bắt đầu từ nền đền rồi đi vòng quanh để lên đến đỉnh qua ba khu vực mô tả khái niệm tam giới vũ trụ của Phật giáo. Trên đường lên đến đỉnh ngôi đền, khách hành hương sẽ đi qua một hệ thống cầu thang và hành lang rộng lớn, qua 1460 tấm chạm khắc trên tường và lan can. Đền Bô-rô-bu-đua là nơi có tập hợp phù điêu chạm khắc lớn nhất và đầy đủ nhất trên thế giới.

4. VẬN DỤNG ( 2 CÂU)

Câu 17/Bài 11: Những giá trị nào của các giá trị di sản văn minh ĐNA nói chung, Việt Nam nói riêng cần được bảo tồn và phát huy cho sự phát triển ngày nay? 

Trả lời:

Những giá trị nào của các giá trị di sản văn minh ĐNA nói chung, Việt Nam nói riêng cần được bảo tồn và phát huy cho sự phát triển ngày nay:

- Tín ngưỡng, tôn giáo: 

• Thờ thần Lúa, vị nữ thần của nông nghiệp và sự màu mỡ.
• Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.

- Kiến trúc: Đền Bô-rô-bu-đua là nơi có tập hợp phù điêu chạm khắc lớn nhất và đầy đủ nhất trên thế giới.

- Điêu khắc: Phù điêu trên Đài thờ Mỹ Sơn được công nhận Bảo vật quốc gia năm 2012, là đài thờ Chăm-pa duy nhất miêu tả nhiều nhân vật, cảnh sinh hoạt của các tu sĩ Ấn Độ giáo.

Câu 18/Bài 11: Trình bày các thành tựu tiêu biểu của văn minh Đông Nam Á. Em ấn tượng nhất với thành tựu nào của nền văn minh này. 

Trả lời:

* Các thành tựu tiêu biểu của văn minh Đông Nam Á:

- Tín ngưỡng, tôn giáo: 

• Tín ngưỡng bản địa ĐNA là tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, vừa lệ thuộc, vừa gắn bó với thiên nhiên, thờ các con vật gần gũi với cuộc sống của xã hội nông nghiệp, thờ thần lúa,....
• Tín ngưỡng phồn thực, tục cầu sinh sôi nảy nở tồn tại phổ biến ở khu vực ĐNA dưới hình thức thờ sinh thực khí, quan niệm về âm dương,...
• Tín ngưỡng phong tục thờ cúng tổ tiên có vị trí linh thiêng đối với cư dân ĐNA. 
• Bà La Môn giáo, Ấn Độ giáo được truyền bá vào ĐNA từ đầu Công nguyên.
• Phật giáo du nhập vào ĐNA từ Trung Quốc và Ấn Độ.
• Hồi giáo du nhập vào ĐNA khoảng thế kỉ VI đến thế kỉ VII qua con đường thương mại biển.
• Công giáo xuất hiện ở khu vực ĐNA gắn liền với sự hiện diện của người phương Tây. 

- Chữ viết:

• Tiếp nhận nhiều chữ viết từ bên ngoài và sáng tạo chữ viết của mình: 
• Việt Nam tiếp nhận chữ Hán (Trung Quốc) để tạo thành chữ Nôm.
• Chữ Phạn, chữ Pa-li (Ấn Độ) được du nhập để hình thành chữ Chăm-pa cổ, chữ Thái cổ, chữ Kher-me cổ; 
• Chữ viết A-rập du nhập vào các quốc gia Nam Đảo, Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a. 

=> Từ thế kỉ XVI, chữ viết của nhiều quốc gia ĐNA được La-tinh hóa và được sử dụng đến ngày nay. 

- Văn học: 

• Văn học dân gian có vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần của cư dân ĐNA. Kho tàng văn học dân gian hết sức phong phú về thể loại gồm thần thoại, truyền thuyết, cổ tích, truyện cười,...; thơ ca với nhiều loại ca dao, tục ngữ, những bài hát dân ca phản ánh những tình cảm của con người với thiên nhiên, cuộc sống, cộng đồng. 
• Văn học viết ra đời muộn do các quốc gia ĐNA có chữ viết muộn. Văn học chủ yếu phát triển trong quý tộc, sau phổ biến cả ở dân gian.

- Kiến trúc và điêu khắc:

• Kiên trúc chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của kiến trúc Ấn Độ (kiến trúc Hin-đu giáo và Phật giáo) và kiến trúc Hồi giáo
• Điêu khắc chịu ảnh hưởng rõ nét của điêu khắc Trung Quốc và Ấn Độ, đã phát triển đạt trình độ cao với nhiều tác phẩm như thần, tượng Phật, phù điêu, bức chạm nổi,...

* Thành tựu ấn tượng: 

• Quần thể đền tháp Bô-rô-bu-đua (In-đô-nê-xi-a).
• Tháp Chăm (Việt Nam).
• Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.