Câu hỏi tự luận Lịch sử 8 chân trời sáng tạo Ôn tập Chương 1: Châu Âu và Bắc Mỹ từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII

ÔN TẬP CHƯƠNG 1

CHÂU ÂU VÀ BẮC MỸ TỪ NỬA SAU THẾ KỈ XVI ĐẾN THẾ KỈ XVIII

Câu 1: Em hãy trình bày các nguyên nhân chính dẫn đến cuộc Cách mạng tư sản Anh?

Trả lời:

Nguyên nhân dẫn tới sự bùng nổ Cách mạng tư sản Anh:

- Nguyên nhân sâu xa:

+ Kinh tế: Đầu thế kỉ XVII, nước Anh có nền kinh tế phát triển nhất châu  u.

Công nghiệp len dạ phát triển.

Số đông quý tộc vừa và nhỏ chuyển sang kinh doanh theo lối tư bản chủ nghĩa, đuổi tá điền, rào đất, biến ruộng đất thành đồng cỏ chăn nuôi cừu.

 Trở thành tầng lớp quý tộc mới; nông dân không có đất trồng trọt, chăn nuôi, đời sống khổ cực.

+ Xã hội: Phân hóa thành những giai cấp có địa vị kinh tế, chính trị khác nhau, chia thành hai phe đối lập.

Vua và các thế lực phong kiến.

Giai cấp tư sản, tầng lớp quý tộc mới, nông dân, bình dân thành thị.

=> Sự thay đổi về kinh tế, mâu thuẫn gay gắt giữa tư sản, quý tộc mới với chế độ quân chủ chuyên chế dẫn tới cuộc cách mạng lật đổ chế độ phong kiến, xác lập quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.

- Nguyên nhân trực tiếp:

+ Vua Sác-lơ I triệu tập Quốc hội (đại biểu là quý tộc mới và tư sản), nhằm tăng thêm các khoản thuế mới. Mâu thuẫn giữa tư sản, quý tộc mới với thế lực phong kiến phản động ngày càng gay gắt.

+ Tháng 8 - 1642, vua tuyên chiến với Quốc hội.

=> Cách mạng bùng nổ.

Câu 2: Trình bày những thành tựu tiêu biểu của cách mạng công nghiệp ở Anh.

Trả lời:

Những thành tựu tiêu biểu của cách mạng công nghiệp ở Anh:

- Năm 1769: R. Ác-rai phát minh ra máy kéo sợi chạy bằng sức nước. Đến năm 1771, ông đã xây dựng xưởng dệt đầu tiên ở nước Anh.

- Năm 1784: Giêm Oát đã phát minh ra máy hơi nước. Từ đó, các nhà máy có thể xây dựng ở bất cứ nơi nào thuận lợi.

Năm 1785: E. Các-rai phát minh ra máy dệt, đưa tốc độ sản xuất tăng lên 39 lần.

- Năm 1814: Xti-phen-xơn chế tạo thành công đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước.

- Năm 1825: nước Anh khánh thành đoạn đường sắt đầu tiên nối liền Man-che-xtơ với Li-vơ-pun. Đến năm 1850, ở Anh đã có khoảng 10 000 km đường sắt.

=> Cách mạng công nghiệp ở Anh đã biến nước này từ một nước nông nghiệp thành nước công nghiệp phát triển nhất thế giới lúc bấy giờ. Nước Anh được mệnh danh là “công xưởng của thế giới”.

Câu 3: Trình bày những thành tựu tiêu biểu của cách mạng công nghiệp ở Pháp, Đức và Mỹ.

Trả lời:

Những thành tựu tiêu biểu của cách mạng công nghiệp ở Pháp, Đức và Mỹ:

- Ở Pháp:

+ Cách mạng công nghiệp bắt đầu từ năm 1830, trước tiên trong công nghiệp

nhẹ, rồi lan sang công nghiệp nặng vào những năm 1850 - 1870.

+ Kinh tế Pháp nhanh chóng phát triển, đứng thứ hai thế giới (sau Anh).

- Ở Đức:

+ Cách mạng công nghiệp bắt đầu từ những năm 40 của thế kỉ XIX, phát triển dựa trên một nền công nghiệp nặng, hiện đại và tập trung, trong đó công nghiệp luyện kim, hoá chất đóng vai trò chủ đạo.

+ Giữa thế kỉ XIX, kinh tế Đức phát triển với tốc độ rất cao. Đến khi thống nhất đất nước (1871), Đức đã trở thành một nước công nghiệp.

- Ở Mỹ:

+ Quá trình công nghiệp hóa diễn ra khá sớm, bắt đầu từ công nghiệp nhẹ. Hai phát minh lớn của Mỹ là máy tách hạt bông (1793) và máy thu hoạch bông (1831) đã góp phần tạo ra năng suất lao động cao hơn nhiều lần so với cách làm thủ công.

+ Công nghiệp đường sắt, khai mỏ, luyện kim, đóng tàu,... rất phát triển.

+ Đến giữa thế kỉ XIX, nước Mỹ đã đứng hàng thứ tư trên thế giới về giá trị sản xuất công nghiệp (sau Anh, Pháp, Đức).

Câu 4: Trình bày nguyên nhân dẫn tới Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ.

Trả lời:

Nguyên nhân dẫn tới Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ:

- Nhiều nước châu  u tiến hành xâm chiếm châu Mỹ. Đầu thế kỉ XVIII, thực dân Anh thành lập 13 thuộc địa ở Bắc Mỹ.

- Kinh tế phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa làm sâu sắc hơn mâu thuẫn giữa các thuộc địa với chính quốc. Các tầng lớp nhân dân thuộc địa (tư sản, chủ nô, công nhân, nô lệ) đấu tranh chống ách thống trị của thực dân Anh.

- Tháng 12 - 1773, nhân dân cảng Bô-xtơn tấn công ba tàu chở chè của Anh. Đại biểu các thuộc địa Bắc Mỹ đã họp, đòi vua Anh xoá bỏ các luật cấm vô lí. Vua Anh tuyên bố sẽ trừng trị các thuộc địa.

=> Tháng 4 - 1775, Chiến tranh bùng nổ giữa thực dân Anh và 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ.

Câu 5: Hãy trình bày những tác động của cuộc cách mạng công nghiệp đối với sản xuất và xã hội.

Trả lời:

Những tác động của cuộc cách mạng công nghiệp đối với sản xuất và xã hội:

- Tác động tích cực:

+ Làm thay đổi căn bản quá trình sản xuất, nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy nhiều ngành kinh tế khác phát triển, tạo ra nguồn của cải dồi dào cho xã hội.

+ Bộ mặt của các nước tư bản thay đổi với nhiều khu công nghiệp lớn và thành phố đông dân mọc lên,...

+ Chuyển xã hội loài người từ văn minh nông nghiệp sang văn minh công nghiệp.

+ Hình thành hai giai cấp cơ bản của xã hội tư bản, đó là tư sản và vô sản.

Giai cấp tư sản nhờ công nghiệp hoá đã giàu lên nhanh chóng, trở thành giai cấp thống trị trong xã hội.

Giai cấp vô sản ngày càng đông đảo và tập trung. Họ chịu áp bức, bóc lột, giai cấp vô sản mâu thuẫn về quyền lợi với giai cấp tư sản, đã đứng lên đấu tranh chống lại sự áp bức, bóc lột.

- Tác động tiêu cực:

+ Ô nhiễm môi trường.

+ Sự bóc lột sức lao động của phụ nữ và trẻ em.

+ Sự xâm chiếm và tranh giành thuộc địa,...

Câu 6: Tại sao nước Anh tiến hành Cách mạng công nghiệp bắt đầu từ ngành công nghiệp nhẹ?

Trả lời:

Nước Anh tiến hành Cách mạng công nghiệp bắt đầu từ ngành công nghiệp nhẹ vì:

- Về nguyên liệu: Anh có thuận lợi là nguồn lông cừu trong nước và bông nhập từ Mĩ, đó là những nguyên liệu cần thiết cho ngành dệt.

- Về điều kiện tự nhiên:

+ Các dòng sông ở Anh tuy không dài nhưng sức chảy khá mạnh, đủ để chạy các máy vận hành bằng sức nước.

+ Hải cảng Anh thuận lợi để đưa hàng hóa đi khắp thế giới.

- Về mặt xã hội:

+ Giai cấp quý tộc Anh sớm tham gia vào việc kinh doanh và họ trở thành tầng lớp quý tộc mới, có quyền lợi gắn liền với tư sản, có cách nhìn của tư sản.

+ Nhu cầu về lông cừu đã dẫn tới phong trào đuổi những người nông dân ra khỏi ruộng đất để các nhà quý tộc biến đất đai đó thành đồng cỏ nuôi cừu. Nông dân bị dồn đuổi ra khỏi ruộng đất đã cung cấp một lượng lớn lao động cho các công trường thủ công ở các thành thị.

=> Công nghiệp nhẹ ở Anh phát triển hơn so với các ngành công nghiệp khác do ngành công nghiệp đầu tư không nhiều, thu hồi vốn nhanh và kiếm được nhiều lãi.

Câu 7: Vì sao cuộc cách mạng công nghiệp nổ ra đầu tiên ở Anh? Vì sao nó lại diễn ra ở ngành dệt?

Trả lời:

- Cuộc cách mạng công nghiệp nổ ra đầu tiên ở Anh vì:

+ Nhờ sự thắng lợi của cách mạng tư sản Anh.

Tạo điều kiện cho cách mạng trong sản xuất.

+ Công nghiệp phát triển mạnh. Tiến bộ về kĩ thuật và diễn ra sự tích lũy cơ bản sớm hơn.

+ Sự bóc lột trong nước kết hợp với việc buôn bán cướp bóc ở các thuộc địa.

- Cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh diễn ra ở ngành dệt vì:

+ Là ngành công nghiệp truyền thống của Anh.

+ Thu hồi vốn nhanh và có thị trường tiêu thụ rộng.

+ Ngành dệt không cung cấp đủ nhu cầu về sợi, thúc đẩy việc phát minh máy móc.

Câu 8: Có ý kiến cho rằng “Xã hội loài người chuyển từ văn minh nông nghiệp sang văn minh công nghiệp là nhờ cách mạng công nghiệp”. Em đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao?

Trả lời:

- Đồng ý với ý kiến “Xã hội loài người chuyển từ văn minh nông nghiệp sang văn minh công nghiệp là nhờ cách mạng công nghiệp”.

- Giải thích:

+ Trước khi tiến hành cách mạng công nghiệp, con người chủ yếu lao động dựa vào sức mạnh của cơ bắp (lao động thủ công); hoặc sử dụng một số loại máy móc chạy bằng năng lượng gió (cối xay gió…) và nước.

 Năng suất lao động của con người chưa cao; khối lượng sản phẩm sản xuất ra chưa nhiều và các loại năng lượng gió, nước ở thời điểm này vẫn chưa thể tạo ra sự chuyển biến căn bản trong đời sống sản xuất.

+ Cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX, với việc tiến hành cách mạng công nghiệp, quá trình sản xuất của con người đã có sự thay đổi căn bản (các loại máy móc đã thay thế sức lao động chân tay của con người), giúp nền sản xuất có sự chuyển biến mạnh mẽ từ sản xuất thủ công sang cơ khí hóa.

Câu 9: Việc sử dụng lao động trẻ em là một trong những khía cạnh nghiệt ngã của Cách mạng công nghiệp. Em hãy cho biết tại sao lao động trẻ em lại được sử dụng phổ biến trong các hầm mỏ và các xưởng dệt may vào giai đoạn từ cuối thế kỉ XVIII đến cuối thế kỉ XIX?

Trả lời:

Lao động trẻ em lại được sử dụng phổ biến trong các hầm mỏ và các xưởng dệt may vào giai đoạn từ cuối thế kỉ XVIII đến cuối thế kỉ XIX vì:

- Trẻ em dễ dàng bóc lột, chỉ cần trả lương thấp, đem lại nhiều lợi nhuận.

-  Trẻ em còn nhỏ tuổi nên chưa có ý thức và khả năng chống lại chủ. Dùng lao động trẻ em sẽ dễ dàng di chuyển trong các hầm mỏ thấp và hẹp.

Câu 10: Em hãy trình bày hiểu biết của mình về các khái niệm sau

- Cách mạng tư sản.

- Quân chủ lập hiến.

- Quý tộc mới.

Trả lời:

- Cách mạng tư sản: là cuộc cách mạng do giai cấp tư sản lãnh đạo (có nơi liên kết với quý tộc mới - quý tộc tư sản hoá), nhằm đánh đổ chế độ phong kiến lỗi thời, đem quyền lợi lại cho giai cấp tư sản, tạo tiền đề cho quan trọng cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.

- Quân chủ lập hiến: là chế độ xã hội mà vua không có thực quyền. Chỉ có Quốc hội – cơ quan quyền lực của tư sản và quý tộc mới có quyền định đoạt các chính sách và thông qua các đạo luật.

- Quý tộc mới: có quyền lợi kinh tế gắn liền với giai cấp tư sản, muốn xóa bỏ những trở ngại của quan hệ sản xuất phong kiến, nhưng quyền lợi chính trị, địa vị xã hội của họ lại gắn bó với chế độ phong kiến.

Câu 11: Em đồng ý hay không đồng ý với quan điểm cho rằng: Động cơ hơi nước là phát minh vĩ đại nhất của Cách mạng công nghiệp. Tại sao?

Trả lời:

- Đồng ý với ý kiến.

- Giải thích: Năm 1784, Giêm Oát phát minh ra động cơ hơi nước. Từ đó, các nhà  máy có thể xây dựng ở bất cứ nơi nào thuận lợi, tạo động lực cho sự phát triển máy dệt, mở đầu quá trình cơ giới hóa ngành công nghiệp dệt. Phát minh vĩ đại này đã châm ngòi cho sự bùng nổ của công nghiệp thế kỷ XIX. Sau đó, lan rộng từ Anh đến châu  u và Hoa Kỳ và trở thành hiện tượng phổ biến, đồng thời mang tính tất yếu đối với tất cả các quốc gia tư bản.

Câu 12: Trình bày kết quả, tính chất và đặc điểm chính của Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ.

Trả lời:

Về cuộc Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ:

- Kết quả:

+ Lật đổ ách thống trị của thực dân Anh.

+ Thành lập Hợp chủng quốc Mỹ.

+ Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.

- Tính chất: là một cuộc cách mạng tư sản, có ảnh hưởng đến phong trào đấu tranh giành độc lập ở nhiều nước vào cuối thế kỉ XVII – đầu thế kỉ XIX.

- Đặc điểm chính:

+ Do tầng lớp chủ nô và tư sản lãnh đạo.

+ Diễn ra dưới hình thức cuộc chiến tranh giải phóng, thiết lập chế độ cộng hòa tổng thống.

Câu 13: Trình bày kết quả, tính chất và đặc điểm chính của cuộc Cách mạng tư sản Anh.

Trả lời:

Về cuộc cách mạng tư sản Anh:

- Kết quả:

+ Đã lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, mở đường cho chủ nghĩa tư bản ở Anh phát triển nhanh chóng.

+ Là thắng lợi của chế độ xã hội mới, thắng lợi của chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa đối với chế độ phong kiến.

- Tính chất: không triệt để vì đã không xoá bỏ tận gốc chế độ phong kiến và giải quyết vấn đề ruộng đất của nông dân.

- Đặc điểm chính:

+ Do tầng lớp quý tộc mới và tư sản lãnh đạo.

+ Diễn ra dưới hình thức một cuộc nội chiến, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.

Câu 14: Lập bảng hệ thống những thành tựu tiêu biểu của cách mạng công nghiệp từ nửa sau thế kỉ XVIII đến giữa thế kỉ XIX ở các nước châu Âu và Mỹ.

Trả lời:

Những thành tựu tiêu biểu của cách mạng công nghiệp từ nửa sau thế kỉ XVIII đến giữa thế kỉ XIX ở các nước châu Âu và Mỹ. 

Câu 15: Theo em, thành tựu nào của cách mạng công nghiệp ở Anh là tiêu biểu nhất? Vì sao?

Trả lời:

Thành tưu tiêu biểu nhất trong cuộc cách mạng ở Anh là máy hơi nước, bởi:

- Việc phát minh ra máy hơi nước đã làm cho nền công nghiệp thoát khỏi sự lệ thuộc vào nguồn nước.

- Máy hơi nước có thể ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực sản xuất của ngành dệt: luyện kim, khai mỏ, sau đó lan nhanh sang các ngành khác.

Câu 16: Trình bày sự phát triển của chủ nghĩa tư bản Anh và những hệ quả của nó.

Trả lời:

- Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản Anh:

+ Đầu thế kỉ XVII, nước Anh có nền kinh tế phát triển nhất châu  u (công nghiệp len dạ phát triển).

+ Nhiều công trường thủ công ra đời.

+ Nhiều trung tâm công nghiệp, thương mại, tài chính được thành lập.

 + Nhiều phát minh mới về kĩ thuật ra đời, làm tăng năng suất lao động.

+ Số đông quý tộc vừa và nhỏ chuyển sang kinh doanh theo lối tư bản chủ nghĩa, đuổi tá điền, rào đất, biến ruộng đất thành đồng cỏ chăn nuôi cừu.

- Hệ quả:

+ Tầng lớp quý tộc mới được hình thành.

+ Xuất hiện những mâu thuẫn gay gắt giữa tư sản, quý tộc mới với chế độ quân chủ chuyên chế (bên cạnh mâu thuẫn cũ giữa nông dân với địa chủ, quý tộc) => Cách mạng tư sản Anh bùng nổ.

+ Xác lập quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.

Câu 17: Lập bảng so sánh điểm giống nhau và khác nhau của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 nước thuộc địa, Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII về nguyên nhân, nhiệm vụ mục tiêu, lãnh đạo, hình thức đấu tranh, kết quả, tính chất, ý nghĩa, đặc điểm chính.

Trả lời:

Câu 18: Trình bày hiểu biết của em về mối liên hệ giữa bản Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam (1945) với bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ (1776).

Trả lời:

Mối liên hệ giữa bản Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam (1945) với bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ (1776).

- Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ  (1776):

+ Được ra đời từ sau cuộc đấu tranh giành độc lập của 13 nước thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ. Trên cơ sở kế thừa những tư tưởng tiến bộ thời kỳ Khai sáng, bản Tuyên ngôn là lời khẳng định thuyết phục về quyền con người, quyền dân tộc, về nguyên tắc “chủ quyền nhân dân” trong cuộc đấu tranh chống lại chế độ phong kiến chuyên chế, hướng con người vươn tới các giá trị dân chủ, giá trị nhân văn cao cả về tự do, bình đẳng, bác ái. 

+ Là bản Tuyên ngôn mang đậm giá trị nhân văn, nhân bản, là nền tảng để xây dựng các bản Hiến pháp dân chủ tiến bộ của nước Mỹ sau đó.

- Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam (1945):

+Từ những dòng đầu tiên, Hồ Chí Minh trích dẫn: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng, tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền  ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc…”.

 Xuất phát từ những giá trị nhân văn cao cả, mang tính phổ quát toàn nhân loại làm cơ sở, mục tiêu cho cuộc đấu tranh của dân tộc Việt Nam, nhằm thực hiện những quyền chính đáng, thiêng liêng không ai có thể xâm phạm, là sự tiếp nối của lá cờ giải phóng dân tộc, giải phóng con người mà cách mạng Mỹ đã giương cao.

+ Hồ Chí Minh khẳng định một cách rõ ràng, quyền là dành cho “tất cả mọi người”, không phân biệt địa vị, thành phần, tôn giáo, giới tính, sắc tộc.

 Là sự mở rộng tuyệt đối, đem lại những giá trị to lớn và phù hợp với sự phát triển tiến bộ của nhân loại.

+ Hồ Chí Minh thể hiện rõ chủ thể của cuộc cách mạng là nhân dân, thành quả cách mạng đạt được do nhân dân làm ra và nhân dân là người bảo vệ thành quả đó.

 Nguyên tắc “chủ quyền nhân dân”, nhân dân là chủ thể nước Việt Nam mới, của chế độ Dân chủ Cộng hòa. Nhân dân không bó hẹp trong giai cấp, tầng lớp nào mà là mọi người dân Việt Nam yêu nước, không phân biệt giới tính, địa vị, tôn giáo, giai cấp.

 Kết luận:

- Ra đời sau bản Tuyên ngôn lịch sử của Mỹ hơn một trăm năm, trong bối cảnh lịch sử mới, bản Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam đã kế thừa, chắt lọc phát triển giá trị căn cốt, mang tính bền vững và phổ quát nhất.

- Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam không chỉ là lời tuyên bố độc lập, khai sinh cho một Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa theo đuổi mục tiêu “Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”, mà còn đóng góp quan trọng cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng con người và vì hạnh phúc của con người.

Câu 19: Theo em, Cách mạng tư sản Pháp cần phải giải quyết những vấn đề gì?

Trả lời:

Cách mạng tư sản Pháp cần giải quyết những vấn đề:

+ Mâu thuẫn về kinh tế:

Cuối thế kỉ XVIII, Pháp vẫn là nước nông nghiệp lạc hậu. Công thương nghiệp kém nhưng có bước phát triển.

Chế độ hội phường kìm hãm nền sản xuất công nghiệp, hạn chế tự do kinh doanh và cải tiến sản xuất.

+ Mâu thuẫn về chính trị, xã hội:

Vua Lu-I XVI nắm mọi quyền hành. Sự quan liêu, tham nhũng của tầng lớp quan lại trở thành gánh nặng đối với đời sống nhân dân.

Xã hội Pháp phân chia thành ba đẳng cấp: quý tộc, tăng lữ, đẳng cấp thứ ba (giai cấp tư sản, nông dân, bình dân thành thị). 

 Mâu thuẫn gay gắt giữa đẳng cấp thứ ba (muốn xóa bỏ chế độ phong kiến) với hai đẳng cấp tăng lữ và quý tộc (muốn duy trì chế độ phong kiến).

Câu 20: Theo em, điều gì sẽ xảy ra trong ngành dệt của nước Anh khi máy kéo sợ Gien-ni được sử dụng rộng rãi?

Trả lời:

- Khi máy kéo sợi Gien-ni được sử dụng rộng rãi, năng suất lao động sẽ tăng lên, sợi kéo ra được nhiều đòi hỏi phải cải tiến máy dệt.

- Năm 1785, Et-mon Cac-rai chế tạo ra máy dệt đầu tiên ở Anh, làm năng suất tăng 39 lần so với dệt bằng tay.