Đáp án Kinh tế pháp luật 10 cánh diều bài 5. Ngân sách nhà nước

PHẦN MỘT: GIÁO DỤC KINH TẾ

CHỦ ĐỀ 3:  NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ THUẾ

BÀI 5: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

Mở đầu

Câu hỏi: Theo em, các khoản kinh phi đầu tư cho giáo dục được lấy từ nguồn nào? Em hãy chia sẻ ý nghĩa của các khoản hỗ trợ và đầu tư đó đối với sự phát triển của giáo dục đào tạo.

Trả lời:

* Các khoản kinh phi đầu tư cho giáo dục được lấy từ nguồn: 

  - Ngân sách nhà nước.

  - Ngân sách địa phương.

  - Ngân hàng Chính sách.

  - Ngân sách địa phương.

* Ý nghĩa của các khoản hỗ trợ và đầu tư: 

 - Xây dựng thêm phòng học cho giáo dục mầm non và phổ thông để xóa phòng học tạm thời, xây dựng các phòng học bộ môn, phòng thí nghiệm, hỗ trợ đầu tư xây dựng trường trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề trọng điểm ở các địa phương…

 - Chính sách miễn, giảm học phí và hỗ trợ chi phí cho học sinh, sinh viên nghèo; kinh phí hỗ trợ phát triển giáo dục mầm non; kinh phí hỗ trợ phát triển giáo dục đối với con em đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa; kinh phí hỗ trợ học bổng và hỗ trợ phương tiện, đồ dùng học tập thực hiện chính sách giáo dục đối với người khuyết tật…

 - Tạo điều kiện cho hàng triệu học sinh, sinh viên thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập và lập nghiệp.

Khái niệm và đặc điểm của ngân sách nhà nước

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi

Ngày 13/11/2021, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 34/2021/QH15 về dự toán ngân sách nhà nước năm 2022. Theo đó:

1. a) Ngân sách nhà nước bao gồm những khoản nào? Hệ thống ngân sách nhà nước gồm những bộ phận nào?
2. b) Ngân sách nhà nước được thực hiện trong thời gian bao lâu?
3. c) Cơ quan nhà nước nào có thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước?
4. d) Ngân sách nhà nước được sử dụng nhằm mục đích gì?

Trả lời:

1. a)  Ngân sách nhà nước bao gồm những khoản: 

 - Tổng thu ngân sách nhà nước.

 - Tổng chi ngân sách nhà nước.

 - Bội chi ngân sách nhà nước

* Hệ thống ngân sách nhà nước gồm những bộ phận:

 - Ngân sách Trung ương.

 - Ngân sách địa phương.

1. b) Ngân sách nhà nước được thực hiện trong thời gian nhất định (1 năm).
2. c) Cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước là Quốc hội.
3. d) Ngân sách nhà nước được sử dụng nhằm mục đích: Đảm bảo về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.

Vai trò của ngân sách nhà nước

Câu hỏi: Em hãy đọc đoạn hội thoại và trả lời câu hỏi

Nhóm của Tuấn thảo luận với nhau về vai trò của ngân sách nhà nước. Một số ý kiến được đưa ra đề thảo luận như sau:

- Tuấn: Theo tớ, nguồn tiền được huy động vào ngân sách nhà nước là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng và nhiệm vụ của mình.

- Dũng: Nói như cậu cũng đúng, nhưng mình thấy ngân sách nhà nước còn được dùng để điêu tiết thu nhập: Nhà nước thu thuế của người có thu nhập cao, cho các hộ nghèo vay vốn để phát triển kinh tế nhằm giảm khoảng cách giàu nghèo trong xã hội.

- Nghĩa: Chưa hết đâu, tớ còn đọc được thông tin Nhà nước sử dụng ngân sách để đầu tư phát triển kinh tế, bình ổn giá cả hàng hoá, xây dựng cơ sở hạ tầng như trường học, bệnh viện,...

- Hạnh: Tớ xem tivi thấy năm vừa qua, Nhà nước còn đầu tư ngân sách cho việc tăng cường tiềm lực quốc phòng an ninh để bảo vệ Tổ quốc,...

1. a) Em hãy nhận xét các ý kiến trong đoạn hội thoại. Nếu em tham gia vào hội thoại đó, em hãy cho biết ý kiến của mình về vai trò của ngân sách nhà nước.
2. b) Em hãy sơ đồ hoá vai trò của ngân sách nhà nước đối với sự phát triển của đất nước.

Trả lời:

1. a) 

* Nhận xét các ý kiến trong đoạn hội thoại: Các ý kiến của các bạn đều đúng về vai trò của ngân sách nhà nước.

* Ý kiến về vai trò của ngân sách nhà nước: có vai trò đặc biệt quan trọng đổi với toàn bộ các hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối nội, đối ngoại của quốc gia.

- Là công cụ củng cố bộ máy quản lí của Nhà nước, tăng cường sức mạnh quốc phồng và giữ vững an ninh quốc gia.

- Phân bố các nguồn lực tài chính.

- Tăng cường tiềm lực tài chính quốc gia, góp phần ổn định tiền tệ, giá cả và kiềm chế lạm phát.

- Tạo lập quỹ dự trữ quốc gia để phòng chống thiên tai, dịch bệnh,...

- Mở rộng quan hệ đói ngoại, đẩy nhanh quá trình hợp tác và hội nhập quốc tế.

1. b) Sơ đồ hoá vai trò của ngân sách nhà nước đối với sự phát triển của đất nước:

Quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi

 Luật Ngân sách nhà nước số 83/201 5/QH13 quy định quyền hạn, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan đến ngân sách nhà nước như sau:

 Điều 34. Quyền hạn, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan đến ngân sách nhà nước

1. Nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.
2. Trường hợp được Nhà nước trợ cấp, hỗ trợ vốn và kinh phí theo dự toán được giao thì phải quản lí, sử dụng các khoản vốn và kinh phí đó đúng mục đích, đúng chế độ, tiết kiệm, hiệu quả và quyết toán với cơ quan tài chính.
3. Chấp hành đúng quy định của pháp luật về kế toán, thống kê và công khai ngân sách.
4. Được cung cấp thông tin, tham gia giám sát cộng đồng về tài chính — ngân sách theo quy định của pháp luật.
5. a) Nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện Luật Ngân sách nhà nước là gi?
6. b) Theo Luật Ngân sách nhà nước, công dân có những quyền gì?

Trả lời:

Trả lời:

1. a) Nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện Luật Ngân sách nhà nước:

- Nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.

- Phải quản lí, sử dụng các khoản vốn và kinh phí đó đúng mục đích, đúng chế độ, tiết kiệm, hiệu quả và quyết toán với cơ quan tài chính khi được Nhà nước trợ cấp, hỗ trợ vồn và kinh phí theo dự toàn được giao.

- Chấp hành đúng quy định của pháp luật về kế toán, thống kê và công khai ngân sách.

1. b) Theo Luật Ngân sách nhà nước, công dân có quyền được cung cấp thông tin, tham gia giám sát cộng đồng về tài chính - ngân sách theo quy định của pháp luật.

Luyện tập

Câu 1: Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến nào sau đây? Vì sao?

1. Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ của Nhà nước được thiết lập hằng năm do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được dùng để Nhà nước điều tiết kinh tế và bình ổn giá cả.
2. Ngân sách nhà nước là dự toán các khoản thu, chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được dùng để chi trả các khoản chỉ tiêu của Nhà nước.
3. Ngân sách Nhà nước là bản dự toán thu chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong một thời gian nhất định.
4. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

Trả lời:

1. Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ của Nhà nước được thiết lập hằng năm do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được dùng để Nhà nước điều tiết kinh tế và bình ổn giá cả.

=> Không đồng ý. 

Giải thích: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi trong một thời gian nhất định (thường là 1 năm) chứ không phải quỹ tiền tệ thiết lập hằng năm.

1. Ngân sách nhà nước là dự toán các khoản thu, chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được dùng để chi trả các khoản chi tiêu của Nhà nước.

=> Đồng ý. 

1. Ngân sách Nhà nước là bản dự toán thu chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong một thời gian nhất định.

=> Không đồng ý. 

Giải thích: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước chứ không phải bản dự toán thu chi.

1. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

=> Đồng ý.

Câu 2: Nội dung nào sau đây không phải là đặc điểm của ngân sách nhà nước? Vì sao?

1. Ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu chi được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định.
2. Ngân sách nhà nước được quyết định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
3. Ngân sách nhà nước được xây dựng và thực hiện nhằm mục tiêu bảo đảm về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.
4. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chi của Nhà nước.

Trả lời:

Nội dung không phải là đặc điểm của ngân sách nhà nước là:

1. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chị của Nhà nước.

* Giải thích: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định chứ không phải là văn bản tài chính.

Câu 3: Nội dung nào sau đây không phải là đặc điểm của ngân sách nhà nước? Vì sao?

1. Ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu chi được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định.
2. Ngân sách nhà nước được quyết định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
3. Ngân sách nhà nước được xây dựng và thực hiện nhằm mục tiêu bảo đảm về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.
4. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chi của Nhà nước.

Trả lời:

1. a) Nhà nước chi ngân sách cho công tác giáo dục nghề nghiệp vì: Giáo dục nghề nghiệp là bộ phận của hệ thống giáo dục quốc dân, chi tiêu ngân sách để thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
2. b) Vai trò của ngân sách nhà nước ở đây là: 

- Giúp cho hệ thống giáo dục ngày càng phát triển, đảm bảo tỉ lệ dạy nghề theo quy định.

- Giúp đáp ứng nhu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Câu 4: Em hãy đọc tình huồng dưới đây và trả lời câu hỏi

Bà X có thu nhập thuộc diện phải nộp thuế vào ngân sách nhà nước nhưng bà đã kê khai không chính xác thu nhập của mình để không phải nộp tiền vào ngân sách. Biết hành vi của mẹ là sai, Q đã khuyên mẹ nên thực hiện đúng quy định của pháp luật về ngân sách.

1. a) Em hãy nhận xét việc làm của bà X trong tình huống trên.
2. b) Em đồng tình hay không đồng tình với việc làm của Q? Vì sao?

Trả lời:

1. a) Nhận xét việc làm của bà X: hoàn toàn không đúng.

=>  Giải thích: Nghĩa vụ nộp thuế là một nghĩa vụ bắt buộc với các đối tượng theo quy định của pháp luật, khi nộp thuế người nôp thuế phải thực hiện theo quy định của pháp luật về trình tự thủ tục nhất định.

1. b) Em đồng tính với việc làm của Q. 

=> Giải thích: Nếu khai không chính xác thu nhập của mình để không phải nộp tiền vào ngân sách thì nếu bị phát hiện bà X sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật. Vì vậy, phải thực hiện theo nghĩa vụ của công dân.

Vận dụng

Câu 1: Em hãy tìm hiệu việc chỉ ngân sách địa phương tại nơi em sinh sông cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo; chia sẻ kết quả tìm hiểu với các bạn.

Trả lời:

Em hãy tự thực hiện theo gợi ý.

Câu 2: Viết bài luận ngắn (khoảng 300 từ) thể hiện quan điểm của em về một hành vi vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước mà em biết.

Trả lời:

Chiêu “lách thuế” của các doanh nghiệp địa ốc.

Bài tham khảo

Theo quy định Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp thì DN phải chịu mức thuế suất là 20%, tuy nhiên các DN địa ốc đang dùng "chiêu" hợp đồng 3 bên để lách thuế xuống 2% theo Luật Thuế thu nhập cá nhân. Việc lách luật này đang làm thất thoát lớn tiền thuế nhà nước, trong khi theo quy định thì doanh nghiệp đúng. Hiện nay thị trường bất động sản đang diễn ra những giao dịch hết sức đặc biệt. Đó là dù chủ đầu tư bán dự án, khách hàng mua trực tiếp của chủ đầu tư ở những đợt mở bán đầu tiên nhưng khi ra hợp đồng mua bán thì thủ tục lại là khách hàng mua lại sản phẩm của một cá nhân nào đó, còn chủ đầu tư chỉ là đơn vị được ủy quyền bán sản phẩm của mình. Hiện thuế thu nhập doanh nghiệp đang là 20%, còn thuế thu nhập cá nhân là 2%. Nếu doanh nghiệp là chủ đầu tư bán thẳng sản phẩm cho khách hàng thì chủ đầu tư phải đóng thuế 20%, như vậy với mức 1 tỷ đồng/nền đất thì chủ đầu tư phải đóng tới 200 triệu tiền thuế. Chính vì vậy, chủ đầu tư nghĩ ra cách hợp đồng 3 bên để lách luật thuế và việc lách luật này hoàn toàn hợp pháp nếu bị thanh tra. Với trường hợp lách thuế kể trên, Cơ quan thuế đã và đang thực hiện các chính sách để giải quyết các bấp cập. Nếu không đảm bảo các nguyên tắc trong việc xây dựng các chính sách thuế thì có nguy cơ xảy ra sự bất công, không hợp lý trong thực tế, mặt khác số thuế thu được còn thấp hơn những thiệt hại ở lĩnh vực khác mà chưa đong đếm hay liệt kê hết.