Tiết 33-34: Gió lạnh đầu mùa (Thạch Lam)

1. Tác giả, tác phẩm
2. Tác giả

- Tên khai sinh: Nguyễn Tường Vinh (1910 – 1942).

- Quê quán: sinh ra ở Hà Nội, lúc nhỏ sống ở quê ngoại – Cẩm Giàng, Hải Dương.

- Sự nghiệp: Sáng tác ở nhiều thể loại, thành công nhất: truyện ngắn.

2. Tác phẩm

- Các truyện ngắn tiêu biểu của Thạch Lam: Gió đầu mùa, Nắng trong vườn, Sợi tóc,...

- Gió lạnh đầu mùa là một trong những truyện ngắn xuất sắc viết về đề tài trẻ em của Thạch Lam.

1. Đọc – hiểu văn bản
2. Tìm hiểu chung

- Người kể chuyện: ngôi thứ ba;

- Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp miêu tả.

- Thể loại: truyện ngắn.

1. Tìm hiểu chung

- Bố cục:

+ Đ1: Từ đầu... rơm rớm nước mắt: Sự thay đổi của cảnh vật và con người khi thời tiết chuyển lạnh.

+ Đ2: Tiếp... ấm áp vui vui: Sơn và Lan ra ngoài chơi với các bạn nhỏ ngoài chợ và quyết định cho bé Hiên chiếc áo.

+ Đ3: Còn lại: Thái độ và cách ứng xử của mọi người khi phát hiện hành động cho áo của Sơn.

2.1. Nhân vật Sơn và Lan

1. Buổi sáng khi ở trong nhà

- Gia cảnh: sung túc

+ Có vú già.

+ Cách xưng hô:  “cô Duyên” à trang trọng “mợ” à gia đình trung lưu.

+ Những người nghèo khổ mà Sơn quen biết vẫn vào vay mượn ở nhà Sơn.

- Khi nghe mẹ và vú già nói chuyện về em:

+ Sơn nhớ em, cảm động và thương em quá;

+ Sơn thấy mẹ hơi rơm rớm nước mắt.

è Gia đình sung túc, giàu tình cảm, lòng trắc ẩn.

1. Khi ra ngoài chơi với các bạn nhỏ nghèo ở chợ

- Thái độ: vẫn thân mật chơi đùa với, không kiêu kỳ và khinh khỉnh như các em họ của Sơn.

- Khi thấy Hiên đứng nép một chỗ không ra chơi cùng:

+ Gọi ra chơi.

+ Hỏi han à Quan tâm thật lòng.

+ Quyết định đem cho Hiên chiếc áo à tình cảm trong sáng của trẻ thơ, tâm hồn nhân hậu của chị em Sơn.

1. Chiều tối khi trở về nhà

- Ngây thơ, sợ hãi, đi tìm Hiên để đòi áo.

à Lúc đó mới hiểu mẹ rất quý chiếc áo bông ấy; vẫn có sự trẻ con: đã cho bạn rồi còn đòi lại.

=> Lối miêu tả chân thực, tự nhiên của Thạch Lam khi khắc họa nhân vật trẻ em.

2.2. Nhân vật Hiên và những đứa trẻ nghèo

1. Không gian/ khung cảnh

+ Chợ vắng không, mấy cái quán chơ vơ lộng gió, rác bẩn rải rác lẫn với lá rụng của cây đề

+ Mặt đất rắn lại và nứt nẻ những đường nho nhỏ, kêu vang lên tanh tách dưới nhịp guốc của hai chị em

à Yên ả, vắng lặng à Nghèo, lại thêm mùa đông càng khắc họa sâu về tình cảnh khốn khó.

1. Dáng vẻ

+ mặc không khác ngày thường, vẫn những bộ quần áo màu nâu bạc đã vá nhiều chỗ.

+ môi tím lại, qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi.

+ mỗi cơn gió đến, run lên, hàm răng đập vào nhau.

1. Thái độ

+ đương đợi Sơn ở cuối chợ để chơi đánh khăng, đánh đáo.

+ vui mừng, nhưng đứng xa, không dám vồ vập à như biết cái phận nghèo hèn của chúng vậy.

+ giương đôi mắt ngắm bộ quần áo mới của Sơn

“giương”: ngước lên và mở to à có sự chú ý đặc biệt.

“ngắm”: nhìn một cách tập trung, có sự yêu thích, ước mong.

à Một bộ quần áo mới mà được chú ý đặc biệt và ước mong à Càng khắc họa đậm hơn sự nghèo khó.

1. Nhân vật Hiên

- Từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán, co ro đứng bên cột quán

à Từ nãy: thời gian dài, co ro: lạnh phải khúm người lại.

à Vừa lạnh, phải chịu trong thời gian dài, lại còn có thêm mặc cảm: đứng ẩn nấp “dựa vào cột quán”.

- Gọi không lại.

- Chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay

- Khi được hỏi à bịu xịu trả lời: mặt xị xuống, thường đi kèm những lời có ý buồn tủi à mặc cảm, có sự tủi thân, như sắp vỡ òa.

- Chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay

- Khi được hỏi à bịu xịu trả lời: mặt xị xuống, thường đi kèm những lời có ý buồn tủi à mặc cảm, có sự tủi thân, như sắp vỡ òa.

1. So sánh Hiên với cô bé bán diêm

- Giống:

+ Đều là những bé gái ở trong hoàn cảnh đáng thương.

+ Đều thiếu thốn vật chất, và ở trong mùa đông khắc nghiệt.

- Khác:

2.3. Hai người mẹ: Mẹ của Sơn và mẹ của Hiên

1. Mẹ của Hiên

- Nghề: chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc à không đủ tiền để may áo cho con

- Thái độ và hành động của mẹ Hiên khi biết Sơn cho Hiên chiếc áo:

+ Khép nép, nói tránh: “Tôi biết cậu ở đây đùa, nên tôi phải vội vàng đem lại đây trả mợ”

à Cách xưng hô có sự tôn trọng, như người dưới với người trên: Tôi – cậu – mợ;

+ Tự trọng: Sau khi trả xong, không xin xỏ gì mà đi về luôn.

à Thái độ: khép nép, nhưng cư xử đúng đắn, tự trọng của một người mẹ nghèo khổ

1. Mẹ của Sơn

- Cách cư xử nhân hậu, tế nhị của một người mẹ có điều kiện sống khá giả hơn.

- Với các con, cách cư xử vừa nghiêm khắc, vừa yêu thương à không nên tự tiện lấy áo đem cho nhưng mẹ vui vì các con biết chia sẻ, giúp đỡ người khác...

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Tự sự kết hợp miêu tả.

- Giọng văn nhẹ nhàng, giàu chất thơ.

- Miêu tả tinh tế.

2. Nội dung

Truyện ngắn khắc họa hình ảnh những  người ở làng quê nghèo khó, có lòng tự trọng và những người có điều kiện sống tốt hơn biết chia sẻ, yêu thương người khác. Từ đó đề cao tinh thần nhân văn, biết đồng cảm, sẻ chia, giúp đỡ những người thiệt thòi, bất hạnh.

* Hướng dẫn về nhà

- Ôn tập bài Gió lạnh đầu mùa.

- Chuẩn bị: Thực hành tiếng Việt (tiếp theo).

1. Luyện tập

Vì sao mẹ Sơn cho mẹ Hiên vay tiền mà không cho áo?

1. Vì mẹ Sơn muốn lấy lại số tiền cho vay
2. Vì mẹ Sơn muốn giữ chiếc áo là kỷ vật của em Duyên và vẫn muốn giúp đỡ mẹ Hiên

Vì sao sau khi đã cho Hiên cái áo, Sơn lại muốn đòi lại?

1. Vì con Sinh nói với mẹ Sơn, Sơn sợ mẹ trách.
2. Vì Sơn thấy tiếc chiếc áo.

Vì sao mẹ Hiên trả lại chiếc áo?

1. Vì mẹ Hiên nghèo nhưng có lòng tự trọng, biết mẹ Sơn chưa có sự đồng ý.
2. Vì mẹ Hiên chê áo xấu

VẬN DỤNG

Viết đoạn văn khoảng 5-7 dòng cảm nhận về một nhân vật em thích nhất trong tác phẩm