Giáo án ôn tập ngữ văn 7 kết nối bài 6: Ôn tập văn bản “ếch ngồi đáy giếng”

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1: Tổng quan về tác giả, tác phẩm.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ        

- GV chia lớp thành các nhóm, cho HS đọc thầm lại văn bản và đặt câu hỏi:

+ Tác giả của văn bản “Ếch ngồi đáy giếng” là ai? Hãy nêu một số nét về tác giả?

+ Văn bản thuộc thể loại gì? Nêu xuất xứ và bố cục của văn bản.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

+ HS hình thành nhóm, phân công nhiệm vụ cho các thành viên.

+ HS hoạt động thảo luận, đưa ra ý kiến thống nhất đáp án cuối cùng.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- Đại diện nhóm trình bày kết quả.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV đưa ra nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

NV2: Nhắc lại kiến thức trọng tâm của VB

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm:

Mỗi nhóm sử dụng 1 tờ giấy A0 và thể hiện nội dung:

+ Nhóm 1: Tìm những chi tiết, lời văn nói về lời của con ếch kể về cuộc sống khi ở trong giếng.  

+ Nhóm 2: Tìm những chi tiết, lời văn nói về lời của rùa lớn biển đông nói về cuộc sống ở ngoài giếng.   

+ Nhóm 3: So sánh sự khác nhau về môi trường sống của ếch và rùa. Giải thích sự ảnh hưởng đến nhận thức và cảm xúc của hai con vật. 

+ Nhóm 4: Nêu những chi tiết nói về biểu hiện của ếch khi được nghe kể về biển.

+ Nhóm 5: Tổng kết về nội dung, nghệ thuật của văn bản.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS tiếp nhận nhiệm vụ, thảo luận nhóm.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- Đại diện các nhóm trình bày kết quả và trao đổi.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN.

1. Tác giả

- Trang Tử (369 – 286 TCN)

- Quê quán ở Đất Mông (thuộc tỉnh Hà Nam), Trung Quốc. 

- Là một nhà triết gia nổi tiếng của Trung Quốc, sống vào thời Chiến quốc, làm quan tại Vườn Sơn, sau đó sống ẩn dật tới cuối đời.

- Tham gia BCH Hội Nhà văn và trở thành chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam từ 2001 – 2021.

- Tác phẩm của ông chứa đựng những tư tưởng triết học uyên bác, vừa đậm chất văn chương với nhiều mẩu chuyện sinh động, mang tính ngụ ngôn sâu sắc.

 2. Tác phẩm

a. Thể loại: truyện ngụ ngôn

b. Xuất xứ: Trích Thu Thủy (thiên thứ 17)

c. Bố cục: 2 phần

- Phần 1: Từ đầu … một lát coi cho biết?: Lời của con ếch kể về cuộc sống khi ở trong giếng.

- Phần 2: Còn lại: Lời của rùa lớn biển đông nói về cuộc sống ở ngoài giếng.

II. ÔN TẬP VĂN BẢN “ẾCH NGỒI ĐÁY GIẾNG”

1. Lời của con ếch kể về cuộc sống khi ở trong giếng.

- Không gian: Trong một cái giếng sụp

- Người kể chuyện: Con ếch nhỏ

- Người nghe kể: Con rùa lớn biển đông.

- Ếch cảm thấy sung sướng vì:

+ Có thể ra khỏi giếng, nhảy lên miệng giếng, rồi lại vô giếng, ngồi nghỉ trong những kẽ gạch của thành giếng. Bơi trong nước thì nước đỡ nách và cằm của ếch, nhảy xuống bùn thì bùn lấp chân ếch tới mắt cá: Sung sướng vì có cuộc sống tự do tự tại

+ Những con lăng quăng, cua, nòng nọc không con nào sung sướng bằng ếch: Sung sướng vì thấy những con vật khác không bằng mình

+ Một mình ếch chiếm một chỗ nước tụ, tự do bơi lội trong một cái giếng sụp: Sung sướng vì tự hào với địa vị “chúa tể” của mình ở trong giếng.

+ Sao anh không vô giếng tôi một lát coi cho biết?: Sung sướng đến mức khoe khoang với rùa về “thế giới trong giếng” của mình.

à Nhận xét:

- Ếch vui vẻ, kể về một cuộc sống tự do trong giếng.

- Ếch cảm thấy bản thân mình đang sống trong môi trường tuyệt vời nhất, không có môi trường nào có thể thỏa mãn nó hơn được.

- Ếch mời gọi con rùa vào xem giếng xem có đúng như những gì mình bảo không

2. Lời của rùa lớn biển đông nói về cuộc sống ở ngoài giếng.

- Cuộc sống ở biển đông qua lời kể của con rùa:

+ Biển đông mênh mông, ngàn dặm đã thấm gì, sâu thăm thẳm, ngàn nhẫn đã thấm gì

à Sử dụng những từ láy mênh mông, thăm thẳm để nói về sự rộng lớn, bao la của biển đông.

+ Thời vua Vũ: mười năm thì chín năm lụt, mực nước biển không lên

+ Thời vua Thanh: tám năm thì bảy năm hạn hán, bờ biển không lùi ra xa.

à Lấy dẫn chứng của hai thời vua Vũ – Thanh để nói về sự cạn kiệt, tàn phá của biển đông.

+ Không vì thời gian ngắn hay dài mà thay đổi

+ Không vì mưa nhiều hay ít mà tăng giảm.

à Lặp cấu trúc “Không vì” … “mà” để nói về cái vui lớn của biển đông.

3. So sánh sự khác nhau về môi trường sống của ếch và rùa

- Bảng so sánh (Đính kèm phía dưới hoạt động)

à Môi trường sống của ếch và rùa quả thật quá khác nhau, thậm chí là đối lập nhau giữa một bên là biển đại dương mênh mông rộng lớn với một bên là đáy giếng chật hẹp nhỏ bé.

4. Biểu hiện của ếch khi được nghe kể về biển.

- Ngạc nhiên: Sự vĩ đại của biển nằm ngoài hiểu biết của ếch, khiến ếch hoàn toàn bất ngờ.

- Thu mình lại: Niềm vui và niềm tự hào của ếch khi thay thế bởi cảm giác nhỏ bé trước sự vĩ đại của biển.

- Hoảng hốt, bối rối: Cảm giác của ếch khi mất niềm tin (bối rối) vào những điều ếch đã tin và tự hào trước đây, choáng ngợp (hoảng hốt) trước những điều mới mẻ, lớn lao, vĩ đại hơn những điều ếch đã từng biết.

à Những cử chỉ, hành động của ếch cho thấy ếch đã nhận ra rằng: rùa thật hiểu biết và có tầm nhìn xa, rùa nói cho nó biết về biển đông rộng lớn ngoài kia, trong khi nó thì sống trong môi trường chật hẹp, không hiểu biết nhiều bằng rùa.

III. TỔNG KẾT

* Nội dung

- Truyện kể về cuộc đối thoại giữa hai nhân vật ếch và rùa sống tại hai môi trường khác nhau.

- Từ câu chuyện về cách nhìn thế giới bên ngoài chỉ qua miệng giếng nhỏ hẹp của chủ ếch và lời khuyên của rùa biển, truyện ngụ ý phê phán những kẻ hiểu biết hạn hẹp mà huênh hoang.

-  Truyện còn mang ý nghĩa khuyên nhủ người ta phải cố gắng mở rộng tầm hiểu biết của mình, không được chủ quan và kiêu ngạo.

* Nghệ thuật:

- Xây dựng hình tượng quen thuộc, gần gũi.

- Kết hợp từ láy và nhiều tính từ miêu tả hấp dẫn.

- Cách nói ẩn dụ, bài học giáo huấn được nêu lên một cách tự nhiên.

Ếch

Rùa

Sự khác biệt giữa môi trường sống

- Sống trong một không gian hẹp (một cái giếng sụp).

- Vận động trong không gian nhỏ hẹp (chỉ từ miệng giếng vào bên trong giếng).

- Tiếp xúc với những con vật nhỏ bé (lăng quăng, cua, nòng nọc)

- Sống ở một không gian rộng (biển)

- Sống lâu (nên lớn đến nỗi không vào nổi trong giếng)

- Chứng kiến nhiều điều (rùa đã đi đây đi đó, chí ít là đã băng qua con đường từ biển tới nơi có cái giếng).

Ảnh hưởng đến nhận thức và cảm xúc

Chưa hề biết tới sự rộng lớn và bao điều mới lạ khác của thế giới bên ngoài . Vì vậy nên cảm thấy sung sướng với cái “thế giới” nhỏ bé mình đang sớm và thực sự choáng ngợp trước cái vĩ đại của biển.

Lùi lại (biểu thị việc không còn quan tâm đến thế giới nhỏ bé của ếch) và kể cho ếch biết về niềm sung sướng mà rùa được trải nghiệm (“cái vui lớn của biển đông”)

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

Một con ếch nhỏ ngồi trong một cái giếng sụp nói với một con rùa lớn biển đông: “Tôi sung sướng quá, tôi có thể ra khỏi giếng, nhảy lên miệng giếng, rồi lại vô giếng, ngồi nghĩ trong những kẽ gạch của thành giếng. Bơi trong nước thì nước đỡ nách và cằm tỏi, nhảy xuống bùn thì bùn lấp chân tôi tới mắt cá. Ngó lại phía sau, thấy những co lăng quăng, con cua, con nòng nọc, không con nào sướng bằng tôi. Và lại một mình chiếm một chỗ nước tụ, tự do bơi lội trong một cái giếng sụp, còn gì vui hơn nữa? Sao anh không vô giếng tôi một lát coi cho biết?”.

1.    Đoạn văn trên nằm trong văn bản nào? Thuộc thể loại văn học nào?

2.    Nêu nội dung chính của đoạn văn trên.

3.    Em có suy nghĩ gì về nhân vật con ếch trong đoạn văn?

4.    Nêu cảm nhận của em về môi trường sống của con ếch.