Giáo án và PPT Lịch sử 7 kết nối Bài 13: Đại Việt thời Trần (1226 - 1400)

BÀI 13: ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN (1226 - 1400)

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 GV trình chiếu cho HS quan sát Hình 3, 4 SGK tr.64 và trả lời câu hỏi: 

Em có suy nghĩ gì về trình độ kĩ thuật cũng như đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân Đại Việt thời Trần?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Sự thành lập nhà Trần

- GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 1, quan sát Hình 1 SGK tr.62, làm việc cá nhân và trả lời câu hỏi: Nhà Trần được thành lập như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

Từ cuối thế kỉ XII, nhà Lý ngày càng suy yếu, phải dựa vào họ Trần để đánh dẹp các thế lực chống đối. Nhờ đó, họ Trần đã từng bước thâu tóm quyền hành. Tháng 1 - 1226, Lý Chiêu Hoàng (vị vua cuối cùng của nhà Lý) buộc phải nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh, nhà Trần được thành lập.

Hoạt động 2. Tình hình chính trị

GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 2 SGK tr.62, thảo luận cặp đôi và trả lời câu hỏi:

+ Trình bày tổ chức chính quyền thời Trần. 

+  Em có nhận xét gì về tổ chức chính quyền thời Trần? So sánh với bộ máy chính quyền thời Lý, em thấy có điểm gì giống và khác nhau?

Sản phẩm dự kiến:

- Tổ chức chính quyền gồm cấp trung ương (đứng đầu là vua rồi đến quan lại) và địa phương (cả nước chia thành 12 lộ, phủ).

 Tổ chức bộ máy chính quyền và hành chính các cấp thời Trần được tổ chức quy củ và hoàn thiện hơn so với thời Lý. Chế độ chuyên chế trung ương tập quyền thời Trần ngày càng được củng cố hơn.

- Kết quả Phiếu học tập số 1: Đính kèm bảng bên dưới hoạt động.

 Bằng nhiều biện pháp tích cực, nhà Trần đã củng cố được chế độ quân chủ trung ương tập quyển, tăng cường pháp luật. Nhờ vậy, quốc gia Đại Việt thời Trần đã có bước phát triển mới trên các mặt.

Hoạt động 3. Tình hình kinh tế, xã hội

- GV tổ chức cho HS khai thác thông tin mục 1a SGK tr.64, thảo luận cặp đôi và trả lời câu hỏi: Nêu những dẫn chứng chứng tỏ nhà Trần chú trọng và khuyến khích phát triển nông nghiệp.

- GV mở rộng thêm kiến thức cho HS: Vì sao việc lập điền trang của các tôn thất cũng là một biện pháp phục hồi và phát triển nông nghiệp của nhà Trần?

 Sản phẩm dự kiến:

a) Tình hình kinh tế 

- Nông nghiệp: khai hoang, đắp đê phòng lụt, xây dựng  nhiều công trình thuỷ lợi, miễn giảm tô, thuế, khuyến khích ruộng đất của tư nhân, khai khẩn đất hoang để lập điền trang,...

- Sản xuất thủ công nghiệp thời Trần rất phát triển với sản phẩm đa dạng, tỉnh xảo, thể hiện trình độ thẩm mĩ và đời sống văn hoá tinh thần phong phú của nhân dân thời Trần).

- Thương nghiệp thời Trần phát triển với nhiều thương cảng trở thành nơi thu hút thuyền buôn và thương nhân nước ngoài đến trao đổi buôn bán.

b) Tình hình xã hội

Xã hội tiếp tục có sự phân hoá:

- Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại) có nhiều đặc quyền, nắm giữ các chức vụ chủ chốt của bộ máy chính quyền, là chủ các thái ấp, điền trang.

- Nhân dân lao động (chủ yếu là nông dân) cày cấy ruộng đất công làng xã, nhưng do chế độ tư hữu mở rộng nên ngày càng có nhiều người phải lĩnh canh ruộng đất của địa chủ.

- Kinh tế công thương khá phát triển nên số lượng thợ thủ công và thương nhân tăng nhanh.

- Tầng lớp nông nô, nô tì có số lượng khá đông đảo, chuyên cày cấy trong các điền trang hoặc phục dịch trong các gia đình quý tộc.

Hoạt động 4. ình hình văn hóa

- GV chia HS thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm đọc thông tin mục 4a, 4b, 4c, 4d, quan sát Hình 6, 7 SGK tr.65-67, thảo luận theo nhóm và thực hiện nhiệm vụ:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu tình hình văn hóa thời Trần trên lĩnh vực tư tưởng, tôn giáo.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu tình hình văn hóa thời Trần trên lĩnh vực giáo dục.

++ Nhóm 3: Tìm hiểu tình hình văn hóa thời Trần trên lĩnh vực khoa học – kĩ thuật.

+Nhóm 4: Tìm hiểu tình hình văn hóa thời Trần trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật.

 Sản phẩm dự kiến:

a) Tư tưởng tôn giáo

Thời Trần, cá Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo đều được coi trọng. Nho giáo ngày càng được nâng cao vị thế với nhiều nhà nho được cử giữ các chức vụ quan trọng trong triều. Phật giáo được cả vua, quý tộc và nhân dân tôn sùng.

b) Giáo dục

Thời Trần, Quốc Tử Giám tiếp tục được mở rộng, là nơi dạy học cho các hoàng tử và con em các quý tộc, quan lại cấp cao. Nhiều trường công và trường tư xuất hiện ở nhiều nơi. Các kì thi Nho học thời Trần được tổ chức thường xuyên và quy củ hơn.

c) Khoa học, kĩ thuật

- Về sử học: Nhiều bộ sử lớn và có giá trị được biên soạn như bộ Đại Việt sử ký.

- Về quân sự, có các tác phẩm Binh thư yếu lược và Vạn Kiếp tông bí truyền thư của Trần Hưng Đạo.

- Trong y học, Tuệ Tĩnh là thầy thuốc nổi tiếng, nghiên cứu và viết sách về cây thuốc nam.

d) Văn học, nghệ thuật

- Văn học: Văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm tiếp tục phát triển.

- Kiến trúc và điêu khắc: Nhiều công trình được xây dựng như kinh đô Thăng Long

(Hà Nội), thành Tây Đô (Thanh Hoá).

- Nghệ thuật diễn xướng phát triển gồm nhiều loại hình.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Bộ máy nhà nước thời Trần được tổ chức theo chế độ nào?

   A. Trung ương tập quyền

   B. Vừa trung ương tập quyền vừa phong kiến phân quyền

   C. Vua nắm quyền tuyệt đối

   D. Phong kiến phân quyền

Câu 2: Một chế độ đặc biệt chỉ có trong triều đình nhà Trần, đó là chế độ gì?

   A. Chế độ Thái thượng hoàng

   B. Chế độ lập Thái tử sớm

   C. Chế độ nhiều Hoàng hậu

   D. Chế độ Nhiếp chính vương

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Biểu hiện nào cho thấy dưới thời Trần hoạt động sản xuất thủ công nghiệp đã bước đầu mang tính chuyên môn hóa?

Câu 2: Tại sao lại nói rằng nước Đại Việt dưới thời nhà Trần phát triển hơn dưới thời Lý?