Giáo án và PPT Lịch sử 7 kết nối Bài 18: Vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

BÀI 18: VƯƠNG QUỐC CHĂM-PA VÀ VÙNG ĐẤT NAM BỘ TỪ ĐẦU THẾ KỈ X ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ XVI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 - GV trình chiếu cho HS quan sát video, hình ảnh về điệu mua Chăm: 

https://www.youtube.com/watch?v=G05xdvfeHd4

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Hãy trình bày một vài hiểu biết của em về điệu múa Chăm-pa.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Vương quốc Chăm-pa từ thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

- GV hướng dẫn HS quan sát lược đồ Hình 2, đọc thông tin mục 1a SGK tr.91 và thực hiện nhiệm vụ: Giới thiệu những diễn biến chính về chính trị của Vương quốc Chăm-pa từ thế kỉ X đến thế kỉ XI

- GV mở rộng kiến thức cho HS và yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ: Quan sát lược đồ, đọc thông tin và trình bày hiểu biết của em về kinh đô Vi-giay-a.

- Trình bày những nét chính về văn hóa ở Chăm-pa từ thế kỉ X đến thế kỉ XVI?

Sản phẩm dự kiến:

a) Diễn biến cơ bản về chính trị

- Năm 988, một quý tộc người Chăm đã lập ra Vương triều Vi-giay-a, mở ra một thời kì phát triển mới của Vương quốc Chăm-pa. Kinh đô được chuyển về Vi-giay-a.

- Từ năm 988 đến năm 1220:

+ Tình hình Chăm-pa gặp nhiều khó khăn ở trong nước, phải tiến hành các cuộc chiến tranh với Chân Lạp cũng như giải quyết xung đột với Đại Việt ở phía bác.

+ Năm 1069, vua Chăm-pa cắt ba châu là Bố Chính, Địa Lý (Quảng Bình) và Ma Linh (phía bắc tỉnh Quảng Trị) cho Đại Việt.

+ “Cuộc chiến tranh Một trăm năm” khiến Chăm-pa hai lần bị Chân Lạp chiếm đóng.

- Từ năm 1220 đến năm 1353: thời kì thịnh đạt nhất của Vương triểu Vi-giay-a. Chăm-pa thoát khỏi ách đô hộ của Chân Lạp, củng cố chính quyền, mở rộng và thống nhất lãnh thổ,.

- Từ cuối thế kỉ XIV đến năm 1471: Vương triều Vi-giay-a lâm vào khủng hoảng, suy yếu rồi sụp đổ.

- Từ năm 1471 đến đầu thế kỉ XVI: Lãnh thổ Chăm-pa bị thu hẹp nhiều phần và chia thành nhiều tiểu quốc khác nhau.

b) Tình hình kinh tế, văn hóa

* Tình hình kinh tế

- Sản xuất nông nghiệp vẫn giữ vai trò chủ yếu trong hoạt động kinh tế, tiếp tục phát triển các kĩ thuật đào kênh, đáp đập thuỷ lợi. 

- Khai thác và trao đổi, buôn bán nhiều loại lâm thổ sản quý như: trầm hương, long não, sừng tê giác, ngà voi, hồ tiêu,... Đánh bắt hải sản được phát triển từ trước, đến thời kì này vẫn là một nghề quan trọng của cư dân Chăm-pa.

- Thương mại đường biển ở Vương quốc Chăm-pa vẫn được phát triển mạnh mẽ với nhiều hải cảng được mở rộng như Đại Chiêm (Quảng Nam) hoặc xây dựng mới như: Tân Châu (Thị Nại ở Bình Định),...

- Các nghề thủ công tiếp tục phát triển, nhất là sản xuất gốm, dệt vải, chế tác đổ trang sức, đóng thuyền. Xuất hiện nhiều lò gốm nổi tiếng như: Gò Sành, Trường Cửu, Gò Cây Me (Bình Định),...

* Tình hình văn hóa 

Đính kèm bảng kết quả Phiếu học tập số 1 bên dưới hoạt động.

 Thành tựu văn hoá Chăm-pa thời kì này có sự phát triển trên cơ sở nền tảng của những giá trị được tạo dựng được từ thời kì trước. Tuy nhiên, vẫn có những nét đặc trưng riêng mang dấu ấn lịch sử riêng của thời kì.

Hoạt động 2. Lược sử vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

- GV đặt câu hỏi (kiểm tra lại kiến thức cũ của HS): Vì sao từng là một vương quốc hùng mạnh trong thế kỉ III - V nhưng sau đó vùng đất Nam Bộ lại bị suy yếu và bị xâm chiếm? 

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi, đọc thông tin mục 2a SGK tr.93, 94 và trả lời câu hỏi: Giới thiệu những nét chính về chính trị vùng đất Nam Bộ tử đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Sản phẩm dự kiến:

Lược sử vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

a) Diễn biến cơ bản về chính trị

- Sau khi Vương quốc Phù Nam sụp đổ, vùng đất Nam Bộ trên danh nghĩa bị đặt dưới quyền cai trị của Vương quốc Chân Lạp (Cam-pu-chia). Trong thực tế, triều đình Chân Lạp (kinh đô ở Ăng-co) gặp nhiều khó khăn và hầu

như không thể quản lí được vùng đất này. Việc cai trị vùng đất Nam Bộ phải giao cho những người thuộc dòng dõi vua Phù Nam.

- Từ khoảng cuối thế kỉ XIV, Chân Lạp phải lo đối phó với các cuộc tấn công của quân Xiêm, càng không có khả năng kiểm soát trực tiếp vùng đất Nam Bộ.

- Sau thế kỉ X, khu vực Nam Bộ chịu ảnh hưởng nặng nề bởi điều kiện tự nhiên. Suốt giai đoạn thế kỉ X đến đầu thế kỉ XIV, cư dân ở đây rất thưa vắng.

+ Vài thế kỉ sau đó mới có những nhóm lưu dân người Việt đến khẩn hoang và lập ra những làng người Việt đầu tiên ở vùng Mô Xoài (Bà Rịa - Vũng Tàu), Đồng Nai,...

b) Tình hình kinh tế và văn hóa

* Tình hình kinh tế

- Thời kì này, cư dân ở vùng đất Nam Bộ tập trung tại những vùng đất cao về phía tây, tụ cư thành những xóm làng. 

- Kinh tế chủ yếu dựa vào canh tác lúa nước kết hợp với chăn nuôi gia súc, gia cầm, đánh bắt thuỷ hải sản. Bên cạnh đó, họ làm các nghề thủ công và buôn bán nhỏ. Thương nghiệp không còn phát triển như thời kì Vương quốc Phù Nam.

* Tình hình văn hóa

- Ảnh hưởng của văn minh Ăng-co ở vùng đất Nam Bộ không đậm nét. Người dân vẫn giữ nhiều truyền thống văn hoá từ thời Phù Nam, đồng thời dân tiếp xúc và chịu ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc. 

- Hin-đu giáo, Phật giáo, các tín ngưỡng dân gian,... tiếp tục được duy trì trong đời sống văn hoá của cư dân. 

- Đời sống vật chất và tinh thần phản ánh một nền văn hoá bình dân của những con người sống ở vùng khí hậu nóng ẩm và môi trường sông nước.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1:Trong quá trình cai quản Phù NAm cũ, triều đình Ăng - co đã:

A. Gặp nhiều khó khăn trong quản lí.

B. Thuận lợi cai trị.

C. Vơ vét bóc lột được rất nhiều của cải.

D.  Tổ chức bộ máy quản lí chặt chẽ.

Câu 2: Từ thế kỉ X - XIII, vương quốc Chăm - pa:

A. Bước vào thời kì hưng thịnh.

B. Bị Thái LAn xâm chiếm.

C. Bị Mã Lai xâm chiếm. 

D. Gặp nhiều khó khăn ở trong nước.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Nêu nét chính về văn hoá của vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI?

Câu 2: "Cuộc chiến tranh Một trăm năm" khiến Chăm - pa hai lần bị Chân Lạp chiếm đóng diễn ra vào khoảng thời gian nào?