Giáo án và PPT Lịch sử và Địa lí 4 cánh diều Bài 9: Thăng Long – Hà Nội

BÀI 9: THĂNG LONG – HÀ NỘI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Em hãy kể tên những địa danh, di tích, thắng cảnh của Hà Nội mà em biết.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Vị trí địa lí, đặc điểm tự nhiên và tên gọi khác của Thăng Long – Hà Nội

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Quan sát hình 1 SHS tr.47, xác định vị trí địa lí của Thăng Long – Hà Nội, xác định những tỉnh tiếp giáp với Hà Nội.

• Nêu đặc điểm tự nhiên của Thăng Long được thể hiện trong Chiếu dời đô của Lý Công Uẩn.

• Kể được một số tên gọi khác của Thăng Long – Hà Nội.

Sản phẩm dự kiến:

+ Vị trí, tiếp giáp:

• Vị trí: nằm ở trung tâm của vùng Đồng bằng Bắc Bộ. 

• Tiếp giáp các tỉnh: Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên; Bắc Giang; Bắc Ninh; Hưng Yên; Hà Nam; Hòa Bình.

+ Đặc điểm tự nhiên:

• “ở giữa khu vực trời đất, chính giữa nam bắc đông tây, tiện nghi núi sông sau trước”.

• “mặt đất rộng mà bằng phẳng, thế đất cao mà sáng sủa, dân cư không khổ thấp trũng tối tăm, muôn vật hết sức tươi tốt phồn thịnh”.

• “là nơi thắng địa, là chỗ tụ hội quan yếu của bốn phương”.

+ Tên gọi khác: Tống Bình, Đại La, Thăng Long, Đông Đô, Đông Quan,...

Hoạt động 2: Một số nét chính về lịch sử Thăng Long – Hà Nội

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Đọc thông tin SGK về Thăng Long tứ trấn và quan sát từ hình 2 đến hình 5 SHS tr.48 và hoàn thành Phiếu học tập:

• Đọc thông tin về sự tích Hồ Gươm, quan sát hình 6, hãy kể lại câu chuyện sự tích Hồ Gươm.
• Đọc thông tin và quan sát hình 7, hãy kể lại câu chuyện về Hoàng Diệu chống thực dân Pháp.
• Đọc thông tin về chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”, quan sát hình 8, trình bày tóm tắt về chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không” năm 1972.

Sản phẩm dự kiến:

- Thăng Long tứ trấn:

- Sự tích Hồ Gươm: Hồ Gươm nằm ở trung tâm Thủ đô Hà Nội. Trước đây có tên là hồ Tả Vọng. Tên gọi hồ Gươm gắn với câu truyện truyền thuyết về: vua Lê Lợi trả lại gươm báu cho Long Quân (sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn).

- Hoàng Diệu chống thực dân Pháp: 

+ Năm 1882, thực dân Pháp lấy cớ triều đình nhà Nguyễn vi phạm Hiệp ước Giáp Tuất để đem quân ra xâm lược Bắc Kì lần thứ hai. 

+ Sáng ngày 25/4/1882, người Pháp đưa tối hậu thư buộc Tổng đốc Hoàng Diệu phải đầu hàng và ngay sau đó đã tấn công thành Hà Nội. Tổng đốc Hoàng Diệu lên mặt thành đốc quân chiến đấu quyết liệt. 

+ Mặc dù Hoàng Diệu và quân đội triều đình quyết tâm bảo vệ, nhưng trước sức tấn công của quân Pháp thành Hà Nội thất thủ. Để giữ trọn khí tiết, Hoàng Diệu đã tuẫn tiết trong vườn Võ Miếu.

- Chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không” năm 1972:

+ Từ ngày 18/12/1972, để huỷ diệt thành phố Hà Nội và các thành phố lớn của miền Bắc Việt Nam, Mỹ huy động hàng chục tốp máy bay B-52 và các loại máy bay khác ném bom vào cả bệnh viện, trường học, khu phố, bến xe,... ở Hà Nội làm cho hàng nghìn người chết và bị thương. 

+ Quân dân miền Bắc trong đó có Hà Nội đã kiên cường đánh trả máy bay Mỹ, trong 12 ngày đêm (từ ngày 18/12/1972 đến ngày 29/12/1972) đã bắn rơi 81 máy bay của Mỹ, trong đó có 34 máy bay B-52.

+ Thắng lợi này đã buộc Mỹ phải chấm dứt chiến tranh phá hoại miền Bắc Việt Nam, kí Hiệp định Pa-ri (Paris) năm 1973, công nhận độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.

Hoạt động 3: Hà Nội – Trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá, giáo dục quan trọng

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Nêu dẫn chứng Hà Nội là trung tâm chính trị quan trọng của Việt Nam. 

• Nêu dẫn chứng Hà Nội là trung tâm kinh tế quan trọng của Việt Nam.

• Nêu dẫn chứng Hà Nội là trung tâm văn hóa, giáo dục quan trọng của Việt Nam.

Sản phẩm dự kiến:

- Hà Nội là trung tâm chính trị quan trọng: có các cơ quan Trung ương (Quốc hội, Chính phủ,...), có trụ sở đại sứ quán các nước,...

- Hà Nội là trung tâm kinh tế quan trọng: có nhiều ngành công nghiệp, trung tâm thương mại, siêu thị, chợ đầu mối (chợ Đồng Xuân),...

- Hà Nội là trung tâm văn hóa, giáo dục quan trọng: có nhiều di tích lịch sử - văn hóa (chùa Một Cột, Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Nhà hát lớn Hà Nội,...), các trường đại học, viện nghiên cứu, bảo tàng, thư viện,...

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Hà Nội đã trải qua những tên gọi nào sau đây?

A. Đại La, Thăng Long, Đông Đô

B. Đông Quan, Đông Kinh, Bắc Thành

C. Đại La, Thăng Long, Đông Quan

D. Thăng Long, Đông Đô, Đông Kinh

Câu 2: Thăng Long tứ trấn là gì

A. Bốn ngôi đền ở bốn phía của thành Thăng Long 

B. Bốn vị thần trấn giữ thành Thăng Long

C. Bốn ngôi chùa ở bốn phía của thành Thăng Long

D. Bốn danh nhân nổi tiếng của thành Thăng Long

Câu 3: Hà Nội trước kia có bao nhiêu phố phường?

A. 26 phố phường

B. 36 phố phường

C. 46 phố phường

D. 56 phố phường

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: A

Câu 3: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Nếu được giới thiệu hình ảnh Thủ đô Hà Nội với bạn bè quốc tế, em sẽ giới thiệu điều gì?

Câu 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn Độc lập ở đâu? Vào thời gian nào?