VĂN BẢN. TIẾNG GÀ TRƯA

(16 câu)

1.     NHẬN BIẾT (6 câu)

Câu 1: Em hãy giới thiệu vài nét về tác giả

Trả lời:

- Xuân Quỳnh (1942-1988), quê ở làng La Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)

- Bà là nữ nhà thơ xuất sắc trong nền thơ hiện đại Việt Nam

- Năm 2017, Xuân Quỳnh được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật

- Đặc điểm thơ Xuân Quỳnh: Thơ Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.

Câu 2: Bài thơ được viết theo thể thơ gì?

Trả lời:

Thơ 5 chữ

Câu 3: Phương thức biểu đạt chính của bài thơ là gì?

Trả lời:

Biểu cảm

Câu 4: Nêu xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác của bài thơ.

Trả lời:

Bài thơ được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ, in lần đầu trong tập “Hoa dọc chiến hào” (1968) của Xuân Quỳnh

Câu 5: Tóm tắt bài thơ bằng vài câu văn.

Trả lời:

Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước.

Câu 6: Bố cục bài thơ chia làm mấy phần?

Trả lời:

- Phần 1 (khổ 1): Tiếng gà trưa trên đường hành quân

- Phần 2 (4 khổ thơ tiếp theo): Tiếng gà trưa gợi những kỉ niệm thời thơ ấu

- Phần 3 (1 khổ còn lại): Tiếng gà trưa gợi những suy tư

2.     THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Tìm hình ảnh được ẩn dụ chuyển đổi cảm giác với nghệ thuật điệp từ. Nêu tác dụng của nghệ thuật đó

Trả lời:

Nghệ thuật điệp từ, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:

+ Nghe xao động nắng trưa

+ Nghe bàn chân đỡ mỏi

+ Nghe gọi về tuổi thơ

⇒ Tiếng gà trưa gọi về kỉ niệm tuổi thơ, tình cảm xóm làng và xua tan những vất vả, mệt nhọc trên đường hành quân.

Câu 2: Tiếng gà trưa gợi lên những kỉ niệm tuổi thơ nào?

Trả lời:

Những kỉ niệm tuổi thơ

- Hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng và ổ trứng hồng đẹp như tranh

- Kỉ niệm: tò mò xem gà đẻ bị bà mắng

- Hình ảnh bà đầy yêu thương, chắt chiu, dành dụm từng quả trứng cho cháu

- Niềm vui và mong ước nhỏ bé của tuổi thơ: được quần áo mới

⇒ Những kỉ niệm tuổi thơ bình dị, gần gũi, hồn nhiên không thể nào quên của gia đình làng quê Việt Nam.

Câu 3: Tìm những hình ảnh về người bà và tình bà cháu.

Trả lời:

- Bà mắng: “Gà đẻ…mặt”

⇒ Lời mắng xuất phát từ tình yêu thương, sự quan tâm, chăm soc của bà dành cho cháu

- Bà chắt chiu trong cảnh nghèo khó, dành trọn vẹn tình yêu thương, sự chăm lo cho cháu: “Tay bà khum soi trứng … Cháu được quần áo mới”

⇒ Tình bà cháu thật sâu nặng, thắm thiết, bà chắt chiu, chăm lo, quan tâm cho cháu, cháu luôn yêu thương, kính trọng bà

Câu 4: Tại sao tiếng gà trưa đem lại hạnh phúc cho người cháu?

Trả lời:

Tiếng gà trưa mang đến hạnh phúc vì nó làm thức dậy biết bao tình cảm cao đẹp: tình bà cháu, tình xóm làng, tình cảm gia đình… Niềm hạnh phúc ấy đem vào giấc ngủ hồng sắc trứng

3.     VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Biện pháp tu từ nào được tác giả sử dụng nhiều nhất trong bài thơ? Nêu tác dụng của việc sử dụng biện pháp tu từ ấy?

Trả lời:

- Biện pháp tu từ điệp ngữ trong bài thơ Tiếng gà trưa cuả Xuân Quỳnh: Biện pháp này được thể hiện ở việc dùng lặp lại nhiều lần cụm từ tiếng gà trưa

- Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó: Có tác dụng giúp gợi về những kỉ niệm đẹp của tuổi thơ, những kỉ niệm quen thuộc. Nó còn giữ cho mạch cảm xúc của bài thơ liền mạch, khiến những hình ảnh, những kỉ niệm càng thêm da diết, nồng nàn.

Câu 2:  Em hãy nhận xét điểm đặc biệt của bài thơ "Tiếng gà trưa" (Xuân Quỳnh) so với các bài thờ năm chữ khác mà em biết.

Trả lời:

Điểm đặc biệt của bài thơ "Tiếng gà trưa" (Xuân Quỳnh) so với các bài thờ năm chữ khác:

- Bài thơ Tiếng gà trưa viết theo thể thơ năm chữ. Tuy nhiên, có ba khổ mà dòng đầu mỗi khổ chỉ có ba tiếng: Tiếng gà trưa. Việc lặp lại những dòng thơ ba tiếng đó nhấn mạnh ấn tượng của người cháu về âm thanh tiếng gà mỗi buổi trưa hè. Tiếng gà vang lên trong thực tại gợi nhớ về tiếng gà tuổi thơ - khi cháu được sống bên bà, được bà yêu thương, chăm sóc.

- Số dòng trong mỗi khổ không đều nhau: Khổ 1 dài nhất với 7 dòng. Các khổ còn lại chỉ gồm 4 hoặc 6 dòng.

- Cách gieo vần của bài thơ cũng khá linh hoạt.

- Ngắt nhịp: đa phần các dòng trong bài thơ ngắt nhịp 3/2 và 2/3, luân phiên khá nhịp nhàng.

Câu 3: Nêu giá trị nội dung của bài thơ

Trả lời:

Bài thơ "Tiếng gà trưa" là một nốt trầm sâu lắng, da diết của người lính trên bước đường hành quân gian khổ, nhưng tiếng gà ấy còn là tên gọi khác của kỉ niệm, của hồi ức, của tình bà cháu thiêng liêng bất diệt. với cách sử dụng linh hoạt điệp từ, các hình ảnh giản dị mà xúc động, Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước. Xuân Quỳnh đã truyền tải được thật chính xác lòng mình tới độc giả.

Câu 4: Nêu giá trị nghệ thuật của bài thơ.

Trả lời:

- Thể thơ 5 chữ tạo nên cách diễn đạt tình cảm tự nhiên

- Hình ảnh thơ bình dị, chân thực

- Sử dụng điệp từ

4.     VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Viết đoạn văn ghi lại cảm xúc của em sau khi đọc bài thơ Tiếng gà trưa

Trả lời:

Bài thơ "Tiếng gà trưa" của nhà thơ Xuân Quỳnh đã để lại trong em nhiều cảm nhận sâu sắc về tình bà cháu. Từ tiếng gà trưa nghe được được trên bước đường hành quân "Dừng chân bên xóm nhỏ/ Tiếng gà ai nhảy ổ/ Cục... cục tác cục ta" đã khơi dậy dòng cảm xúc trong lòng người cháu. Nghe tiếng kêu thân thuộc ấy, lòng cháu lại thổn thức, bồi hồi, nhớ về kỉ niệm tuổi thơ tươi đẹp bên bà. Cháu nhớ tới những hình ảnh thân thuộc, bình dị ở làng quê Việt Nam "Ổ rơm hồng những trứng/ Này con gà mái mơ...". Cháu nhớ tới người bà tần tảo, chắt chiu từng quả trứng "Cho con gà mái ấp". Cháu còn nhớ những tháng ngày sống trong tình yêu thương của bà. Bà cần mẫn chăm sóc đàn gà nhỏ để cháu được mặc bộ quần áo mới "Khi gió mùa đông tới/ Bà lo đàn gà toi/ Mong trời đừng sương muối/ Để cuối năm bán gà". Cảm nhận được tình thương bao la, thắm thiết mà bà dành cho cháu, cháu vẫn luôn vững lòng chiến đấu nơi chiến trường khói lửa. Tình yêu cháu dành cho bà như hòa cùng tình yêu quê hương đất nước, là động lực để cháu tiến bước về phía trước "Vì lòng yêu Tổ quốc/ Vì xóm làng thân thuộc/ Bà ơi, cũng vì bà/ Vì tiếng gà cục tác". Bằng biện pháp điệp ngữ "tiếng gà trưa", so sánh "Lông óng như màu nắng" cùng thể thơ năm chữ ngắn gọn đã mang đến những kỉ niệm đẹp về tuổi thơ và tình bà cháu. Bài thơ mãi để lại đấu ấn trong lòng bạn đọc bởi những hình ảnh giản dị, thân thuộc cùng tình cảm bà cháu, tình yêu quê hương, đất nước thiêng liêng, cao cả.

Câu 2: Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa

Trả lời:

Bài thơ “Tiếng gà trưa” của nhà thơ Xuân Quỳnh đã khơi gợi những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ, cũng như thể hiện được tình cảm bà cháu sâu nặng.

Bài thơ được sáng tác theo thể thơ năm chữ ngắn gọn, nhưng hàm súc. Âm thanh tiếng gà vốn đã rất quen thuộc ở các làng quê Việt Nam. Nhân vật trữ tình trong bài là người chiến sĩ đang trên đường hành quân, dừng chân lại bên xóm nhỏ để nghỉ ngơi. Bất chợt, âm thanh tiếng gà vang lên gợi lại kỉ niệm của tuổi thơ:

“Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục... cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ”

Xuân Quỳnh đã sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ - từ “nghe” được nhắc lại ba lần, cùng với các hình ảnh “xao động nắng trưa”, “bàn chân đỡ mỏi”, “gọi về tuổi thơ” nhấn mạnh được sự xúc động, bồi hồi của người chiến sĩ.

Dòng cảm xúc trào dâng mãnh liệt khiến cho những kỉ niệm tuổi thơ bỗng nhiên trở về:

“Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng”

Hình ảnh con gà mái mơ, con gà mái vàng chẳng còn xa lạ đối với mỗi đứa trẻ ở làng quê. Nhưng người cháu nhớ nhất là kỉ niệm xem trộm gà để trứng bị bà mắng:

“Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
- Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng”

Lời trách mắng của người bà cũng xuất phát từ tình yêu thương, sự quan tâm. Để rồi đứa cháu tin là thật, lo lắng chạy về nhà lấy gương soi.

“Khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới”

Không chỉ những kỉ niệm hiện về, người cháu còn nhớ đến hình ảnh của bà. Đó sự tần tảo, vất vả khi bà chăm sóc cho đàn gà. Bà mong cho trời đừng sương muối, để đàn gà mau lớn, cuối năm bán lấy tiền sắm sửa quần áo cho cháu. Nhớ về bà, người cháu nhớ đến những sự vật thật giản dị, gắn bó với bà:

“Ôi cái quần chéo go,
Ống rộng dài quết đất
Cái áo cánh trúc bâu
Đi qua nghe sột soạt”

Người cháu cảm thấy tuổi thơ sống bên bà thật hạnh phúc. Dù khó khăn, vất vả nhưng vẫn không thể nào quên:

“Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng”

Tiếng gà trưa mang hạnh phúc, ước mơ của cháu về một cuộc sống bình yên, ấm no. Cuối cùng bài thơ cho người đọc thấy được mục đích chiến đấu của người chiến sĩ:

“Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ”

Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ, từ vì” được điệp lại tới bốn lần từ đó khẳng định mục đích chiến đấu cao cả của người chiến sĩ. Người cháu chiến đấu vì tình yêu với quê hương, đất nước; vì mong muốn đem lại một cuộc sống bình yên cho mọi người, đặc biệt là bà.

Với ngôn từ giản dị, hình ảnh gần gũi, Xuân Quỳnh đã khắc họa được những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ chốn thôn quê, cũng như thể hiện được tình cảm bà cháu trong bài thơ vô cùng chân thành, cảm động qua bài “Tiếng gà trưa”.