Đáp án Lịch sử 10 cánh diều Bài 5. Khái niệm văn minh

BÀI 5. KHÁI NIỆM VĂN MINH

1. Khái niệm văn minh

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát Bảng 5, hãy cho biết văn minh là gì? Phân biệt văn hóa và văn minh. Con người bước vào thời kì văn minh khi có điều kiện nào? Vì sao?

Trả lời:

- Khái niệm văn minh. Phân biệt văn hóa và văn minh. Điều kiện để con người bước vào thời kì văn minh:

• Khái niệm văn minh: Văn minh là trạng thái tiến bộ về cả vật chất và tinh thần của xã hội loài người, là trạng thái phát triển cao của nền văn hóa. Văn minh còn có nghĩa là đã thoát khỏi thời kì nguyên thủy, trái với văn minh là trạng thái "dã man".
• Phân biệt văn hóa và văn minh:
• Văn hóa:
• Xuất hiện đồng thời cùng với loài người. 
• Là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra từ khi xuất hiện cho đến nay.
• Văn minh:
• Trên cơ sở nền văn hóa thời kì nguyên thủy, đến giai đoạn xuất hiện nhà nước và chữ viết, loài người tiến vào thời kì văn minh.
• Những giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra trong giai đoạn phát triển cao của xã hội.

- Trong các hình 5.2 và 5.3, hình vừa là biểu hiện của văn hóa, vừa là biểu hiện của văn minh là Hình 5.3. Đây là công trình kiến trúc tiêu biểu nhất thường được nhắc đếu đầu tiên trong nền kiến trúc La Mã Cổ đại, có thể xem như là đại diện đầu tiên của nền văn minh La Mã Cổ. Là một công trình vật chất nhưng phản ảnh rất đầy đủ đời sống tinh thần của người La Mã Cổ đại.

2. Khái quát tiến trình phát triển lịch sử văn minh thế giới thời kì cổ - trung đại

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát sơ đồ 5, hãy:

• Trình bày khái quát tiến trình lịch sử văn minh thế giới thời kì cổ- trung đại.
• Kể tên các nền văn minh tiêu biểu tương ứng với các giai đoạn của tiến trình lịch sử văn minh thế giới thời kì cổ- trung đại.

Trả lời:

• Trình bày khái quát tiến trình lịch sử văn minh thế giới thời kì cổ- trung đại:
• Trong thời kì cổ đại:
• Ở phương Đông có 4 trung tâm văn minh lớn (Ai Cập, Lưỡng Hà, Trung Hoa và Ấn Độ). Điểm nổi bật là cả 4 nền văn minh này đều hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn. Cư dân ở đây sớm bước vào xã hội văn minh, sáng tạo ra những nền văn minh vô cùng rực rỡ.
• Ở phương Tây, có hai nền văn minh lớn là Hy Lạp và La Mã. Điểm chung của 2 nền văn minh này là hình thành ven biển, đồng bằng nhỏ hẹp, đất đai khô cằn, khi có công lao động bằng sắt mới xuất hiện nền văn minh. Những thành tựu rực rỡ của nền văn minh Hy Lạp và La Mã là cơ sở của văn minh châu Âu sau này. 
• Đến thời kì trung đại: Ở phương Đông, văn minh Ấn Độ và Trung Hoa vẫn tiếp tục được phát triển cho đến khi bị các nước thực dân phương Tây xâm lược và đô hộ. Ở phương Tây, đến thời hậu kì trung đại, văn minh thời Phục hưng được phục hồi trên cơ sở văn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại. 
• Các nền văn minh tiêu biểu tương ứng với các giai đoạn của tiến trình lịch sử văn minh thế giới thời kì cổ- trung đại:

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy cho biết các hình ảnh dưới đây là biểu hiện của văn hóa hay văn minh. Vì sao?

Trả lời:

• Hình 5.4: là biểu hiện của văn hóa. Vì trang sức là vật chất mà con người sáng tạo ra trong thời kỳ nguyên thủy mang giá trị vật chất và tinh thần, đánh dấu sự phát triển của loài người.
• Hình 5.5: là biểu hiện của văn minh. Vì khi con người xuất hiện nhà nước và chữ viết, nền văn minh của phát triển ở mức cao hơn với những công trình kiến trúc đồ sộ và đặc sắc.

VẬN DỤNG

Câu 1: Văn minh Văn Lang - Âu Lạc, văn minh Đại Việt ở Việt Nam thuộc giai đoạn nào của lịch sử văn minh thế giới? Vì sao?

Trả lời:

• Văn minh Văn Lang- Âu Lạc: từ khoảng thế kỷ VII TCN đến năm 179 TCN. Đây là một nền văn minh có nguồn gốc lâu đời ở những nền văn hoá hình thành trước đó, trong các niên kỉ III - II TCN và là sự hợp nhất, nâng cao của những nền văn hoá đó. Những thành tựu chính của nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc được thể hiện ở tất cả các mặt hoặc động của người Việt cổ, từ chính trị, xã hội đến kinh tế, kĩ thuật sản xuất, đạo đức, tín ngưỡng, nghệ thuật. Nó cũng tạo ra được những công trình nghệ thuật mang tính biểu tượng và lưu truyền lâu dài, làm nên cái gốc của các nền văn minh ở giai đoạn sau.
• Văn minh Đại Việt: phôi thai từ trước thế kì X, chính thức được thành lập từ thế kỉ XI (nhà Lý), tồn tại đến cuối thế kỉ XVIII (nhà Nguyễn).