Đáp án Lịch sử 10 cánh diều Bài 8: Cách mạng công nghiệp thời kì cận đại

BÀI 8. CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP THỜI KÌ CẬN ĐẠI

1. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

1.1. Bối cảnh lịch sử

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 8.1,Hình 8.2, hãy:

• Cho biết cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra trong bối cảnh lịch sử nào?
• Giải thích tại sao cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất lại diễn ra đầu tiên ở Anh?

Trả lời:

• Bối cảnh diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất:
• Về kinh tế: Kế thừa thành tựu từ các cuộc phát kiến địa lý kéo dài từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVI. Giao thương trên biển phát triển thúc đẩy nền kinh tế công, thương nghiệp và một mạng lưới thị trường mang tính mở rộng.
• Về chính trị: Các cuộc cách mạng tư sản tạo điều kiện nắm quyền lực cho giai cấp tư sản.
• Về xã hội: Tư sản chiếm đất và nông dân mất ruộng đất trở thành người lao động tự do.
• Áp dụng thành tựu khoa học: Cải tiến và sử dụng kỹ thuật mới tiên tiến trong các công trường thủ công.

• Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất lại diễn ra đầu tiên ở Anh vì: Anh đã tiến hành cách mạng tư sản từ sớm, kinh tế phát triển, có nhiều cải tiến kĩ thuật trong sản xuất.

1.2. Những thành tựu cơ bản

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát các hình từ 8.3 đến 8.7, hãy cho biết cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đạt được những thành tựu cơ bản nào. Thành tựu có vai trò quan trọng nhất? Vì sao?

Trả lời:

• Những thành tựu cơ bản của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất:
• Năm 1769, Giêm-oát đã chế tạo thành công máy hơi nước kiểu đơn hướng. Năm 1782, ông chế tạo thành công máy hơn nước song hướng, làm nguồn động lực xoay tròn. Năm 1784, Giêm-oát nhận bằng sáng chế về máy hơi nước. Việc sử dụng máy hơi nước trở nên phổ biến ở Anh. Đây được coi là khởi đầu của quá trình công nghiệp hóa.
• Động cơ đốt trong ra đời, tiêu biểu là phát minh của Giôn Bác-bơ (Anh), Thô-mát Mít (Anh),...Động cơ đốt trong nhanh chóng thúc đẩy cơ giới hóa sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và năng suất lao động.
• Đầu thế kỉ XIX, tàu thủy và xe lửa xuất hiện với đầu máy chạy hơi nước.
• Thành tựu sáng chế ra máy hơi nước của Giêm-Oát là thành tựu quan trọng nhất. Vì đến đầu thế kỷ XIX, việc sử dụng máy hơi nước trở nên phổ biến. Các nhà máy không cần xây dựng gần bờ sông, xa khu dân cư và mùa đông nước đóng băng tạo điều kiện khó khăn cho quá trình sản xuất. Đây được coi là sự khởi đầu của quá trình công nghiệp hóa.

2. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai

2.1. Bối cảnh lịch sử

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 8.2, hãy cho biết cuộc Cách mạng nghiệp lần thứ hai diễn ra trong bối cảnh lịch sử nào.

Trả lời:

Bối cảnh lịch sử cuộc Cách mạng nghiệp lần thứ hai:

• Trên cơ sở của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.
• Các nước Âu - Mỹ hoàn thành các cuộc cách mạng tư sản. 
• Chủ nghĩa tư bản chuyển từ tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa độc quyền.
• Lực lượng sản xuất ở các nước TBCN đạt trình độ cao.

2.2. Những thành tựu cơ bản

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình từ 8.8 đến 8.11, hãy cho biết cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ hai đã đạt được những thành tựu cơ bản nào.

Trả lời:

Những thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai:

• Sáng chế ra điện, hàng loạt các sáng chế của các nhà khoa học như Xi- môn Ôm, Mai- cơn Pha - ra- đây, mở ra một khả năng ứng dụng nguồn năng lượng mới.
• Sáng chế bóng đèn điện của Ê-đi-xơn.
• Đô-rô-vôn-xki chế tạo thành công máy phát điện và động cơ xoay chiều cung cấp năng lượng cho nhiều nhà máy.
• Kỹ thuật luyện kim được cải tiến, thé được sản xuất với số lượng lớn và giá thành hạ nhanh chóng.
• Dầu đi-e-zen được khai thác để thắp sáng và cung cấp nguồn nguyên liệu mới cho vận tải.
• Công nghiệp hóa học thuốc nhuộm, phân bón, thuốc nổ, in ấn,…
• Sáng chế máy điện tín giúp liên lạc nhanh.
• Sản xuất ô tô, xe máy là thành tựu rực rỡ của giao thông vận tải. Năm 1903, chiếc máy đầu tiên trên thế giới ra đời đánh dấu ngành hàng không quốc tế thế giới.

3. Ý nghĩa, tác động của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai

3.1. Ý nghĩa

Câu 1: Đọc thông tin, hãy nêu ý nghĩa của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai đối với sự phát triển kinh tế.

Trả lời:

Ý nghĩa của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai đối với sự phát triển kinh tế:

• Làm thay đổi diện mạo các nước tư bản. Máy hơi nước tạo ra nguồn động lực mới, dùng máy móc thay thế sức lao động của con người, khởi đầu quá trình công nghiệp hóa. Những tiến bộ về kĩ thuật mở ra khả năng lớn trong việc thúc đẩy sản xuất, sản lượng công nghiệp tăng lên nhan chóng.
• Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất làm thay thế lao động chân tay của con người bằng sức lao động của máy móc, chuyển nền sản xuất thủ công sang cơ khí hóa.
• Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai cyển nền sản xuất từ cơ khí hóa sang điện khí hóa, làm thay đổi căn bản nền sản xuất và cơ cấu kinh tế TBCN.

3.2. Tác động

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 8.3, các hình 8.12, 8.13, hãy phân tích tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai đối với xã hội, văn hóa.

Trả lời:

Tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai đối với xã hội, văn hóa:

• Đối với xã hội:
• 2 giai cấp cơ bản của xã hội tư bản là: tư sản và vô sản hình thành. GCTS bao gồm chủ xưởng, chủ nhà máy, chũ hãng buôn bán, chủ đồn điền,...GCVS có nguồn gốc từ nông dân.
• Sự bóc lột của GCTS đối với GCVS làm xuất hiện mâu thuẫn chủ yếu trong XHTB. Đó là nguyên nhân sâu xa dẫn đến cuộc đấu tranh của GCVS chống lại GCTS. 
• Xuất hiện nhiều trung tâm công nghiệp mới và thành thị đông dân, điển hình là Luân Đôn, Pa-ri,...
• Đối với văn hóa:
• Tác động lớn đến đời sống văn hóa của nhân loại, đặc biết là các nước Âu- Mỹ.
• Thúc đẩy giao lưu, kết nối văn hóa toàn cầu. Rút ngắn khoảng cách không gian, thời gian.
• Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của con người.
• Hình thành lối sống, tác phong công nghiệp,…

LUYỆN TẬP

Câu 1: Lập bảng thể hiện những thành tựu tiêu biểu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai.

Trả lời:

Bảng thể hiện những thành tựu tiêu biểu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai:

Câu 2: Thành tựu nào của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai có ý nghĩa nhất? Vì sao?

Trả lời:

• Thành tựu quan trọng nhất trong Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất: máy hơi nước của Giêm-oát. Thành tựu nhanh chóng được đưa vào sản xuất, các nhà máy có thể được xây dựng ở nhiều nơi. Đây được coi  là sự khởi đầu của quá trình công nghiệp hóa.
• Thành tựu quan trọng nhất trong Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai: sản xuất, ô tô máy bay, đánh dấu sự ra đời của ngành hàng không thế giới. 

VẬN DỤNG

Câu 1: Nêu và phân tích một thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai tác động đến cuộc sống của bản thân em.

Trả lời:

Thành tựu tác động đến cuộc sống của bản thân em là phát minh ra điện của Ê-đi-xơn. Điện đã trở thành một phần quan trọng đối với cuộc sống hàng ngày của em cũng như của mỗi con người, điện là nguồn năng lượng cho các máy và thiết bị, là điều kiện phát triển tự động hóa và hiện đại hóa, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Câu 2: Hãy làm sáng tỏ nhận định của Cờ-lau Xva-bơ: “Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt”.

Trả lời:

• Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã chuyển từ lao động thủ công sang lao động máy móc, mở ra một kỷ nguyên để cơ giới hóa sản xuất bằng việc sử dụng năng lượng nước và hơi nước. Tạo nên một động lực phát triển mạnh mẽ đối với nền công nghiệp và nền kinh tế.
• Cách mạng công nghiệp lần thứ hai đã có sự khác biệt, con người biết sử dụng năng lượng điện và động cơ điện để tạo ra dây chuyền sản xuất chuyên môn hóa cao, sản xuất hàng loạt và chuyển sang giai đoạn tự động hóa sản xuất và từ nền sản xuất cơ khí sang nền sản xuất điện.
• Qua hai cuộc Cách mạng công nghiệp đã có những bước phát triển nhảy vọt và tiến bộ, nâng cao chất lượng đời sống và sản xuất của con người.