Đáp án Sinh học 10 cánh diều Bài 3_Giới thiệu chung về các cấp độ tổ chức của thế giới sống

BÀI 3 - GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CÁC CẤP ĐỘ TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG

MỞ ĐẦU

Câu 1: Kể tên các cấp độ tổ chức của cơ thể đa bào. Thế giới sống có thể được sắp xếp, tổ chức theo các cấp độ nào?

Trả lời:

• Cấp độ tổ chức của cơ thể đa bào: tế bào ® mô ® cơ quan ® hệ cơ quan ® cơ thể
• Thế giới sống có thể được sắp xếp, tổ chức theo các cấp độ: phân tử ® bào quan ® tế bào ® mô ® cơ quan ® hệ cơ quan ® cơ thể ® quần thể ® quần xã ® hệ sinh thái ® sinh quyển.

I. CÁC CẤP ĐỘ TỔ CHỨC SỐNG

Câu 1: Quan sát hình 3.1 và dựa vào kiến thức đã học, hãy mô tả các cấp độ tổ chức sống.

Trả lời:

Mô tả các cấp độ tổ chức sống:

• Phân tử: Phân tử được cấu tạo từ các nguyên tử. Ví dụ: Phân tử nước H₂O được cấu tạo từ 2 nguyên tử hidro và 1 nguyên tử O.
• Bào quan: Các phân tử liên kết với nhau tạo nên các bào quan. Ví dụ: Phân tử DNA và phân tử protein liên kết với nhau tạo nên nhiễm sắc thể trong nhân tế bào.
• Tế bào: Nhiều bào quan cấu thành nên tế bào. Ví dụ: Tế bào động vật gồm nhiều bào quan như: ti thể, ribosome, bộ máy Golgi,…
• Mô: Tập hợp nhiều tế bào giống nhau cùng thực hiện một chức năng tạo thành mô. Ví dụ: Nhiều tế bào thần kinh tạo thành mô thần kinh,…
• Cơ quan: Tập hợp nhiều mô tạo thành cơ quan. Ví dụ: Dạ dày được cấu tạo từ mô cơ, mô liên kết, mô thần kinh, mô biểu bì,…
• Hệ cơ quan: Tập hợp cơ quan cùng thực hiện một chức năng tạo thành hệ cơ quan
• Ví dụ: Hệ tuần hoàn gồm tim và hệ mạch (động mạch, mao mạch, tĩnh mạch);…
• Cơ thể: Nhiều hệ cơ quan phối hợp nhịp nhàng, thống nhất tạo thành cơ thể. Ví dụ: Cơ thể người gồm nhiều hệ cơ quan: hệ thần kinh, hệ tuần hoàn, hệ tiêu hoá, hệ bài tiết, hệ sinh dục,…
• Quần thể: Tập hợp nhiều cá thể cùng loài, cùng sinh sống trong một khoảng không gian và thời gian, có khả năng sinh sản trong tự nhiên tạo ra thế hệ sau tạo thành một quần thể. Ví dụ: Quần thể trâu rừng, quần thể cây cọ tại một vùng đồi của Phú Thọ,…
• Quần xã: Tập hợp nhiều quần thể khác loài cùng sinh sống trong một khoảng không gian và thời gian tạo thành quần xã. Ví dụ: Quần xã các loài trong rừng Cúc Phương,…
• Hệ sinh thái: Bao gồm quần xã sinh vật và sinh cảnh (môi trường sống vô sinh của quần xã). Ví dụ: Hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới,…
• Sinh quyển là hệ sinh thái lớn nhất.

Câu 2: Cấp độ tổ chức sống là gì? Nêu ví dụ cho mỗi cấp độ tổ chức sống.

Trả lời:

• Cấp độ tổ chức của thế giới sống là vị trí của một tổ chức sống trong thế giới sống được xác định bằng số lượng và chức năng nhất định các yếu tố cấu thành tổ chức đó.
• Ví dụ:
• phân tử: nước, không khí, muối ăn,...
• bào quan: nhân tế bào, màng tế bào, nhiễm sắc thể
• tế bào: tế bào xương, tế bào thần kinh, tế bào vảy hành
• mô: mô xương đặc, mô biểu bì, mô liên kết
• cơ quan: xương đùi, cơ quan tiêu hóa, hoa, lá, thân,...
• hệ cơ quan: hệ xương, hệ thần kinh, hệ tuần hoàn,...
• cơ thể: hổ đông dương, báo đốm, hươu cao cổ, cây dương xỉ,...
• quần thể: quần thể hổ, quần thể báo đốm, quần thể dương xỉ,...
• quần xã - hệ sinh thái: sinh vật + môi trường sống ® quần xã báo đốm tại vườn quốc gia Cúc Phương

Luyện tập 1: Cấp độ tổ chức nào được xem là cấp độ tổ chức sống cơ bản? Vì sao?

Trả lời:

Cấp độ tổ chức sống cơ bản gồm tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái vì các cấp độ tổ chức sống có cấu trúc ổn định, có thể thực hiện được các chức năng sống cơ bản như trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng, sinh trưởng và phát triển, sinh sản, cảm ứng, có khả năng tự điều chỉnh, thích nghi với môi trường sống một cách độc lập được gọi là cấp độ tổ chức sống cơ bản. Các cấp độ tổ chức sống cơ bản bao gồm tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái.

II. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CẤP ĐỘ TỔ CHỨC SỐNG

Câu 3: Mỗi cấp độ tổ chức sống tuy có những đặc điểm riêng nhưng tất cả các cấp độ đều có những đặc điểm chung nào?

Trả lời:

Đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống là:

• Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc;
• Hệ thống mở và tự điều chỉnh;
• Liên tục tiến hóa.

Câu 4: Thế nào là tổ chức theo nguyên tắc chức bậc? Cho ví dụ.

Trả lời:

• Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc được hiểu là tổ chức cấp dưới làm nền tảng cấu tạo nên tổ chức cấp trên. Tổ chức cấp trên không chỉ mang đặc điểm của tổ chức cấp dưới mà còn có những đặc tính nổi trội mà tổ chức cấp dưới không có.
• Ví dụ: Quần thể là một cấp độ tổ chức gồm nhiều cá thể cùng loài, có cấu trúc ổn định về số lượng, phân bố trong không gian và mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể mà ở cấp độ cơ thể không có.

Luyện tập 2: Lấy ví dụ về khả năng tự điều chỉnh của cơ thể người.

Trả lời:

Ví dụ về khả năng tự điều chỉnh của cơ thể người: 

• Cơ thể lúc hoạt động mạnh, chuуển hóa năng lượng tăng, nhiệt ѕinh ra nhiều gâу nóng cơ thể. Lúc đó cơ thể có cơ chế đổ mồ hôi để thải nhiệt qua da ra bên ngoài, làm mát cơ thể.
• Khi cơ thể ở môi trường có nhiệt độ thấp, các mạch máu dưới da co lại, хuất hiện hiện tượng run để làm ấm cơ thể.

III. QUAN HỆ GIỮA CÁC CẤP ĐỘ TỔ CHỨC SỐNG

Câu 5: Trình bày quan hệ phụ thuộc nhau giữa các cấp độ tổ chức sống.

Trả lời:

Quan hệ phụ thuộc nhau giữa các cấp độ tổ chức sống:

Quan hệ giữa các cấp tổ chức sống được thể hiện trong quan hệ thứ bậc về cấu trúc và chức năng: Các cấp độ tổ chức sống thể hiện mối liên quan bộ phận và tổng thể, trong đó cấp độ tổ chức lớn hơn được hình thành từ cấp độ tổ chức nhỏ hơn liền kề.

Luyện tập 3: Quan sát hình 3.2, mô tả mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống ở cơ thể người.

Trả lời:

Mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống ở cơ thể người: tế bào biểu mô ruột ® biểu mô ruột ® ruột non ® hệ tiêu hoá ® cơ thể.

Trong đó, tế bào biểu mô ruột - thực hiện chức năng hấp thụ chất dinh dưỡng, nhờ đó ruột non và hệ tiêu hoá thực hiện được chức năng tiêu hoá và hấp thụ dinh dưỡng của cơ thể người.