Giáo án điện tử Lịch sử 8 kết nối Bài 5: Cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC LỊCH SỬ HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Quảng Bình Quan (Cổng Hạ Lũy Thầy)

Một đoạn thành nhà Mạc (Lạng Sơn)

• Các em đã từng đến các địa danh, di tích này chưa?
• Nếu có, hãy chia sẻ về những sự kiện lịch sử có liên quan đến các địa danh hoặc di tích đó mà em biết?

Hệ thống Lũy Thầy:

• Là một tuyến phòng thủ kiên cố.
• Năm 1672, Quân Trịnh liên tục tấn công mặt lũy Trấn Ninh nhưng không hạ được thành, phải rút lui, chấm dứt cuộc chiến gần 50 năm và mở ra hơn một thế kỷ hòa hoãn.

Thành nhà Mạc

• Là một trong số khá ít di tích còn lại của thời kỳ nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam.
• Năm 1592, nhà Mạc thua trận, các quý tộc và quan lại rút về vùng núi Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Tuyên Quang.
• Trong thập niên cuối thế kỷ XVI, một quý tộc nhà Mạc đã tổ chức đắp thành ở núi Vệ Sơn - Đông Kinh.

CHƯƠNG 3:

VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XVI ĐẾN THẾ KỈ XVIII

BÀI 5:

CUỘC XUNG ĐỘT NAM – BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH – NGUYỄN

NỘI DUNG BÀI HỌC

Sự ra đời Vương triều Mạc

Xung đột Nam – Bắc triều

Xung đột Trịnh – Nguyễn

PHẦN 1. SỰ RA ĐỜI VƯƠNG TRIỀU MẠC

THẢO LUẬN NHÓM ĐÔI

Đọc Tư liệu, mục Em có biết, thông tin mục 1 và trả lời câu hỏi: Hãy trình bày những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.

1. Ÿ “Quân lực của Đăng Dung ngày càng nhiều, công danh ngày càng thịnh, triều đình ai cũng phục.”

(Lê Quý Đôn, Đại Việt thông sử, NXB Khoa học xã hội, 1978, tr.36)

Ÿ “Đăng Dung uy quyền ngày một lớn, lòng người hướng theo.”

(Ngô Sỹ Liên, Đại Việt sử ký toàn thư, Tập III, NXB Khoa học xã hội, 1993, tr.96)

• Tình hình Đại Việt cuối thời Lê

Nhà Lê lâm vào thời kì khủng hoảng, suy thoái.

Các phe phái phong kiến xung đột và tranh chấp.

=> Khởi nghĩa nông dân nổ ra.

=> Triều đình suy yếu.

• Sự ra đời của Triều Mạc:

Mạc Đăng Dung dần thâu tóm quyền hành.

Năm 1527, Mạc Đăng Dung ép vua Lê nhường ngôi, lập ra Triều Mạc.

Sau khi lên ngôi, ông thực hiện một số chính sách về chính trị, kinh tế, xã hội.

Có hai quan điểm đánh giá về việc Mạc Đăng Dung ép vua Lê nhường ngôi, lập ra Triều Mạc:

Quan điểm của các sử gia phong kiến: coi việc cướp ngôi vua là “ngụy triều, là việc làm “danh không chính, ngôn không thuận; việc không nên làm.

Quan điểm khoa học mới nhất chứng minh rằng: Do Triều Lê đã đến lúc suy yếu, khủng hoảng nên sự ra đời của Vương triều Mạc là điều tất yếu. Nếu như không có Mạc Đăng Dung thì cũng sẽ là nhân vật khác, dòng họ khác lên thay thế.

Em ủng hộ quan điểm nào? Vì sao?

• Nhận xét
• Mỗi quan điểm đưa ra đều có cơ sở riêng.
• Chúng ta cần nhìn nhận sự kiện lịch sử một cách khách quan, ghi nhận sự đóng góp (công) và cả những hạn chế (tội) của mỗi triều đại trong lịch sử dân tộc.

Mạc Đăng Dung

• Hiện nay ở Hà Nội và nhiều địa phương khác trong cả nước có những đường phố được đặt tên của hai vị vua Triều Mạc.
• Thể hiện quan điểm đánh giá khách quan, ghi nhận đúng những đóng góp của Triều Mạc trong lịch sử dân tộc.

PHẦN 2. XUNG ĐỘT NAM – BẮC TRIỀU

1. a) Nguyên nhân bùng nổ

Em hãy quan sát Lược đồ 5.2, đọc thông tin trong mục 1a - SGK tr.24 và trả lời câu hỏi: Hãy giải thích nguyên nhân bùng nổ cuộc xung đột Nam – Bắc triều.

60 năm

Năm 1533

Phù Lê diệt Mạc

Kết luận

• Năm 1533, Nguyễn Kim lấy danh nghĩa “phù Lê diệt Mạc” lập ra Nam triều, nhà Mạc gọi là Bắc triều.
• Thời gian kéo dài: gần 60 năm của TK XVI.
• Kết quả:
• Nam triều chiếm Thăng Long.
• Họ Mạc thất bại phải chạy lên Cao Bằng.

Xung đột chấm dứt

Thành nhà Mạc ở Lạng Sơn

Các em xem video sau về cuộc xung đột Nam – Bắc triều

1. b) Hệ quả

THẢO LUẬN NHÓM

Em hãy đọc thông tin trong mục 1b - SGK tr.25 và trả lời câu hỏi: Tóm tắt nét chính về hệ quả của cuộc xung đột Nam – Bắc triều.

Chính trị: Đất nước bị chia cắt.

Kinh tế: đình trệ, gặp khó khăn.

Xã hội: Đời sống nhân dân đói khổ.

Em hãy đọc mục Kết nối với văn học SGK tr.25 và giới thiệu thêm về bài thơ Thương loạn:

Kết nối với văn học

Trong bài thơ Thương loạn, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã miêu tả:

Cả một vùng từ đông sang tây

Đồng ruộng chẳng có gì cày cấy

Chiến tranh cứ nối tiếp nhau

Tai hoa thật là cùng cực.

• Nguyễn Bỉnh Khiêm thi đỗ Trạng nguyên dưới thời Mạc Đăng Doanh.
• Được phong tước Trình Quốc Công nên nhân dân quen gọi ông là Trạng Trình.
• Ông sáng tác rất nhiều thơ văn chữ Hán, chữ Nôm, vì vậy đọc thơ của ông sẽ hiểu thêm về tình hình đất nước thời kì này.

PHẦN 3. XUNG ĐỘT TRỊNH – NGUYỄN