Đáp án lịch sử 8 kết nối tri thức bài 5: Cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn

BÀI 5. CUỘC XUNG ĐỘT NAM – BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH – NGUYỄN

MỞ ĐẦU

Di tích thành nhà Mạc (Cao Bằng, Lạng Sơn), Lũy Thầy (Quảng Bình),... gợi cho em nhớ đến những cuộc xung đột nào trong các thế kỉ XVI-XVII? Những cuộc xung đột đó đã để lại hệ quả như thế nào đối với lịch sử dân tộc?

Hình 5.1. Quảng Bình Quan (thuộc hệ thống di tích Lũy Thầy, Quảng Bình)

Đáp án:

• Di tích thành nhà Mạc (Lạng Sơn), Lũy Thầy (Quảng Bình)  gợi cho em nhớ đến các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và xung đột Trịnh - Nguyễn.
• Hệ quả của những cuộc xung đột:

- Xung đột Nam - Bắc triều kiến đất nước bị chia cắt, vùng Thanh - Nghệ và đồng bằng Bắc Bộ đều là chiến trường. Kinh tế đất nước bị đình trệ, cuộc sống người dân trở nên khốn cùng.

- Xung đột Trịnh - Nguyễn: cả nước bị cuốn vào vào binh đao khói lửa, toàn bộ vùng Quảng Bình, Hà Tĩnh ngày nay trở thành chiến trường ác liệt. Cuộc xung đột kéo dài gây ra những thiệt hại to lớn về người và của, khiển đất nước bị chia cắt, ảnh hưởng đến sự phát triển chung của dân tộc.

I. SỰ RA ĐỜI VƯƠNG TRIỀU MẠC

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 1 và thông tin trong mục, hãy trình bày những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.

Đáp án:

- Đầu thế kỷ XVI nhà Lê sơ lâm vào khủng hoảng suy yếu.

+ Các vua Lê Uy Mục, Lê Tượng Dực chỉ lo ăn chơi, sa đọa.

+ Quan lại, địa chủ hoành hành, hạch sách nhân dân, chiếm đoạt ruộng đất.

+ Các thế lực phong kiến nổi dậy tranh chấp quyền lực - mạnh nhất là thế lực Mạc Đăng Dung.

+ Phong trào đấu tranh của nhân dân bùng nổ ở nhiều nơi.

- Năm 1527, Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê lập triều Mạc.

II. XUNG ĐỘT NAM - BẮC TRIỀU

Câu hỏi: Hãy giải thích nguyên nhân bùng nổ cuộc xung đột Nam - Bắc triều.

Đáp án:

Nguyên nhân bùng nổ xung đột Nam - Bắc triều:

• Cuối triều Lê các thế lực cát cứ nổi lên khắp nơi tranh giành quyền lực.
• Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra nhà Mạc (Bắc triều).
• Năm 1533, Nguyễn Kim chạy vào Thanh Hoá lập một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên làm vua, lập ra Nam triều.

=> Gây ra chiến tranh Nam - Bắc triều.

Câu hỏi: Hãy tóm tắt nét chính về hệ quả của cuộc xung đột Nam - Bắc triều.

Đáp án:

Hệ quả của cuộc xung đột Nam - Bắc triều:

• Đất nước bị chia cắt.
• Gây tổn thất lớn về người và của: làng mạc bị tàn phá, đời sống nhân dân khốn cùng, nhiều gia đình phải li tán.
• Kinh tế bị tàn phá: sản xuất bị đình trệ, trao đổi buôn bán giữa các vùng gặp nhiều khó khăn.

III. XUNG ĐỘT TRỊNH - NGUYỄN

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 2 và thông tin trong mục, hãy giải thích nguyên nhân dẫn đến cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.

Đáp án:

Nguyên nhân dẫn đến cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn:

- Sau khi Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm tiếp tục sự nghiệp “Phù Lê diệt Mạc”. Để thao túng quyền lực vào tay họ Trịnh, Trịnh Kiểm tìm cách loại trừ phe cánh họ Nguyễn. Lo sợ trước tình hình đó Nguyễn Hoàng (con thứ của Nguyễn Kim) xin vào trấn thủ đất Thuận Hóa.

- Tại Thuận Hóa, Nguyễn Hoàng xây dựng cơ nghiệp của họ Nguyễn, trở thành thế lực cát cứ ở Đàng Trong, dần tách khởi sự lệ thuộc với họ Trịnh ở Đàng Ngoài.

⟹ Năm 1627, lo sợ thế lực họ Nguyễn lớn mạnh, chúa Trịnh đem quân đánh vào Thuận Hóa, chiến tranh Trịnh - Nguyễn bùng nổ.

Câu hỏi: Hãy nêu hệ quả của cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.

Đáp án:

Hệ quả của cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn:

• Chia cắt đất nước, gây đau thương tổn hại cho dân tộc.
• Gây trở ngại cho giao lưu kinh tế, văn hoá làm suy giảm tiềm lực đất nước.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy lập và hoàn thành bảng hệ thống (theo gợi ý dưới đây) về các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn.

Đáp án:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Giả sử là một người dân sống ở thế kỉ XVI - XVII, em hãy đưa ra it nhất một lí do phản đối các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn.

Đáp án:

Lí do phản đối các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn:

Hai cuộc xung đột này mang tính chất của cuộc chiến tranh phi nghĩa, khiến đất nước bị chia cắt, người dân phải sống trong cảnh khốn cùng, kinh tế đất nước bị đình trệ, gây ra những thiệt hại lớn về người và của.

Câu hỏi: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo, internet về di tích Luỹ Thầy và sông Gianh (Quảng Bình), hãy viết đoạn văn ngắn (khoảng 7 - 10 dòng) về cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.

Đáp án: