Phân tích được đặc điểm của đất feralit và giá trị sử dụng đất feralit trong sản xuất nông, lâm nghiệp.
Phân tích được đặc điểm của đất phù sa và giá trị sử dụng đất phù sa trong sản xuất nông nghiệp, thủy sản.
Sử dụng các hình ảnh, mô hình canh tác để làm rõ giá trị sử dụng đất ở Việt Nam.
Biết lấy thông tin từ các nguồn tài liệu về sự thoái hóa đất tính và tính cấp thiết của vấn đề chống thoái hóa đất ở Việt Nam.

3. Phẩm chất

Có ý thức vận dụng kiến thức, kĩ năng học được ở nhà trường, trong sách báo và từ các nguồn tin cậy khác vào học tập và đời sống hàng ngày.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

SGK, SGV, SBT Lịch sử và Địa lí 8 – phần Địa lí.
Máy tính, máy chiếu.
Tranh, ảnh, video clip có liên quan đến nội dung sử dụng hợp lí tài nguyên đất.

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Lịch sử và Địa lí 8 – phần Địa lí.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu:

- Cung cấp thông tin, tạo kết nối giữa kiến thức của HS về việc sử dụng hợp lí tài nguyên đất với nội dung bài học.

- Tạo hứng thú, kích thích tò mò của người học.

b. Nội dung: GV cho HS lắng nghe video bài hát “Hành trình trên đất phù sa” và yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

+ Em hãy nêu tên vùng, miền được nhắc đến trong bài hát.

+ Bài hát đã đề cập đến những giá trị nào của đất phù sa?

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS cho phần khởi động và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS nghe bài hát “Hành trình trên đất phù sa” - Phương Mỹ Chi:

https://youtu.be/ZZfIoUJ4_bg?si=xFHY-AqtTva281DP

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

+ Em hãy nêu tên vùng, miền được nhắc đến trong bài hát.

+ Bài hát đã đề cập đến những giá trị nào của đất phù sa?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tập trung, chú ý lắng nghe bài hát và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS xung phong trả lời câu hỏi.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án:

+ Các vùng, miền được nhắc đến trong bài hát: Long An, Mộc Hóa, Mỹ Tho, Gò Công, Tiền Giang, Tháp Mười, Cái Bè, Long Xuyên, Vĩnh Long, Trà Vinh, Cửu Long, Cần Thơ, Tây Đô, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau.

+ Giá trị của đất phù sa được nhắc đến trong bài hát: cây lúa tốt tươi, phù sa mát ngọt như dòng sữa mẹ muôn đời, trái chín thật mau, bốn mùa cây trái đơm bông.

- GV kết luận và dẫn dắt HS vào bài học: Qua bài hát, chúng ta phần nào thấy được giá trị mà đất đai mang lại cho con người. Đây là nguồn tài nguyên quý giá, có vai trò đặc biệt quan trọng đối với địa bàn cư trú, phát triển sản xuất các ngành kinh tế, nhất là sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản. Trong bài học ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về đặc điểm, giá trị sử dụng của các loại đất, từ đó nhận thức được tính cấp thiết trong việc bảo vệ, sử dụng tài nguyên đất hợp lí – Bài 12: Sử dụng hợp lí tài nguyên đất.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đặc điểm của đất feralit và giá trị sử dụng

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS sẽ phân tích được đặc điểm của đất feralit và giá trị sử dụng đất feralit trong sản xuất nông, lâm nghiệp.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc theo cặp đôi và theo nhóm, khai thác thông tin trong mục 1, hình 12.1 SGK tr.134 và trả lời câu hỏi:

+ Phân tích đặc điểm của đất feralit.

+ Phân tích giá trị sử dụng của đất feralit trong sản xuất nông, lâm nghiệp.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về đặc điểm của đất feralit, giá trị sử dụng của đất feralit và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 2: Đặc điểm của đất phù sa và giá trị sử dụng

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS sẽ phân tích được đặc điểm của đất phù sa và giá trị sử dụng của đất phù sa trong sản xuất nông nghiệp, thủy sản.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc cá nhân và theo nhóm, khai thác thông tin trong mục 2, hình 12.2 SGK tr.135 và trả lời câu hỏi:

+ Phân tích đặc điểm của đất phù sa.

+ Phân tích giá trị sử dụng của đất phù sa trong sản xuất nông nghiệp, thủy sản.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về đất phù sa, giá trị sử dụng của đất phù sa và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

............................................

Hoạt động 3: Tính cấp thiết của vấn đề chống thoái hóa đất ở nước ta

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS sẽ chứng minh được tính cấp thiết của vấn đề chống thoái hóa đất ở nước ta.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm, khai thác thông tin trong mục 3, hình 12.3, 12.4 SGK tr.136, 137 và trả lời câu hỏi: Chứng minh tính cấp thiết của vấn đề chống thoái hóa đất ở nước ta.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về tính cấp thiết của vấn đề chống thoái hóa đất ở nước ta và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS củng cố kiến thức đã học về: Sử dụng hợp lí tài nguyên đất.

b. Nội dung:

- GV cho HS làm Phiếu bài tập trắc nghiệm về Sử dụng hợp lí tài nguyên đất.

- GV cho HS trả lời câu hỏi bài tập phần Luyện tập SGK tr.137.

c. Sản phẩm: Đáp án phần Luyện tập của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

Nhiệm vụ 1. Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS làm Phiếu bài tập, trả lời nhanh một số câu hỏi trắc nghiệm tổng kết bài học Sử dụng hợp lí tài nguyên đất.

- GV phát Phiếu bài tập cho HS cả lớp thực hiện trong thời gian 10 phút:

Trường THCS:………………………………………….

Lớp:……………………………………………………...

Họ và tên:………………………………………………..

PHIẾU BÀI TẬP ĐỊA LÍ 8 – CHÂN TRỜI SÁNG TẠO

BÀI 12: SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN ĐẤT

Khoanh vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Rừng ngập mặn thường phân bố ở đâu?

A. Các vùng ven biển.

B. Các vùng đồi núi thấp.

C. Các vùng đồi núi cao.

D. Các vùng đồng bằng.

Câu 2: Đặc điểm đất phù sa ở đồng bằng sông Hồng?

A. Trung tính, ít chua.

B. Có lớp vỏ phong hóa dày, thoáng khí.

C. Chua, tầng đất mỏng.

D. Nhiều sét, nghèo mùn.

Câu 3: Nhóm đất nào sau đây chiếm diện tích lớn nhất ở nước ta?

A. Nhóm đất feralit.

B. Nhóm đất phù sa.

C. Nhóm đất mùn.

D. Nhóm đất xám.

Câu 4: Đất feralit có đặc điểm gì?

A. Chua, nghèo mùn, tầng đất mỏng.

B. Màu nâu, tầng đất mỏng, nhiều sét.

C. Tơi, xốp, nghèo mùn, tầng đất mỏng.

D. Màu đỏ vàng, lớp vỏ phong hóa dày, đất thoáng khí, dễ thoát nước.

Câu 5: Vùng nào sau đây của nước ta tập trung nhiều đất feralit hình thành trên đá badan?

A. Bắc Trung Bộ.

B. Tây Nguyên.

C. Đông Bắc.

D. Tây Bắc.

Câu 6: Vùng nào sau đây của nước ta tập trung nhiều đất phù sa nhất?

A. Đồng bằng sông Hồng.

B. Duyên hải miền Trung.

C. Đông Nam Bộ.

D. Đồng bằng sông Cửu Long.

Câu 7: Đâu không phải là hiện trạng sử dụng đất ở nước ta hiện nay?

A. Diện tích đất bị thoái hóa ở Việt Nam chiếm hơn 30% diện tích cả nước.

B. Đất ở trung du và miền núi bị rửa trôi, xói mòn, bạc màu, trở nên khô cằn, nghèo dinh dưỡng.

C. Đất ở nhiều vùng cửa sông, ven biển bị nhiễm mặn, nhiễm phèn.

D. Diện tích đất phèn, đất mặn có xu hướng giảm dần.

Câu 8: Để giảm thiểu tình trạng thoái hóa đất và bảo vệ môi trường đất, cần:

A. Sử dụng tối đa diện tích để sản xuất nông nghiệp.

B. Củng cố và hoàn thiện các hệ thống đê ven biển, hệ thống công trình thủy lợi.

C. Hạn chế bổ sung các chất hữu cơ cho đất.

D. Sử dụng các chất hóa học trong sản xuất.

Câu 9: Vì sao các hợp chất oxit sắt và oxit nhôm trong đất feralit thường tích tụ thành kết von hoặc đá ong?

A. Do bị rửa trôi mạnh.

B. Do bị thoái hóa.

C. Do tác động của thuốc trừ sâu, phân hóa học.

D. Mặn hóa do nước biển xâm nhập.

Câu 10: Nếu đất feralit bị mất lớp phủ thực vật, lớp đá ong sẽ thế nào?

A. Lộ lên bề mặt và cứng lại.

B. Cứng lại nhưng không lộ lên bề mặt.

C. Lộ lên bề mặt và mục nát.

D. Tơi xốp và không lộ lên bề mặt.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành Phiếu bài tập.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS lần lượt đọc đáp án đúng.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, đọc đáp án khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án:

Câu hỏi	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Đáp án	A	A	A	D	B	D	D	B	A	A

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2. Trả lời câu hỏi bài tập - phần Luyện tập SGK tr.137.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS làm việc cá nhân và hoàn thành Phiếu học tập số 1:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

1. Dựa vào kiến thức đã học để hoàn thành bảng đặc điểm và giá trị sử dụng của hai nhóm đất chính:

Đất feralit

Đất phù sa

Đặc điểm

…………………………

Giá trị sử dụng

…………………………

2. Lấy ví dụ cụ thể chứng minh một số loại đất của nước ta đang bị thoái hóa.

……………………………………………………………………………………...

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã học để trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV yêu cầu HS đổi phiếu học tập với bạn bên cạnh và đánh giá đồng đẳng.

- GV mời ngẫu nhiên 1 – 2 HS trả lời câu hỏi.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và nêu ví dụ:

KẾT QUẢ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

1. Dựa vào kiến thức đã học để hoàn thành bảng đặc điểm và giá trị sử dụng của hai nhóm đất chính:

Đất feralit

Đất phù sa

Đặc điểm

- Có lớp vỏ phong hóa dày, thoáng khí, dễ thoát nước.

- Thường có màu đỏ vàng.

- Phần lớn nhóm đất này có đặc điểm chua, nghèo các chất badơ và mùn.

- Nếu đất feralit bị mất lớp phủ thực vật, lớp đá ong sẽ lộ lên bề mặt và cứng lại (một số nơi dùng thay gạch để xây tường), đất trở nên xấu và không thể trồng trọt được.

- Là sản phẩm bồi tụ của các hệ thống sông nên có đặc điểm chung là tầng đất dày và phì nhiêu.

+ Đất phù sa sông: (đất phù sa của sông Hồng, sông Cửu Long) trung tính, ít chua, có màu nâu, tơi xốp, giàu chất dinh dưỡng.

+ Đất phèn: Hình thành ở những vùng trũng nước lâu ngày, đất bị chua, nghèo dinh dưỡng.

+ Đất mặn: Hình thành ở các vùng cửa sông, ven biển.

Giá trị sử dụng

- Đối với sản xuất nông nghiệp: Thích hợp để trồng cây công nghiệp lâu năm, cây ăn quả, phát triển đồng cỏ để chăn nuôi gia súc lớn,…

- Đối với sản xuất lâm nghiệp: Thích hợp để phát triển rừng sản xuất với các loại cây như thông, keo, bạch đàn và các loại cây lấy gỗ khác.

- Đối với sản xuất nông nghiệp: Độ phì nhiêu cao thích hợp trồng lúa và các cây lương thực khác, cây công nghiệp hàng năm, rau và hoa màu,…

- Đối với sản xuất thủy sản:

+ Vùng cửa sông, ven biển: Thuận lợi cho khai thác và nuôi trồng thủy sản.

+ Khu vực ngập mặn ven biển, các bãi triều, vùng cửa sông: thuận lợi nuôi trồng nhiều loại thủy sản.

2. Lấy ví dụ cụ thể chứng minh một số loại đất của nước ta đang bị thoái hóa.

- Nhiều diện tích đất feralit ở khu vực trung du và miền núi của Việt Nam bị rửa trôi, xói mòn à đất không còn độ phì và chất dinh dưỡng, khó phục hồi.

- Đất canh tác, trồng trọt bị suy giảm độ phì, bạc màu do khai thác quá mức; ô nhiễm do sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu, ảnh hưởng của chất thải,…

- GV chuyển sang nội dung mới.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS liên hệ, vận dụng kiến thức đã học về Sử dụng hợp lí tài nguyên đất.

b. Nội dung: GV cho HS trả lời câu hỏi bài tập phần Vận dụng SGK tr.137.

c. Sản phẩm: Đáp án của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS làm việc cá nhân và thực hiện nhiệm vụ học tập: Liệt kê các hành động mà em có thể làm được để góp phần bảo vệ tài nguyên đất.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

HS làm việc tại nhà, vận dụng kiến thức đã học và làm bài trên giấy.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

HS nộp sản phẩm vào tiết học sau.