Giáo án kì 2 lịch sử 10 cánh diều

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp, đọc thông tin SGK mục 1.1, kết hợp quan sát Hình 13.3 và trả lời câu hỏi: Hãy nêu cơ sở về điều kiện tự nhiên và cơ sở dân cư hình thành nền văn minh Chăm-pa.

- GV hướng dẫn HS khai thác hình ảnh về khu vực hạ lưu sông Thu Bồn kết hợp với mục Em có biết? để làm rõ về yếu tố địa hình và sông ngòi (đất đai màu mỡ, tạo điều kiện cho sự định cư) đã góp phần hình thành nền văn minh Chăm-pa.

- GV hướng dẫn HS so sánh về cơ sở hình thành của văn minh Chăm-pa với văn minh Văn Lang – Âu Lạc.

à Gợi ý: Cùng hình thành trên lưu vực các con sông.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo cặp, đọc thông tin mục 1.1. kết hợp quan sát Hình 13.3 và mục Em có biết SGK tr.88, 89 để tìm hiểu về cơ sở hình thành văn minh Chăm-pa.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về cơ sở hình thành văn minh Chăm-pa.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về cơ sở hình thành văn minh Chăm-pa.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận cặp đôi, đọc thông tin mục 1.2, kết hợp quan sát Hình 13.4 SGK tr.89, 90 và cho biết: Trình bày những thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của nền văn minh Chăm-pa.

- GV hướng dẫn HS khai thác Hình 13.4 để thấy được khả năng sáng tạo, sự khéo léo, kĩ thuật làm gốm, kĩ thuật xây dựng đền tháp của cư dân Chăm-pa rất phát triển.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin mục Đời sống vật chất, kết hợp quan sát Hình 13.4 SGK tr.89, 90 để tìm hiểu về đời sống vật chất của cư dân Chăm-pa.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của cư dân Chăm-pa.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của cư dân Chăm-pa.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi, đọc thông tin mục Đời sống tinh thần SGK tr.90 và cho biết: Trình bày những thành tựu về đời sống tinh thần trong nền văn minh Chăm-pa.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân nêu những thành tựu về đời sống tinh thần của nền văn minh Chăm-pa. Sau đó, từng cặp đôi thảo luận, chốt đáp án.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày thành tựu về đời sống tinh thần của nền văn minh Chăm-pa.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận thành tựu về đời sống tinh thần của nền văn minh Chăm-pa.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 4

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi, đọc thông tin mục Tổ chức xã hội và nhà nước, kết hợp quan sát Sơ đồ 13 SGK tr.91 và cho biết: Nêu những thành tựu tiêu biểu về tổ chức xã hội và nhà nước của nền văn minh Chăm-pa.

- GV hướng dẫn HS quan sát Sơ đồ 13 kết hợp đoạn tư liệu để thấy được vua là người có quyền lực cao nhất, tổ chức bộ máy nhà nước đã được thống nhất từ TW đến địa phương.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân nêu những thành tựu về tổ chức xã hội và nhà nước của nền văn minh Chăm-pa. Sau đó, từng cặp đôi thảo luận, chốt đáp án.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày thành tựu về tổ chức xã hội và nhà nước của nền văn minh Chăm-pa.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận thành tựu về tổ chức xã hội và nhà nước của nền văn minh Chăm-pa.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Tìm hiểu về văn minh Chăm-pa

a) Cơ sở hình thành

Điều kiện tự nhiên

- Hình thành trên vùng duyên hải và một phần cao nguyên miền Trung Việt Nam ngày nay.

- Địa hình đan xen khu vực cao nguyên với đồng bằng nhỏ hẹp.

- Có những cánh đồng màu mỡ ven sông Thu Bồn.

à Tạo điều kiện thuận lợi cho sự định cư và canh tác nông nghiệp của cư dân.

- Đường bờ biển dài.

à Là nơi tiếp nhận nhiều luồng di cư, tiếp xúc và giao lưu văn hoá từ bên ngoài.

Dân cư

- Cư dân bản địa sinh sống ở vùng duyên hải và một phần cao nguyên miền Trung là những người nói tiếng Môn cổ.

- Một bộ phận cư dân nói tiếng Mã Lai - Đa Đảo.

à Nhóm cư dân cộng cư với nhau và là chủ nhân đầu tiên của văn minh Chăm-pa.

b) Những thành tựu tiêu biểu

Đời sống vật chất

- Ăn: Gạo nếp, gạo tẻ, các loại kê, đậum cá, tôm, ốc...

- Trang phục:  quấn ngang tấm vải từ lưng trở xuống, tai đeo trang sức.

- Ở:

+ Vua thường ở trong lầu cao.

+ Dân thường ở nhà sàn dựng bằng gỗ.

- Đi lại: thuyền là loại hai đầu nhọn, có cánh buồm, phần đầu lái và mũi thuyền đều uốn cong.

- Kĩ thuật làm đồ gồm và xây dựng đền tháp phát triển.

+ Sản phẩm từ nghề gốm: tượng phù điêu trang trí kiến trúc đền tháp, gốm trắng men, gốm gia dụng....

Đời sống tinh thần

- Chữ viết: tiếp thu chữ Phạn, sử dụng phổ biến trên các văn bia.

- Văn học:

+ Văn học dân gian: thần thoại, truyền thuyết, văn bị kí, sử thi,...

+ Văn học viết: thơ, trường ca,...

- Tín ngưỡng: thờ cúng tổ tiên, chôn người chết trong các mộ chum.

- Tôn giáo:

+ Chịu ảnh hưởng của tôn giáo Ấn Độ, sùng bái các vị thần Hin-đu.

+ Phật giáo được truyền bá rộng rãi trong các tầng lớp xã hội.

- Nghệ thuật: Tư duy thẩm mĩ và sự sáng tạo thể hiện qua các công trình kiến trúc, điêu khắc, chế tác đồ trang sức,...

- Âm nhạc và ca múa: phát triển với các loại nhạc cụ, như đàn cầm, trống,...

Tổ chức xã hội và nhà nước

- Tổ chức xã hội:

+ Sinh sống trong làng, duy trì quan hệ cộng đồng và thân tộc.

+ Cư dân nhận ruộng đất cày cấy và thực hiện nghĩa vụ thuế khoá, lao dịch với nhà nước.

- Tổ chức nhà nước:

+ Được tổ chức theo thể chế quân

chủ chuyên chế.

·        Nhà vua là chủ sở hữu tối cao.

·        Giúp việc cho vua là quan lại ở trung ương và địa phương.

+ Cả nước chia thành nhiêu châu, dưới châu là huyện, dưới huyện là làng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận, đọc thông tin và đoạn tư liệu SGK tr.91, 92 để hoàn thành Phiếu học tập về cơ sở hình thành của văn minh Phù Nam.

PHIẾU HỌC TẬP

- GV hướng dẫn HS khai thác đoạn tư liệu để thấy được điều kiện tự nhiên rất thuận lợi (khí hậu ấm áp, nhiều sản vật như vàng, trầm hương,…) đã góp phần hình thành nên nền văn minh Phù Nam.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên trong nhóm, thảo luận về cơ sở hình thành văn minh Phù Nam và hoàn thành Phiếu học tập.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm trình bày về cơ sở hình thành văn minh Phù Nam theo Phiếu học tập.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về cơ sở hình thành văn minh Phù Nam.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 6 nhóm (2 nhóm cùng thực hiện một nhiệm vụ học tập).

- GV yêu cầu các nhóm đọc thông tin và quan sát các hình từ 13.5 – 13.8 và thực hiện một nhiệm vụ:

+ Nhóm 1, 2: Nêu thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của cư dân nền văn minh Phù Nam.

+ Nhóm 3, 4 : Nêu thành tựu tiêu biểu về đời sống tinh thần của cư dân văn minh Phù Nam.

+ Nhóm 5, 6: Vẽ sơ đồ tổ chức nhà nước và kể tên các tầng lớp trong tổ chức xã hội của nền văn minh Phù Nam.

- GV hướng dẫn HS khai thác:

+ Hình 13.5 và hình 13.7 để thấy được kĩ thuật chế tác đồ thủ công tinh xảo với nhiều họa tiết hoa văn.

+ Hình 13.6 và Hình 13.8 phản ánh sự tiếp xúc, giao lưu với văn hóa bên ngoài, đặc biệt là văn minh Ấn Độ.

+ Tư liệu ở mục Tổ chức xã hội và nhà nước để thấy được uyền lực của nhà vua (là người có quyền lực tối cao, mọi người đều phải quy phụ nhưng ông cũng là người rất thương dân,...).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên thảo luận về những thành tựu văn minh tiêu biểu. Sau đó, thảo luận và thống nhất đáp án.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm trình bày lần lượt các nội dung sau:

+ Thành tựu tiêu biểu về đời sống vật chất của cư dân nền văn minh Phù Nam.

+ Thành tựu tiêu biểu về đời sống tinh thần của cư dân văn minh Phù Nam.

+ Sơ đồ tổ chức nhà nước và các tầng lớp trong tổ chức xã hội của nền văn minh Phù Nam.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về thành tựu văn minh Chăm-pa.

2. Tìm hiểu về văn minh Phù Nam

a) Cơ sở hình thành

Đính kèm bên dưới hoạt động: Phiếu học tập.

b) Những thành tựu tiêu biểu

Đời sống vật chất

- Ăn: lúa gạo, các loại rau, củ, quả, tôm, cá,...

- Trang phục:

+ Dân nghèo dùng vải may quân áo; nhà giàu dùng tơ lụa, gấm.

+ Phổ biến là mặc áo chui đầu hoặc ở trần, dùng vải quấn làm váy.

+ Thích đeo đồ trang sức làm bằng đá quý, vàng, bạc,...

- Ở: sống chủ yếu trong các nhà sàn băng gỗ.

- Đi lại: thuyền bè trên kênh rạch, sông, biển.

Đời sống tinh thần

- Chữ viết: các loại văn tự có loại giống chữ Hán, chữ Phạn.

- Nghệ thuật: kĩ thuật chế tác đồ trang sức, kĩ thuật dệt vải, làm gốm, điêu khắc, kiến trúc.

- Tín ngưỡng và tôn giáo: Hin-đu giáo và Phật giáo được tôn sùng; sùng bái núi thiêng và nàng công chúa rắn.

Tổ chức xã hội và nhà nước

- Tổ chức xã hội: Các xóm làng (phum, sóc), gồm nhiều gia đình có cùng huyết thống, cùng sinh sống trên một khu vực.

- Tổ chức nhà nước:

+ Được tổ chức theo thể chế quân chủ chuyên chế, vua là người đứng đầu có quyền lực tối cao.  Giúp việc cho vua là hệ thống quan lại, tăng lữ.

+ Tiến hành chinh phục nhiều vương quốc.

1. Điều kiện tự nhiên

Vị trí địa lí

- Hình thành trên lưu vực châu thô sông Cửu Long.

- Tiếp giáp biển, có nhiều nơi thuận lợi cho việc tránh bão, neo đậu thuyên bè của các thương nhân nên cư dân Phù Nam sớm có điều kiện giao lưu với nền văn minh của nhiều quốc gia khác, đặc biệt là nền văn minh Ấn Độ.

Sông ngòi

Sông ngòi, kênh rạch chăng chịt đồ ra biển.

Địa hình

Khu vực thấp, nguồn nước dồi dào, thuận lợi cho canh tác nông nghiệp trồng lúa nước.

2. Dân cư

Chủ nhân của văn minh Phù Nam chủ yếu là cư dân bản địa (người Môn cổ) kết hợp

với một bộ phận cư dân đên từ bên ngoài.

Trường THPT:............

Lớp:..............................

PHIẾU BÀI TẬP

Bài 13: Văn minh Chăm-pa, Phù Nam

Thời gian làm bài: 7 phút

Họ và tên:........

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng

Câu 1. Nền văn minh Chăm-pa được hình thành ở khu vực nào của Việt Nam hiện nay?

A. Vùng duyên hải và một phân cao nguyên miền Trung.

B. Các tỉnh vùng đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trưng Bộ.

C. Toàn bộ các tỉnh vùng duyên hải miền Trung.

D. Vùng ven biển Nam Trung Bộ và các tỉnh Nam Bộ.

Câu 2. Điều kiện tự nhiên nào sau đây không phải là cơ sở hình thành của nền

văn minh Chăm-pa:

A. Phù sa sông Thu Bồn tạo nên những cánh đồng phì nhiêu, màu mỡ.

B. Khi hậu ôn đới mát mẻ quanh năm, thuận lợi cho trồng cây công nghiệp.

C. Địa hình đan xen khu vực cao nguyên với đồng bằng nhỏ hẹp.

D. Bờ biển dài tạo điều kiện để giao lưu, tiếp xúc với các nền văn minh bên ngoài.

Câu 3. Cơ sở dân cư của nền văn minh Chăm-pa là:

A. Những người nói tiếng Thái và tiếng Môn - Khơ-me.

B. Sự hòa hợp giữa người Lạc Việt và người Âu Việt.

C. Những người nói tiếng Môn có và một bộ phận cư dân nói tiếng Mã Lai - Đa Đảo.

D. Cư dân nó tiếng Mã Lai - Đa Đảo với cư dân đến từ bên ngoài.

Câu 4. Những thành tựu tiêu biểu về thủ công nghiệp của cư dân Chăm-pa là kĩ thuật:

A. Làm đồ gốm và xây đựng đền tháp.

B. Đúc đồng và kĩ thuật in.

C. Rèn sắt và làm thuốc súng.

D. Đúc đồng và làm thuốc súng.

Câu 5. Nền văn minh Phù Nam được hình thành ở khu vực nào của Việt Nam hiện nay?

A. Đồng bằng sông Cửu Long.

B. Các tỉnh vùng đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.

C. Toàn bộ các tỉnh vùng duyên hải miền Trung.

D. Vùng ven biển Nam Trung Bộ.

Câu 6. Nội dung nào sau đây phản ánh không đúng cơ sở hình thành của nền văn minh Phù Nam?

A. Văn minh Phù Nam hình thành trên lưu vực đồng bằng sông Cửu Long.

B. Nguồn nước dồi dào, hệ thông sông ngòi, kênh rạch chằng chịt, thuận lợi cho canh tác nông nghiệp và đi lại.

C. Có vị trí địa li tiếp giáp biển, thuận lợi cho việc giao lưu với các nền văn minh bên ngoài.

D. Chủ nhân của nên văn minh Phù Nam là cư dân nói tiếng Mã Lai - Đa Đảo.

Câu 7. Văn minh Chăm-pa và văn minh Phù Nam đều chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của văn minh:

A. Trung Hoa.

B. Ấn Độ.

C. Ai Cập.

D. Hy Lạp.

Câu

1

2

3

4

5

6

7

Đáp án

A

B

C

A

A

D

B