Giáo án lịch sử 10 cánh diều bài 7: Một số nền văn minh phương tây (3 tiết)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt HS:

+ Các nền văn minh phương Tây dù hình thành muộn hơn so với phương Đông nhưng do tiếp thu những thành tựu của phương Đông và thường xuyên phải đối mặt với những thách thức của môi trường nên ngày càng phát triển nhanh chóng.

+ Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại với những thành tựu rực rỡ và ảnh hưởng rộng khắp của nó đã trở thành những nền tảng quan trọng cho sự hình thành và phát triển của văn minh Tây Âu trong các thời đại tiếp theo.

+ Việc tìm hiểu và nghiên cứu về những thành tựu và giá trị của các nền văn minh này sẽ giúp chúng ta hiểu biết về những mối liên hệ giữa các nền văn minh, quốc gia, dân tộc, giữa quá khứ, hiện tại và tương lai.

- GV cho HS làm việc theo cặp, đọc thông tin và quan sát các Lược đồ 7.1, 7.2 và các Hình 7.1, 7.2 để thực hiện nhiệm vụ vào Phiếu học tập số 1.

PHIẾU HỌC TẬP

- GV hướng dẫn HS khai thác các lược đồ 7.1, 7.2 để thấy được nền văn minh Hy Lạp và La Mã hình thành ở ven biển gắn liền với những đồng bằng nhỏ hẹp. Điều kiện tự nhiên đó có những thuận lợi (nhiều vũng vịnh, hải cảng sâu, nhiều khoáng sản trong lòng đất,...) nhưng cũng có những khó khăn (đất khô cằn, khó canh tác,...).

à Nông nghiệp trồng lúa nước không thuận lợi nhưng bù lại đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thủ công nghiệp, thương nghiệp và hàng hải.

- GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận theo nhóm và thực hiện nhiệm vụ vào Phiếu học tập số 2: Hãy so sánh về cơ sở hình thành nền văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại với các nền văn minh phương Đông.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo cặp, đọc thông tin và quan sát các Lược đồ 7.1, 7.2 và các Hình 7.1, 7.2 để thực hiện nhiệm vụ vào Phiếu học tập.

+ Trình bày những cơ sở hình thành nền văn minh Hy Lạp, La Mã.

+ So sánh về cơ sở hình thành nền văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại với các nền văn minh phương Đông.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm trình bày:

+ Cơ sở hình thành văn minh Hy Lạp, La Mã theo Phiếu học tập số 1:

·        Điều kiện tự nhiên, dân cư, kinh tế.

·        Điều kiện chính trị, xã hội.

·        Sự kế thừa nền văn minh phương Đông cổ đại.

+ So sánh về cơ sở hình thành nền văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại với các nền văn minh phương Đông theo Phiếu học tập số 2.

- GV yêu cầu các HS khác lắng, nhận xét, nêu ý kiến khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV kết luận: So với nền văn minh phương Đông cổ - trung đại, văn minh phương Tây cổ - trung đại có sự khác biệt về điều kiện tự nhiên, về ngành kinh tế chủ đạo, các điều kiện ra đời nhà nước muộn hơn, mang đặc trưng là quốc gia thành bang. Vì ra đời sau, nên họ có điều kiện tiếp thu, kế thừa và phát triển những thành tựu của văn minh phương Đông cổ đại. Đây là lí do cơ bản dẫn tới văn minh phương Tây cổ - trung đại phát triển ở một trình độ cao hơn, khái quát hơn, nhất là các ngành khoa học.

- GV chuyển sang nội dung khác.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS làm việc theo nhóm, thực hiện 2 nhiệm vụ:

+ Nhiệm vụ 1: Đọc thông tin và quan sát các hình từ 7.3 đến 7.7, cho biết cư dân Hy Lạp và La Mã có những thành tựu văn minh cơ bản nào? Những thành tựu đó có ý nghĩa ra sao?

+ Nhiệm vụ 2: Lựa chọn và giới thiệu được về một thành tựu tiêu biểu trước cả lớp.

- GV hướng dẫn cho HS khai thác tư liệu:

+ Hình 7.4 kết hợp mục Góc khám phá: giới thiệu về Ác-si-mét, một trong những nhà khoa học nổi tiếng của Hy Lạp cổ đại. Những phát minh của ông trên lĩnh vực vật lí, đặc biệt là tìm ra công thức tính lực đẩy của nước đã có tác dụng to lớn đối với khoa học hiện đại sau này.

+ Hình 7.5: miêu tả, giới thiệu đền Pác-tê-nông, một công trình nổi tiếng của Hy Lạp (hình chữ nhật, xây dựng bằng đá cẩm thạch.

+ Hình 7.6, 7.7: Đại hội thể thao Ô-lim-pic của Hy Lạp thời cổ đại cũng như ngày nay. Ý nghĩa của đại hội là thể hiện sự đoàn kết, rèn luyện sức khỏe.

- GV trình chiếu cho HS quan sát thêm một số hình ảnh về thành tựu của văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại:

Đấu trường Cô-li-dê

Khải hoàn môn Công-xtan-ti-nút

Đền thần Dớt

- GV yêu cầu HS thực hiện thảo luận nhóm:

+ Nhóm trưởng phân công nhiệm vụ 1 cho từng cá nhân tìm hiểu theo lĩnh vực, sau đó tổ chức thảo luận nhiệm vụ 2. Hai nhiệm vụ được thể hiện trên một sản phẩm giấy A0.

- GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận theo nhóm và trả lời câu hỏi: Hãy nêu ý nghĩa những thành tựu cơ bản của nền văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo nhóm, thực hiện 2 nhiệm vụ để tìm hiểu về những thành tựu cơ bản của văn minh Hy Lạp, La Mã cổ đại.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm:

+ Trình bày về những thành tựu cơ bản của văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại trên các lĩnh vực: chữ viết, văn học, triết học, tôn giáo, lịch pháp và thiên văn học, khoa học tự nhiên, điêu khắc và kiến trúc, thể thao.

+ Giới thiệu về một thành tựu tiêu biểu.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến khác, đặt câu hỏi cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV mở rộng kiến thức, giải thích câu nói: Khoa học đã có từ lâu, nhưng đến thời Hy Lạp, La Mã, khoa học mới thực sự trở thành khoa học (Các nhà khoa học đã tìm ra những định lí, định đề, tiên đề khoa học; mang tính khái quát hóa cao, có khả năng ứng dụng cho nhiều ngành khoa học).

- GV kết luận:

+ Nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại được tạo dựng từ sức sáng tạo phi thường của cư dân Địa Trung Hải trên cơ sở tiếp biến những giá trị tiêu biểu của văn minh phương Đông.

+ Những thành tựu văn minh Hy Lạp - La Mã có tính hiện thực cao, mang tính nhân bản, là cơ sở của văn hoá châu Âu về sau. Nhiều di sản của nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.

1. Tìm hiểu về văn minh Hy Lạp, La Mã

1.1. Tìm hiểu cơ sở hình thành

Kết quả Phiếu học tập 1, 2: Đính kèm phía dưới hoạt động.

à Sự phát triển kinh tế đã tạo điều kiện giao lưu, kết nối, tiếp thu ảnh hưởng của các nền văn minh phương Đông cổ đại để văn minh Hy Lạp - La Mã phát triển.

1.2. Tìm hiểu về những thành tựu cơ bản

- Về chữ viết:

+ Sáng tạo ra hệ chữ cái A, B, C và La Mã đã kế thừa, phát triển thành chữ La-tinh. Đó là nền tảng chữ viết theo hệ chữ La-tinh hiện nay.

+ Chữ viết Hy Lạp và La Mã đơn giản, ngắn gọn, linh hoạt, mang tính khái quát hoá.

- Về văn học:

+ Phong phú, nhiều thể loại (sử thi, kịch, thần thoại,...) và đạt nhiều thành tựu lớn.

+ Nổi bật là sử thi I-li-át và Ô-đi-xê của Hô-me.

- Về triết học:

+ Chia làm hai trường phái chính: triết học duy vật và triết học duy tâm.

·        Triết học duy vật gồm những đại diện tiêu biểu là Ta-lét, Hê-ra-clít,...

·        Triết học duy tâm gồm những đại diện tiêu biếu là A-rit-xtốt, Xô-crát, Pờ-la-tông,...

à Triết học được xem là những thành tựu rực rỡ của văn minh phương Tây, tạo nên cơ sở hình thành của Triết học châu Âu sau này.

- Về tôn giáo: Thiên Chúa giáo được lan toả mạnh mẽ và trở thành một trong những tôn giáo lớn trên thế giới.

- Về lịch pháp và thiên văn học: Cư dân đã biết làm lịch dựa theo sự chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời.

- Về khoa học tự nhiên: Gắn liền với tên tuổi của các nhà khoa học nổi tiếng. Nhiều nhà khoa học đã tìm ra được những định lí, định đề, tiên đề khoa học.

à Những hiểu biết về khoa học của cư dân Hy Lạp và La Mã được ứng dụng hiệu quả trong cuộc sống, là nền tảng của khoa học hiện đại.

- Về điêu khắc và kiến trúc:

+ Nhiều công trình kiến trúc, điêu khắc tinh xảo như đền Pác-tê-nông ở A-ten (Hy Lạp), đấu trường Cô-li-dê ở Rô-ma, tượng lực sĩ ném đĩa, tượng thân Vệ nữ ở Mi-lô,...

+ Đạt tới một trình độ cao, mang tính thực tế, tỉnh tế và tính dân tộc sâu sắc. Là hình mẫu cho những tác phẩm văn học, nghệ thuật của châu Âu trong các giai đoạn sau, như thời Phục hưng, cận đại, hiện đại.

è Thành tựu văn minh Hy Lạp – La Mã là cơ sở đầu tiên của nền văn minh phương Tây sau này.