Giáo án lịch sử 7 kết nối bài 1: Quá trình hình thành và phát triển của chế độ phong kiến Tây Âu

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Sự hình thành của lãnh chúa phong kiến và nông nô

- GV giới thiệu kiến thức: Từ thế kỉ III, đế quốc La Mã lâm vào tình trạng khủng hoảng. Các cuộc đấu tranh của nô lệ dẫn đến tình trạng sản xuất sút kém, xã hội rối ren. Đến nửa cuối thế kỉ V, các bộ tộc người Giéc-man từ phương Bắc tràn xuống xâm chiếm lãnh thổ, đưa đến sự diệt vong của đế quốc La Mã (476). Chế độ phong kiến từng bước được hình thành ở Tây Âu.

- GV yêu cầu HS quan sát sơ đồ Hình 2 – Sơ đồ về sự hình thành các giai cấp chính trong xã hội phong kiến ở Vương quốc Phơ-răng SGK tr.10.

- GV hướng dẫn, phân tích sơ đồ Hình 2 cho HS :

+ Sơ đồ giúp HS khái quát được quá trình hình thành hai giai cấp cơ bản trong xã hội phong kiến, đó là lãnh chúa phong kiến và nông nô. Thông qua sơ đồ, HS biết được những thành phần gia nhập vào giai cấp lãnh chúa, nông nô và mối quan hệ giữa lãnh chúa – nông nô.

+ Gạch nối hai chiều giữa lãnh chúa phong kiến và  nông nô thể hiện mối quan hệ giữa hai giai cấp cơ bản trong xã hội phong kiến: lãnh chúa phong kiến bóc lột nông nô bằng tô, thuế và chi phối mọi mặt đời sống nông nô; ngược lại, nông nô phải nhận ruộng từ lãnh chúa và nộp tô, thuế cho lãnh chúa.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Quan sát sơ đồ Hình 2, em hãy cho biết lãnh chúa phong kiến và  nông nô được hình thành từ những tầng lớp nào?

Quá trình hình thành xã hội phong kiến ở châu Âu

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp đôi, thảo luận và trả lời câu hỏi vào Phiếu học tập số 1: Hãy cho biết những nét chính về quá trình hình thành xã hội phong kiến ở Tây Âu.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin mục 1, quan sát Sơ đồ hình 2 SGK tr.9, 10 và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về sự hình thành lãnh chúa phong kiến và nông nô; những sự kiện chính của quá trình hình thành xã hội phong kiến ở Tât Âu.

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới.

1. Quá trình hình thành phong kiến xã hội ở Tây Âu

- Sự hình thành của lãnh chúa phong kiến và nông nô:

+ Lãnh chúa phong kiến được hình thành từ những quý tộc thị người Giéc-man (thông qua việc chiếm nhiều ruộng đất của chủ nô La Mã và được phong tước vị) và quý tộc La Mã quy thuận chính người Giéc Man (họ được giữ lại ruống đất).

+ Nông nô được hình thành từ nô lệ (được giải phóng) và nông dân tự do (mất ruộng đất).

- Quá trình hình thành xã hội phong kiến ở châu Âu:

+ Người Giéc-man tràn vào xâm chiếm La Mã. Đến khoảng thế kỉ V, lập ra những vương quốc man tộc (theo cách gọi của người La Mã, vì trước khi xâm nhập, họ còn ở trong tình trạng tan rã của xã hội nguyên thủy) như: Vương quốc của người Ăng-glo Xắc-xông, Vương quốc Phơ-răng,…

+ Các quý tộc thị người Giéc-man chiếm nhiều ruộng đất của các chủ nô La Mã, được phong tước trở thành các lãnh chúa phong kiến. Những quý tộc La Mã cũ quy thuận chính quyền mới cũng được cho phép giữ lại ruộng đất, trở thành một bộ phận của giai cấp phong kiến.

+ Nông dân tự do bị mất ruộng đất và và các nô lệ được giải phóng trở thành nông nô. Những nông nô này nhận được ruộng đất từ lãnh chúa và có trách nhiệm nộp tô thuế cho lãnh chúa. Lãnh chúa có quyền chi phối mọi mặt đời sống nông nô, thậm chí cả việc cưới xin, ma chay.

+ Quan hệ giữa lãnh chúa phong kiến với nông nô là quan hệ bóc lột.

+ Sau khi Sác-lơ-ma-nhơ mất, Vương quốc Phơ-răng bị phân chia thành ba vương quốc, chính thức xác lập chế độ phong kiến ở các nước này (về sau trở thành Pháp, Đức, I-ta-li-a).

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Đặc điểm chính của lãnh địa phong kiến ở Tây Âu

- GV yêu cầu HS quan sát Hình 3 - Khu đất của lãnh chúa trong lãnh địa phong kiến ở Tây Âu, khai thác thông tin trong SGK tr.10, 11 và trả lời câu hỏi: Nêu những đặc điểm chính của lãnh địa phong kiến ở Tây Âu.

- GV hướng dẫn HS để trả lời câu hỏi trên:

+ Phạm vi, quy mô lãnh địa ra sao ?

+ Trong lãnh địa có những gì?

+ Nhà ở của lãnh chúa và nhà ở của nông nô nói lên điều gì?

- GV lưu ý HS: Hình 3 chỉ tập trung miêu tả các cấu trúc cơ bản trong khu đất ở của lãnh chúa trong lãnh địa phong kiến chứ không phải miêu tả về tổng thể một lãnh địa phong kiến, vì thế một số chi tiết về lãnh địa không được thể hiện rõ trong hình vẽ minh họa này.

Mối quan hệ giữa lãnh chúa và nông nô trong xã hội phong kiến

- GV chia HS thành các nhóm, yêu cầu HS quan sát Hình 4 - Đời sống nông nô và lãnh chúa trong lãnh địa phong kiến SGK tr.11 và hướng dẫn HS:

+ Tranh 1: thể hiện cảnh các lãnh chúa yết kiến nhà vua. Nhà vua ngôi trên ngai, đầu đội vương miện, đang nói chuyện với các lãnh chúa đứng xung quanh. Các lãnh chúa đầu đội mũ, trang phục khác nhau (thể hiện quyền lực và sự sang trọng) nhưng không quỳ lạy trước nhà vua. Nhà vua chỉ có quyền lực nhất định trong phạm vi lãnh địa của mình.

+ Tranh 2: thể hiện đời sống lãnh chúa, các lãnh chúa hàng ngày chỉ hội họp, gặp gỡ nhau, tham gia vào những buổi đi săn ở rừng. Trong tranh cho thấy các lãnh địa có tường bao bọc khu trung tâm. Những nông nô chèo thuyền trên sông.

+ Tranh 3: miêu tả cảnh lao động của những người nông nô. Họ đã biết sử dụng sức kéo của gia súc, bánh xe, cái cày, các công cụ sản xuất tương đối thô sơ. Người nông nô đảm nhiệm hoạt động kinh tế chủ đạo trong các lãnh địa, đó là nông nghiệp.

- GV chia HS thành các nhóm, yêu cầu HS thảo luận, trả lời câu hỏi: Trình bày mối quan hệ giữa lãnh chúa và nông nô trong xã hội phong kiến.

- GV hướng dẫn HS để trả lời câu hỏi trên:

+ Công việc thường ngày của các lãnh chúa và nông nô là gì?

+ Trang phục và hoạt động của những con người được miêu tả trong tranh cho em thấy điều gì về thân phận của họ?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin mục 2, quan sát Hình 3, 4 SGK tr.10, 11 và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày đặc điểm của lãnh địa phong kiến ở Tây Âu; mối quan hệ giữa lãnh chúa và nông nô trong xã hội phong kiến. - GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới.

2. Lãnh địa phong kiến và quan hệ xã hội của chế độ phong kiến Tây Âu

- Những đặc điểm chính của lãnh địa phong kiến ở Tây Âu:

+ Là đơn vị chính trị, kinh tế cơ bản của Tây Âu cho đến thế kỉ IX.

+ Là khu đất rộng lớn thuộc sở hữu của một lãnh chúa, bao gồm đất của lãnh chúa và đất khẩu phần.

+ Mỗi lãnh địa có quân đội, luật pháp, tòa án, thuế khóa, tiền tệ, hệ thống đo lường riêng.

+ Kinh tế chủ đạo của lãnh địa là nông nghiệp, tự cấp, tự túc, ít trao đổi với bên ngoài. 

+ Lãnh chúa sống bằng việc bóc lột sức lao động tô, thuế của nông nô.

- Mối quan hệ giữa lãnh chúa và nông nô trong xã hội phong kiến là quan hệ bóc lột bằng địa tô. Các hình thức địa tô như lao dịch, tô hiện vật, tô tiền. Trong đó, tô lao dịch phổ biến trong giai đoạn đầu hình thành lãnh địa phong kiến.

+ Lãnh chúa phong kiến bóc lột sức lao động của nông nô và chi phối mọi mặt đời sống của nông nô.

+ Nông nô là lực lượng sản xuất chính, phải nhận ruộng từ lãnh chúa và nộp tô thuế cho lãnh chúa.