Giáo án PowerPoint ngữ văn 6 Cánh diều Bài 6: Bài học đường đời đầu tiên

KHỞI ĐỘNG

1. Em đã bao giờ chơi với một chú dế chưa? Nêu những hiểu biết của em về loại động vật này?

Có hơn 900 loài thuộc họ Dế mèn; chúng phần bố toàn cầu tại nơi có vĩ độ từ 55°Bắc đến 55°Nam, với độ đa dạng cao nhất là ở các miền nhiệt đới. Chúng xuất hiện tại nhiều môi trường, từ đồng cỏ, bụi rậm, và rừng tới đầm lầy, bãi biển và hang động. Các loài dế mèn đa số sống về đêm, và con trống có tiếng gáy to dai dẳng để thu hút con mái, dù vài loài không gáy được.

BÀI 6.  BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN

1. Tìm hiểu chung
2. Truyện

- Khái niệm: Truyện là một loại tác phẩm văn học kể lại một câu chuyện, có cốt truyện, nhân vật, không gian, thời gian, hoàn cảnh diễn ra các sự việc.

2. Truyện đồng thoại

- Khái niệm: là truyện viết cho trẻ em (thiếu nhi), thường lấy loiaf vật làm nhân vật. Các con vật trong truyện đồng thoại được các nhà văn miêu tả, khắc họa như con người

- Đề tài: là phạm vi cuộc sống trong văn bản.

- Chủ đề: là vấn đề chính được thể hiện trong văn bản

3. Tác giả: Tô Hoài

- Tên thật: Nguyễn Sen (1920 – 2014)

- Quê quán: Hà Nội

- Ông là nhà văn có vốn sống rất phong phú, năng lực quan sát và miêu tả tinh tế, lối văn giàu hình ảnh, nhịp điệu, ngôn ngữ chân thực, gần gũi với đời sống.

4. Văn bản: Bài học đường đời đầu tiên

• Dế Mèn phiêu lưu kí là truyện đồng thoại, viết cho trẻ em.
• “Dế Mèn phiêu lưu ký” (1941) là truyện đồng thoại dành cho lứa tuổi thiếu nhi, tác phẩm đã được dịch ra 40 thứ tiếng trên thế giới.
• Năm sáng tác: 1941

1. Đọc hiểu văn bản
2. Đọc, tìm hiểu chú thích

Em hãy nêu vị trí của đoạn trích trong tác phẩm?
Kể tóm tắt nội dung đoạn trích.

• Bố cục: 2 phần
• Phần 1: Từ đầu -> thiên hạ: Miêu tả hình dáng, tính cách Dế Mèn.
• Phần 2: Đoạn còn lại: Diễn biến câu chuyện về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.

2. Phân tích

Khi nói về một nhân vật, cụ thể là loài vật, ta có thể nêu lên những đặc điểm nào của nhân vật đó?

=> đặc điểm hình dáng, cử chỉ, hành động, tính cách của nhân vật đó.

1. Hình dáng và tính cách nhân vật Dế Mèn

THẢO LUẬN NHÓM

Nhiệm vụ: Các nhóm hoàn thành phiếu HT số 1 về hình dáng và tính cách của Dế Mèn

Nhận xét :

+ Chàng Dế khỏe mạnh, cường tráng, trẻ trung, yêu đời.

+ Kiêu căng, tự phụ, hống hách, cậy sức bắt nạt kẻ yếu.

Nghệ thuật:

+ Kể chuyện kết hợp miêu tả.

+ So sánh, tính từ gợi hình gợi tả (mẫm bóng, nhọn hoắt, bóng mỡ, đen nhánh ...)

+ Từ ngữ chính xác, sắc cạnh với nhiều động từ (đạp, nhai...)

+ Giọng văn sôi nổi.

1. Hình dáng, tính cách của Dế Choắt

THẢO LUẬN NHÓM

• Thời gian: 3 phút
• Nhiệm vụ: Các nhóm hoàn thành phiếu HT số 2 về hình dáng và tính cách của Dế Choắt

Dế Choắt trong mắt của Dế Mèn: Xấu xí, yếu ớt, lười nhác, bẩn thỉu.

1. Trò đùa của Dế Mèn và cái chết của Dế Choắt

THẢO LUẬN CẶP ĐÔI:

Hãy dựa vào những chi tiết trong truyện và hoàn thành bảng sau đây

• Lúc đầu Dế Mèn huênh hoang trước Dế Choắt.
• Hát véo von, xấc xược… với chị Cốc
• Sau đó chui tọt vào hang vắt chân chữ ngũ, nằm khểnh yên trí... đắc ý.
• Khi Dế Choắt bị Cốc mổ thì DM nằm im thin thít, khi Cốc bay đi rồi mới dám mon men bò ra khỏi hang.

=> Dế Mèn hèn nhát tham sống sợ chết bỏ mặc bạn bè, không dám nhận lỗi.

1. d. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn

+ Chứng kiến cái chết ở Dế Choắt, Dế Mèn đã có những cảm xúc, suy nghĩ gì? Suy nghĩ đó cho thấy sự thay đổi nào ở Dế Mèn?

+ Theo em, từ những trải nghiệm đáng nhớ đó, DM đã rút ra được bài nào học gì?

+ Theo em sự hối hận của Dế Mèn có cần thiết không và có thể tha thứ được không? Vì sao?

Tâm trạng Dế Mèn

• Dế Mèn thể hiện ân hận, hối lỗi.
• Nâng đầu Dế Choắt vừa thương, vừa ăn năn hối hận.
• Chôn xác Dế Choắt vào bụi cỏ um tùm.
• Hậu quả: Gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt (Kẻ phải trực tiếp chịu hậu quả của trò đùa này là Dế Choắt).

=> Dế Mèn có sự biến đổi tâm lý: từ thái độ kiêu ngạo, hống hách sang ăn năn, hối hận

=> Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sinh động, hợp lí.

Bài học về cách ứng xử, sống khiêm tốn, biết tôn trọng người khác.

Sự hối hận của Dế mèn là cần thiết vì kẻ biết lỗi sẽ tránh được lỗi. => Có thể tha thứ vì tình cảm của Dế Mèn rất chân thành.

III>. Tổng kết

1. Nội dung – Ý nghĩa:

- Vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn. Dế Mèn kiêu căng, xốc nổi gây ra cái chết  của Dế Choắt.

- Bài học về lối sống thân ái, chan hòa; yêu thương giúp đỡ bạn bè; cách ứng xử lễ độ, khiêm nhường; sự tự chủ; ăn năn hối lỗi trước cử chỉ sai lầm...

2. Nghệ thuật

- Truyện đồng thoại với nội dung hấp dẫn, sinh động.

- Kể chuyện kết hợp với miêu tả.

-Xây dựng hình tượng nhân vật Dế Mèn gần gũi với trẻ thơ, miêu tả loài vật chính xác, sinh động

- Các phép tu từ .

- Lựa chọn  ngôi kể, lời văn giàu hình  ảnh, cảm xúc.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên được trích từ tác phẩm nào?

1. Đất rừng phương Nam.
2. Dế Mèn phiêu lưu kí.
3. Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng.
4. Những năm tháng cuộc đời.

• B

Câu 2: Đoạn trích nằm ở phần nào của tác phẩm?

1. Chương I
2. Chương III
3. Chương VI
4. Chương X

• A

Câu 3: Hai nhân vật chính trong đoạn trích trên là ai?

1. Mẹ Dế Mèn và Dế Mèn.
2. Chị Cốc và Dế Choắt.
3. Dế Mèn và chị Cốc.
4. Dế Mèn và Dế Choắt.

• D

Câu 4: Phương thức biểu đạt chính của đoạn trích là

1. Tự sự
2. Chị Cốc và Dế Choắt.
3. Dế Mèn và chị Cốc.
4. Dế Mèn và Dế Choắt.

• D

Câu 5: Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên được kể lại theo lời

1. Dế Mèn.
2. Chị Cốc.
3. Dế Choắt.
4. Tác giả.

• A

Câu 6: Tác giả đã khắc họa vẻ ngoài của Dế Mèn như thế nào?

1. Ốm yếu, gầy gò và xanh xao.
2. Khỏe mạnh, cường tráng và đẹp đẽ.
3. Mập mạp, xấu xí và thô kệch.
4. Thân hình bình thường như bao con dế khác.

• D

VẬN DỤNG

Nhà văn Tô Hoài từng chia sẻ: “Nhân vật trong truyện đóng thoại được nhân cách hoá trên cơ sở đảm bảo không thoát li sinh hoạt có thật của loài vật.". Dựa vào những điều em biết về loài dế, hãy chỉ ra những điểm “có thật" như thế trong văn bản, đồng thời, phát hiện những chi tiết đã được nhà văn “nhân cách hoá”.

- Những điểm “có thật” ở loài dế mà tác giả miêu tả:

• Đôi càng mẫm bóng.
• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
• Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.
• Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

- Những chi tiết thực ấy được tác giả khéo léo nhân hóa, gắn với những hành động, cử chỉ, tính cách của con người như:

• Tên nhân vật được viết hoa như tên người, nhân hóa con vật như một con người
• Dế Mèn xưng tôi, có những hành động như người như: ăn uống điều độ, siêng tập thể dục, trịnh trọng, khoan thai, đi đứng oai vệ, cà khịa với tất cả bà con lối xóm