Giáo án và PPT Địa lí 9 cánh diều bài 1: Dân tộc, gia tăng dân số và cơ cấu dân số

BÀI 1. DÂN TỘC, GIA TĂNG DÂN SỐ VÀ CƠ CẤU DÂN SỐ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Em hãy chia sẻ những hiểu biết về phân bố dân cư và dân số nước ta.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Đặc điểm phân bố các dân tộc

GV đặt câu hỏi yêu cầu học sinh trao đổi trả lời:

• Em hãy nêu những đặc điểm phân bố của các dân tộc nước ta.

• Các dân tộc thiểu số thường phân bố ở đâu

• Sự phân bố dân tộc nước ta thay đổi như thế nào?

• Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài có vai trò như thế nào đối với nước ta?

Sản phẩm dự kiến:

- Các dân tộc phân bổ trên khắp lãnh thổ Việt Nam: Dân tộc Kinh tập trung chủ yếu ở đồng bằng, ven biển và trung du, các dân tộc thiểu số phân bố chủ yếu ở trung du và miền núi.

- Phân bổ các dân tộc có sự thay đổi theo thời gian và không gian.

- Người Việt Nam sinh sống ở nước ngoài: là một bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam. 

Hoạt động 2. Gia tăng dân số và cơ cấu dân số

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Em hãy nêu đặc điểm của sự gia tăng dân số nước ta. 

• Trong giai đoạn 1989 – 2021, quy mô dân số và tỉ lệ gia tăng dân số nước ta thay đổi như thế nào?

• Cơ cấu dân số ở nước ta có đặc điểm gì?

• Em hãy nhận xét sự thay đổi cơ cấu dân số theo độ tuổi ở nước ta giai đoạn 1989–2021.

• Tỷ trọng các nhóm tuổi trong cơ cấu dân số ở nước ta đang chuyển biến như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

1. Gia tăng dân số

- Tỉ lệ gia tăng dân số có sự khác nhau theo thời gian

+ Từ thập kỉ 60 đến thập kỉ 80 của thế kỉ XX, dân số nước ta tăng nhanh

+ Tuy nhiên từ những năm 90 của thế kỉ XX cho đến nay, tỉ lệ gia tăng dân số có xu hướng giảm.

2. Cơ cấu dân số

- Cơ cấu dân số theo tuổi: Cơ cấu dân số theo tuổi của nước ta đang thay đổi theo hướng: 

+ Giảm tỉ trọng dân số nhóm 0 - 14 tuổi.

+ Tăng tỉ trọng dân số nhóm 15–64 tuổi và từ 65 tuổi trở lên.

- Cơ cấu dân số theo giới tính: 

+ Tì số giới tính của dân số nước ta có sự khác nhau giữa các thời kì.

+ Tỉ số giới tỉnh cũng có sự khác biệt giữa các nhóm tuổi, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đang ở mức cao.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1:  Vùng nào sau đây có mật độ dân số thấp nhất nước ta?

A. Duyên hải Nam Trung Bộ.

B. Tây Nguyên.

C. Trung du và miền núi Bắc Bộ.

D. Bắc Trung Bộ.

Câu 2: Dân số nước ta tăng nhanh gây hệ quả nào sau đây?

A. Đẩy nhanh quá trình hội nhập khu vực và quốc tế.

B. Quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh.

C. Nguồn lao động đông, tăng nhanh.

D. Gây sức ép đến kinh tế, xã hội và môi trường.

Câu 3: Tỉ trọng cơ cấu dân số theo nhóm tuổi của nước ta hiện nay đang chuyển dịch theo hướng:

A. nhóm 0-14 tuổi tăng, nhóm 15-59 tuổi giảm, nhóm 60 tuổi trở lên giảm.

B. nhóm 0-14 tuổi giảm, nhóm 15-59 tuổi giảm, nhóm 60 tuổi trở lên tăng.

C. nhóm 0-14 tuổi tăng, nhóm 15-59 tuổi giảm, nhóm 60 tuổi trở lên tăng.

D. nhóm 0-14 tuổi giảm, nhóm 15-59 tuổi tăng, nhóm 60 tuổi trở lên tăng.

Câu 4: Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên ở nông thôn nước ta cao hơn thành thị do:

A. Ở nông thôn khó áp dụng các biện pháp kế hoạch hóa gia đình.

B. Nông thôn có nhiều ruộng đất nên cần nhiều lao động.

C. Mặt bằng dân trí và mức sống của người dân thấp.

D. Quan niệm “Trời sinh voi, trời sinh cỏ” còn phổ biến.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Câu 1: Địa bàn sinh sống đặt ra thách thức gì đối với các dân tộc thiểu số ở nước ta?

Câu 2: Em hãy nhận xét sự thay đổi cơ cấu dân số theo độ tuổi ở nước ta giai đoạn 1989–2021.

Câu 3: Đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh?