Giáo án và PPT Khoa học máy tính 11 cánh diều Bài 1: Bài toán quản lí và cơ sở dữ liệu

CHỦ ĐỀ F: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VỚI SỰ TRỢ GIÚP CỦA MÁY TÍNH

GIỚI THIỆU CÁC HỆ CƠ SỞ DỮ LIỆU

BÀI 1. BÀI TOÁN QUẢN LÍ VÀ CƠ SỞ DỮ LIỆU

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt vấn đề: Có một số cụm từ mà em đã từng nghe và có thể em đã từng dùng, ví dụ: “Quản lí học sinh”, “Quản lí nhân sự”, “Quản lí chi tiêu cá nhân”,... Theo em, việc quản lí có liên quan đến việc lưu trữ và xử lí dữ liệu không? Hãy nêu một số việc em đã làm để quản lí một hoạt động nào đó của mình

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Bài toán quản lí 

GV yêu cầu học sinh trao đổi: Việc quản lí một tổ chức gắn liền với những dữ liệu như thế nào?Lấy ví dụ minh họa

Sản phẩm dự kiến:

- Việc quản lí một tổ chức gắn liền với những dữ liệu phản ánh thông tin về hoạt động của tổ chức đó. 

- Ví dụ: Dựa trên kết quả học tập của lớp mà giáo viên có thể đề xuất với nhà trường danh sách những em tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tin học. 

Thông tin dùng trong bài toán quản lí phải chính xác, kết quả xử lí thông tin phải đáng tin cậy. 

Hoạt động 2: Xử lí thông tin trong bài toán quản lí 

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Xử lí thông tin trong bài toán quản lí bao gồm các công đoạn nào ?

Sản phẩm dự kiến:

a) Tạo lập hồ sơ

 Khi tạo lập hồ sơ cho mỗi bài toán quản lí, phải xác định đầy đủ những dữ liệu cần được lưu trữ, đồng thời dữ liệu nhập vào phải chính xác. 

b) Cập nhật dữ liệu

 Cập nhật dữ liệu gồm các thao tác: thêm, sửa, xóa dữ liệu. Toàn bộ dữ liệu sau mỗi lần cập nhật cũng phải thỏa mãn tính đầy đủ và chính xác

c) Khai thác thông tin

 Khai thác thông tin là để phục vụ kịp thời cho công tác quản lí. Do vậy, việc xử lí dữ liệu trong hồ sơ phải nhanh chóng, chính xác và thông tin kết xuất ra phải ở dạng dễ hiểu. 

Hoạt động 3: Cơ sở dữ liệu và phần mềm hệ quản trị cơ sở dữ liệu

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Trình bày lại khái niệm cơ sở dữ liệu và hệ quản trị CSDL 

Sản phẩm dự kiến:

- Cơ sở dữ liệu: tập hợp dữ liệu được tổ chức sao cho máy tính có thể lưu trữ, truy cập, cập nhật và xử lí để phục vụ cho hoạt động của một đơn vị nào đó.

- Hệ quản trị CSDL: phần mềm cung cấp môi trường thuận lợi và hiệu quả để tạo lập, lưu trữ và khai thác dữ liệu của CSDL 

Hoạt động 4: Thực hành tìm hiểu các yêu cầu của một bài toán quản lí và CSDL phục vụ bài toán đó.

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: a) Mô tả hoạt động của thư viện

+ Cho mượn sách hoặc trả sách như thế nào?

+ Căn cứ vào đâu để biết ai đã mượn, trả sách gì?

+ Căn cứ vào đâu để biết một quyển sách cụ thể đã được cho mượn và chưa được trả lại?

b) Liệt kê những dữ liệu cần có trong CSDL 

+ Với người đọc, cần quản lí thông tin gì?

+ Với sách cho mượn, cần quản lí thông tin gì? 

Sản phẩm dự kiến:

a) Mô tả hoạt động của thư viện

- Cho mượn sách, trả sách 

- Căn cứ vào dữ liệu “Mượn sách” để biết ai đã mượn sách

- Căn cứ vào dữ liệu “Trả sách” để biết ai đã trả sách

- Căn cứ vào “Thông tin sách” để biết 1 quyển sách cụ thể đã được cho mượn và chưa được trả lại

b) Liệt kê những dữ liệu cần có trong CSDL

- Với người đọc, cần quản lí thông tin trên thẻ thư viện: Số thẻ thư viện, họ tên, địa chỉ

- Với sách cho mượn, cần quản lí thông tin về quyển sách: Mã sách, tên sách, tác giả,... 

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Cần tiến hành cập nhật hồ sơ học sinh của nhà trường trong các trường hợp nào sau đây?

A. Sắp xếp danh sách học sinh theo thứ tự tăng dần của tên

B. Một học sinh mới chuyển từ trường khác đến; thông tin về ngày sinh của một học sinh bị sai

C. Tìm học sinh có điểm môn toán cao nhất khối

D. Tính tỉ lệ học sinh trên trung bình môn Tin của từng lớp

Câu 2: Xét công tác quản lí hồ sơ. Trong số các công việc sau, những việc nào không thuộc nhóm thao tác cập nhật hồ sơ?

A. Thêm hai hồ sơ

B. Sửa tên trong một hồ sơ

C. Xóa một hồ sơ

D. Thống kê và lập báo cáo

Câu 3: Cơ sở dữ liệu là

A. tập hợp dữ liệu được tổ chức lưu trữ trên giấy, có thể truy cập và cập nhật xử lí để phục vụ cho hoạt động của một đơn vị nào đó.

B. tập hợp dữ liệu chứa đựng các kiểu dữ liệu: ký tự, số, ngày/giờ, hình ảnh... của một chủ thể nào đó

C. tập hợp dữ liệu có liên quan với nhau theo một chủ đề nào đó được ghi trên giấy

D.  tập hợp dữ liệu được tổ chức sao cho máy tính có thể lưu trữ, truy cập, cập nhật và xử lí để phục vụ cho hoạt động của một đơn vị nào đó. 

Câu 4: Hiểu như thế nào về cụm từ “Hệ quản trị cơ sở dữ liệu”?

A. Hệ quản trị cơ sở dữ liệu là một loại phần mềm máy tính

B. Hệ quản trị cơ sở dữ liệu là một loại thiết bị hỗ trợ màn hình máy tính 

C. Hệ quản trị cơ sở dữ liệu là một loại dữ liệu được lưu trữ trên máy tính

D. Hệ quản trị cơ sở dữ liệu là một loại thiết bị hỗ trợ mạng máy tính

Câu 5: Một hệ CSDL gồm:

A. Hệ QTCSDL và các thiết bị vật lí

B. Các phần mềm ứng dụng và CSDL

C. CSDL, hệ quản trị CSDL và khai thác CSDL đó

D. CSDL và các thiết bị vật lí

Đáp án gợi ý:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

GV yêu cầu HS hoàn thành Vận dụng SGK trang 51: Giả sử dùng một bảng để chứa dữ liệu thể hiện thông tin về những người được mượn sách ở thư viện (những người có thẻ thư viện), em hãy chỉ ra một vài điều kiện cho dữ liệu trong bảng đó nhằm đảm bảo tính chính xác của thông tin. Theo em, nếu dùng một phần mềm bảng tính để tạo lập, lưu trữ bảng dữ liệu đó thì phần mềm bảng tính có tự động kiểm soát các cập nhật dữ liệu để đảm bảo được các điều kiện đã đặt ra hay không?