Giáo án và PPT Lịch sử 11 kết nối Bài 5: Quá trình xâm lược và cai trị của chủ nghĩa thực dân ở Đông Nam Á

BÀI 5 QUÁ TRÌNH XÂM LƯỢC VÀ CAI TRỊ CỦA 

CHỦ NGHĨA THỰC DÂN Ở ĐÔNG NAM Á

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV dẫn dắt HS đi từ những điều các em đã học (trong Chương trình THCS) đến việc khám phá những điều chưa biết có liên quan đến quá trình các nước thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở Đông Nam Á. Trên cơ sở đó, GV đưa ra thông điệp về mục tiêu học tập: kết nối lịch sử với cuộc sống hiện tại, đồng thời giúp HS xác định được nhiệm vụ học tập thông qua các hoạt động cụ thể.

- GV sử dụng phần Mở đầu trong SGK và cho HS quan sát Hình 1 để dẫn dắt HS vào bài mới và gợi mở một số nội dung, nhiệm vụ cơ bản mà HS cần thực hiện khi học bài này: Bảo tàng Hàng hải ở Ma-lắc-ca (Ma-lai-xi-a), được mô phỏng theo con tàu Phlo-đờ Ma của Bồ Đào Nha bị đắm ở Ma-lắc-ca thu hút sự chú ý của đông đảo khách tham quan. Đây là một trong số những con tàu thuộc hạm đội hùng mạnh của thực dân Bồ Đào Nha tấn công xâm lược Vương quốc Ma-lắc-ca, cũng là một thương cảng sầm uất ở Đông Nam Á vào năm 1511. Sự kiện này đã mở đầu cho quá trình xâm lược và thống trị kéo dài nhiều thế kỉ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á. Quá trình thực dân phương Tây xâm lược và cai trị ở các nước Đông Nam Á diễn ra như thế nào? 

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Quá trình xâm lược và cai trị của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á

GV yêu cầu học sinh thảo luận:

- Theo em, cách thức tiến hành xâm lược các nước Đông Nam Á của thực dân phương Tây có những điểm chung gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Chủ nghĩa thực dân là hình thái xã hội và ý thức hệ chính trị dựa trên chính sách tạo dựng và duy trì hình thức thuộc địa của một người dân ở lãnh thổ này lên một lãnh thổ khác bằng vũ lực1. Các nước phương Tây đã tiến hành xâm lược các nước Đông Nam Á thông qua các hoạt động buôn bán, truyền giáo, giao thương, và tận dụng tình hình suy thoái, khủng hoảng chính trị, kinh tế, xã hội của các nước Đông Nam Á2. Một số điểm chung trong cách thức xâm lược này bao gồm:

Mục tiêu kinh tế:

Thu lợi về kinh tế là một yếu tố quan trọng. Thực dân tìm cách khai thác tài nguyên và thị trường của thuộc địa để làm giàu cho mẫu quốc.

Mở rộng uy quyền của mẫu quốc thông qua việc kiểm soát kinh tế và thương mại.

Kiểm soát chính trị và văn hóa:

Thực dân áp đặt cấu trúc xã hội, chính quyền, và kinh tế mới lên lãnh thổ thuộc địa.

Sử dụng quân đội và hệ thống quản lý để duy trì quyền lực.

Cải đạo và kiểm soát tôn giáo:

Thực dân thường cố gắng thay đổi tôn giáo và văn hóa của người dân bản xứ theo hướng phù hợp với giáo lý và phong cách sống của họ.

Mục đích là kiểm soát tư tưởng và tôn giáo để duy trì ổn định.

Tuy nhiên, chủ nghĩa thực dân thường đi kèm với sự nô dịch, chiếm đoạt đất đai, tài nguyên, và gây ra cái chết cho dân bản xứ1. Kể từ cuối thế kỷ 20, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân đã sụp đổ do phong trào giải phóng dân tộc, nhưng can thiệp từ các cường quốc phương Tây vẫn tiếp tục xảy ra.

Hoạt động 2. Công cuộc cải cách ở Vương quốc Xiêm

GV yêu cầu trao đổi và trả lời:

- Trình bày nội dung và ý nghĩa của công cuộc cải cách ở Vương quốc Xiêm?

Sản phẩm dự kiến:

- Cải cách ở Vương quốc Xiêm (hay Thái Lan) là một phần quan trọng trong lịch sử của quốc gia này. Dưới đây là một số điểm nổi bật về công cuộc cải cách ở Xiêm:

Lịch sử hình thành triều đại Chakri:

Vào đầu thế kỷ XIX, vương quốc Xiêm đứng trước nguy cơ xâm lược từ các nước phương Tây.

Vua Rama IV (Phra Phutthaloetla Naphalai) đã tiến hành cải cách quan trọng, mở cửa buôn bán với nước ngoài.

Cải cách và tăng cường sức mạnh:

Dưới thời vua Rama V (Phra Chulachomklao), Xiêm thực hiện hàng loạt cải cách về ngoại giao, kinh tế, xã hội, hành chính, và giáo dục.

Cải cách giúp tăng cường sức mạnh quốc gia, đối phó với thách thức từ các nước phương Tây.

Bảo vệ độc lập quốc gia:

Nhờ cải cách, Xiêm không chỉ phát triển mà còn bảo vệ được chủ quyền và độc lập.

Vương quốc Xiêm giữ vững độc lập và trở thành một quốc gia hùng mạnh.

Như vậy, công cuộc cải cách ở Vương quốc Xiêm đã đóng góp quan trọng cho sự phát triển và bảo vệ quốc gia

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1:Sau cải cách của vua Rama V, thể chế chính trị ở Xiêm đã có sự biến đổi như thế nào?

A. Quân chủ lập hiến

B. Quân chủ chuyên chế

C. Cộng hòa đại nghị

D. Cộng hòa tổng thống

Câu 2: Quá trình xâm lược Đông Nam Á của thực dân phương Tây diễn ra trong bối cảnh:

A. Phần lớn các nước Đông Nam Á đang ở thời gian phát triển hùng mạnh, nhờ đó thực dân phương Tây có thể thu được nhiều nguồn lợi nhất có thể.

B. Chiến tranh thế giới bùng phát, các nước tư bản muốn làm bá chủ thế giới nên cần tăng cường sức mạnh quân đội.

C. Phần lớn các nước Đông Nam Á bước vào thời kì suy thoái, khủng hoảng của chế độ phong kiến về chính trị, kinh tế, xã hội với nhiều cuộc nổi dậy chống lại chế độ phong kiến.

D. Cả B và C

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Theo em, những chính sách cai trị của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á đã tác động như thế nào đối với các nước trong khu vực?

Câu 2: Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet, viết một bài (khoảng 300 chữ) về quá trình thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở một nước trong khu vực Đông Nam Á.