Giáo án và PPT Lịch sử và Địa lí 4 chân trời Bài 1: Làm quen với phương tiện học tập môn Lịch sử và Địa lí

BÀI 1: LÀM QUEN VỚI PHƯƠNG TIỆN HỌC TẬP MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Hãy kể với các bạn một vài phương tiện học tập mà em biết.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Bản đồ, lược đồ

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Bản đồ là gì?

• Lược đồ là gì?

• Nêu các bước sử dụng bản đồ, lược đồ.

• Đọc thông tin, quan sát hình 1 SHS tr.6, kể tên các yếu tố của bản đồ và nêu nội dung chính được thể hiện trong bản đồ.

• Đọc thông tin, quan sát hình 2 SHS tr.7, xác định nơi Hai Bà Trưng dựng cờ khởi nghĩa và nêu thời gian Hai Bà Trưng khởi nghĩa.

Sản phẩm dự kiến:

- Bản đồ là hình vẽ thu nhỏ của toàn bộ bề mặt Trái Đất hoặc một khu vực theo một tỉ lệ nhất định.

- Lược đồ là hình vẽ thu nhỏ của một khu vực theo một tỉ lệ nhất định, có nội dung giản lược hơn bản đồ.

- Để sử dụng bản đó, lược đổ, em hây thực hiện các bước sau: 

+ Đọc tên bản đồ, lược đó để biết được những thông tin chính, khu vực được thể hiện trên bản đồ, lược đổ.

+ Đọc chú giải để biết được các kí hiệu trong bản đó, lược đó thể hiện những đối tượng địa lí, lịch sử nào.

+ Đọc các thông tin trên bản đó, lược đó để trả lời cho các câu hỏi.

- Hình 1:

• Các yếu tố của bản đồ: tên bản đồ; phương hướng trên bản đồ; tỉ lệ bản đồ; kí hiệu trên bản đồ, bảng chú giải, lưới kinh tuyến và vĩ tuyến.

• Nội dung chính: Bản đồ hành chính Việt Nam, năm 2021.

- Hình 2:

• Nơi Hai Bà Trưng dựng cờ khởi nghĩa là Hát Môn – nơi có cắm cờ. 

• Thời gian Hai Bà Trưng khởi nghĩa là: tháng 3 năm 40 (Hai Bà Trưng tiến hành khởi nghĩa, tiến đánh Cổ Loa và đánh Luy Lâu vào tháng 4 năm 40, quân Tô Định rút chạy về nước).

Hoạt động 2: Biểu đồ

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Biểu đồ là gì?

• Em hãy nêu các bước sử dụng biểu đồ.

• Quan sát hình 3 SHS tr.7 và thực hiện nhiệm vụ: 

+ Các yếu tố của một biểu đồ.

+ Biểu đồ thể hiện nội dung gì về dân số các vùng.

+ Vùng nào có số dân nhiều nhất, ít nhất. Số dân các vùng đó là bao nhiêu?

Sản phẩm dự kiến:

- Biểu đó là hình thức thể hiện trực quan các số liệu theo thời gian, không gian bằng các hình vẽ đặc trưng.

- Để sử dụng biểu đồ, em hãy thực hiện các bước sau:

+ Đọc tên biểu đồ để biết nội dung chính được thể hiện.

+ Đọc chú giải và các thông tin trên biểu đồ.

+ Khai thác biểu đồ bằng cách trả lời các câu hỏi: Cái gì? Như thế nào?...

- Hình 3:

+ Các yếu tố của một biểu đồ gồm: tên biểu đồ; chú giải và các thông tin trên biểu đồ. 

+ Biểu đồ thể hiện về số lượng dân cư giữa các vùng ở Việt Nam năm 2020. 

+ Vùng có số dân nhiều nhất là Nam Bộ (với 36 triệu người); vùng có số dân ít nhất là Tây Nguyên (với 6 triệu người).

Hoạt động 3: Bảng số liệu

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Bảng số liệu là gì?

• Trình bày các bước sử dụng bảng số liệu.

• Dựa vào bảng số liệu SHS tr.8 và trả lời câu hỏi:

• Các yếu tố của một bảng số liệu.

• Bảng số liệu thể hiện nội dung gì về các cao nguyên ở vùng Tây Nguyên.

• Tên cao nguyên có độ cao trung bình trên 1000m.

Sản phẩm dự kiến:

- Bảng số liệu là tập hợp các số liệu của đối tượng được sắp xếp một cách khoa học theo thời gian, không gian.

- Để sử dụng bảng số liệu, em hãy thực hiện các bước sau:

+ Đọc tên bảng số liệu để biết nội dung chính được thể hiện. 

+ Đọc các thông tin trong bảng số liệu.

+ Khai thác bảng số liệu bằng cách trả lời các câu hỏi: Cái gì? Như thế nào?...

- Bảng số liệu tr.8:

+ Các yếu tố của một bảng số liệu bao gồm: tên bảng số liệu; các thông tin mà bảng số liệu thể hiện. 

+ Bảng số liệu trên thể hiện: độ cao trung bình của các cao nguyên ở vùng Tây Nguyên. 

+ Cao nguyên Lâm Viên có độ cao trung bình trên 1000m.

Hoạt động 4: Sơ đồ

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Sơ đồ là gì?

• Trình bày các bước sử dụng sơ đồ.

• Quan sát hình 4 SHS tr.9 và trả lời câu hỏi:

• Tên sơ đồ.

• Nội dung chính của sơ đồ.

• Có bao nhiêu cổng thành trong sơ đồ.

Sản phẩm dự kiến:

- Sơ đồ là hình vẽ sơ lược mô tả một sự vật hoặc một hiện tượng, quá trình.

- Các bước đọc sơ đồ:

+ Đọc tên sơ đồ để biết nội dung chính.

+ Đọc các thông tin trong sơ đồ,

+ Xác định mối liên hệ giữa các nội dung trong sơ đồ, hướng các mũi tên (nếu có).

- Hình 4:

+ Tên sơ đồ: Khu di tích thành Cổ Loa.

+ Nội dung chính: Các thành phần (di chỉ; lũy thành, gò; cổng thành;...) trong Khu di tích thành Cổ Loa.

+ Có 9 cổng thành trong sơ đồ, trong đó có 3 cổng chưa có tên.

Hoạt động 5: Tranh ảnh

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Tranh ảnh là gì?

• Trình bày các bước sử dụng tranh ảnh.

• Dựa vào hình 5 SHS tr.9 và trả lời câu hỏi:

• Nội dung của hình.

• Ý nghĩa của hình.

Sản phẩm dự kiến:

- Tranh ảnh là các tác phẩm thể hiện nhân vật, sự kiện hoặc những nội dung khác. Tranh được vẽ bằng đường nét và màu sắc, ảnh được chụp bằng thiết bị chụp ảnh.

- Các bước sử dụng tranh ảnh:

+ Đọc tên tranh ảnh; Xác định thời gian, địa điểm nếu có.

+ Mô tả thông tin, ý nghĩa của tranh ảnh.

+ Khai thác, sử dụng để trả lời câu hỏi.

- Hình 5: 

+ Nội dung: Đảo Cô Lin (thuộc quần đảo Trường Sa – Việt Nam).

+ Ý nghĩa: Quần đảo Trường Sa là của Việt Nam, Việt Nam có biển đảo rất đẹp.

Hoạt động 6: Hiện vật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Hiện vật là gì?

• Trình bày các bước sử dụng hiện vật.

• Quan sát hình 6 SHS tr.10 và trả lời câu hỏi:

• Nội dung của hiện vật.

• Ý nghĩa của hiện vật.

Sản phẩm dự kiến:

- Hiện vật là những đồ vật sưu tầm hay khai quật được.

- Các bước sử dụng hiện vật:

+ Đọc tên hiện vật.

+ Mô tả hiện vật.

+ Khai thác, sử dụng để trả lời câu hỏi.

- Hình 6:

+ Nội dung: Gạch lát nền in nổi hình hoa bằng chất liệu đất nung (thời Lý, thế kỉ XI – XIII).

+ Ý nghĩa: Hiện vật cho ta biết về kĩ thuật đúc gạch thời Lý hay sự phát triển của thủ công nghiệp thời Lý hoặc đơn giản hơn: Thời Lý đã có gạch nung được trang trí hoa văn.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Bản đồ thể hiện thông tin gì?

A. Về ngày tháng và thời gian

B. Về địa hình, môi trường, và vị trí địa lý

C. Về các công trình kiến trúc nổi tiếng

D. Về cuộc sống hàng ngày của con người

Câu 2: Bước đầu tiên khi sử dụng bản đồ, lược đồ là gì?

A. Đọc tên bản đồ, lược đồ để biết được những thông tin chính và khu vực được thể hiện

B. Đọc chú giải để biết được các kí hiệu trong bản đồ, lược đồ

C. Đọc các thông tin trên bản đồ, lược đồ để trả lời cho các câu hỏi

D. Đọc các thông tin lịch sử trên bản đồ, lược đồ

Câu 3: Bảng số liệu cung cấp thông tin về điều gì?

A. Cách sắp xếp số liệu theo thời gian và không gian

B. Ý nghĩa của các số liệu trong bảng

C. Nội dung chính được thể hiện trong bảng số liệu

D. Cách đọc tên bảng số liệu

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: D

Câu 3: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Theo em, hiện vật, tranh ảnh lịch sử, địa lí có vai trò như thế nào trong quá trình em học tập môn lịch sử, địa lí?

Câu 2: Kết hợp tri thức cá nhân và những kiến thức đã được học, em hãy liệt kê những loại bản đồ được sử dụng phố biến