Giáo án và PPT Lịch sử và địa lí 5 Kết nối bài 13: Triều Nguyễn

BÀI 13. TRIỀU NGUYỄN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV chiếu hình ảnh biểu diễn Nhã nhạc cung đình Huế cho học sinh quan sát và đặt câu hỏi: Em hãy cho biết loại hình nghệ thuật được giới thiệu liên quan đến triều đại nào trong lịch sử dân tộc?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Triều Nguyễn và công cuộc xây dựng đất nước

GV đưa ra câu hỏi:

• Triều Nguyễn do ai lập ra?

• Triều Nguyễn được thành lập vào năm nào?

• Nhà Nguyễn ra đời trong hoàn cảnh nào?

• Vua Gia Long ban hành bộ luật gì để củng cố trật tự xã hội?

• Vua Minh Mạng tiến hành cải cách hành chính vào thời gian nào?

• Các vị vua triều Nguyễn tiếp tục thực thi chủ quyền biển, đảo đối với quần đảo nào?

• Ai là người đã tổ chức nhân dân khai hoang lập ra huyện Tiền Hải và Kim Sơn?

• Đề nghị canh tân đất nước được đề xuất vào thời gian nào?

• Nguyễn Trường Tộ đã có những đóng góp gì đối với lịch sử dân tộc?

Sản phẩm dự kiến:

a) Triều Nguyễn buổi đầu xây dựng đất nước

- Năm 1802, sau khi đánh bại Triều Tây Sơn, Nguyễn Ánh lập ra Triều Nguyễn, định đô ở Phú Xuân (Huế), hiệu là Gia Long.

- Vua Gia Long ban hành bộ “Hoàng Việt luật lệ” nhằm củng cố trật tự xã hội.

- Vua Minh Mạng tiến hành cải cách hành chính, chia cả nước thành 30 tỉnh và 1 phủ.

- Các vị vua tiếp tục các hoạt động thực thi chủ quyền biển, đảo đặc biệt là với quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa.

b) Công cuộc khai hoang dưới Triều Nguyễn

- Nhiều vua Triều Nguyễn đã nỗ lực tổ chức khai hoang, mở rộng diện tích canh tác ở vùng ven biển Bắc Bộ và đồng bằng Nam Bộ để ổn định đời sống nhân dân. 

- Một số quan lại đã có những đóng góp tích cực trong công cuộc khai hoang như Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Tri Phương,...

c) Những đề nghị canh tân đất nước cuối thế kỉ XIX

- Nửa cuối thế kỉ XIX, trong bối cảnh đất nước ngày càng khó khăn và đứng trước nguy cơ mất nước, một số quan lại và trí thức yêu nước đã đề xuất một số biện pháp cải cách. 

- Họ gửi lên vua Tự Đức các đề xuất chấn chỉnh bộ máy quan lại, mở mang thương nghiệp, củng cố quốc phòng,... 

- Tuy nhiên, hầu hết những đề nghị đó không được thực hiện.

Hoạt động 2. Phong trào Cần Vương chống Pháp

Học sinh thảo luận cặp đôi trả lời:

• Triều đình nhà Nguyễn kí hiệp ước công nhận quyền đô hộ của thực dân Pháp trên toàn bộ đất nước Việt Nam vào năm nào?

• Ai là người ban bố Chiếu Cần Vương?

• Chiếu Cần Vương được ban bố vào năm nào? Nhằm mục đích gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Năm 1884, Triều đình Nhà Nguyễn kí hiệp ước công nhận quyền đô hộ của thực dân Pháp trên toàn bộ đất nước Việt Nam.

- Một bộ phận quan lại thuộc phái chủ chiến, đứng đầu là vua Hàm Nghi mong muốn khôi phục độc lập dân tộc.

- Năm 1885, Tôn Thất Thuyết ban bố dụ Cần vương, kêu gọi nhân dân đồng lòng giúp vua cứu nước, phong trào bùng nổ và phát triển mạnh mẽ.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Nhà Nguyễn ra đời trong hoàn cảnh nào?

A. Vua Quang Trung nhường ngôi cho Nguyễn Ánh.

B. Nguyễn Ánh lật đổ triều Tây Sơn.

C. Nguyễn Ánh đánh bại quân Thanh.

D. Nguyễn Ánh đánh bại quân Minh.

Câu 2: Những sự kiện nào chứng minh các vua triều Nguyễn không muốn chia sẻ quyền hành cho ai?

A. Vua bỏ chức tể tướng tự đặt ra pháp luật, điều hành các quan đứng đầu tỉnh.

B. Vua không đặt ngôi hoàng hậu, bỏ chức tể tướng tự đặt ra pháp luật, điều hành các quan đứng đầu tỉnh.

C. Các quan lớn nhỏ đều mang họ Nguyễn.

D. Các quan lớn nhỏ đều là hoàng thân quốc thích họ Nguyễn.

Câu 3: Tại sao chính sách quân điền của nhà Nguyễn khi ban hành không có hiệu quả ?

A. Nhân dân không ủng hộ sự lên ngôi của nhà Nguyễn.

B. Nông dân bị trói buộc vào ruộng đất. 

C. Ruộng đất tập trung vào tay địa chủ. 

D. Chính sách không được thực hiện triệt để.

Câu 4: Cả nước được thành bao nhiêu tỉnh?

A. 30

B. 32

C. 31

D. 29

Câu 5: Hậu quả lớn nhất mà chính sách “bế quan tỏa cảng” của triều Nguyễn để lại là gì?

A. Làm cho ngoại thương không phát triển.

B. Tạo cơ hội cho Pháp xâm lược Việt Nam.

C.  Làm cho kinh tế phát triển không đồng đều.

D. Nhân dân khắp nơi nổi dậy.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: B

Câu 2: B

Câu 3: C

Câu 4: A

Câu 5: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1:  “Oai oái như phủ Khoái xin cơm”, câu ca dao này phản ánh thực trạng gì của xã hội đương thời?

Câu 2: Em hãy sưu tầm tư liệu, tranh ảnh và giới thiệu về một di sản văn hóa của Triều Nguyễn.