Giáo án và PPT Mĩ thuật 8 kết nối Bài 1: Hình tượng con người trong sáng tạo mĩ thuật

BÀI 1: HÌNH TƯỢNG CON NGƯỜI TRONG SÁNG TẠO MĨ THUẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS quan sát hình ảnh sau và trả lời câu hỏi:

Em hãy cho biết bức tranh trên nhân vật nào là trung tâm? Hình tượng con người được khắc họa như thế nào thông qua bức tranh?

Hai thiếu nữ và em bé (Tô Ngọc Vân)

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu hình tượng con người trong tác phẩm hội họa

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Tạo hình con người trong các tác phẩm mĩ thuật dưới đây có những đặc điểm gì?.

• Em thích cách thể hiện hình tượng con người trong tác phẩm mĩ thuật nào? Vì sao?

Sản phẩm dự kiến:

- Đặc điểm của tạo hình trong các tác phẩm mĩ thuật:

+ Tác phẩm Hòa Bình và hữu nghị (Nguyễn Khang): 

• Tạo hình toàn thân. 
• Nhân vật có tình cảm, có nội tâm, thể hiện sự tinh tế, giàu tính thẩm mỹ. Độ đậm nhạt, sáng - tối, lộng lẫy.

+ Tác phẩm Chân dung tự họa (Van-gốc): 

• Tạo hình chân dung.
• Họa sĩ vẽ bản thân ở góc nghiêng và không nhìn thẳng vào mắt người xem tranh. Đôi mắt màu xanh lá, khuôn mặt góc cạnh và có phần kiệt quệ.

- Em thích cách thể hiện hình tượng con người trong tác phẩm "Em Thơ" của họa sĩ Nguyễn Gia Trí. Vì:

+ Tác phẩm "Em Thơ" của Nguyễn Gia Trí thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp truyền thống Việt Nam và ảnh hưởng của nghệ thuật phương Tây. Hình tượng người con gái trong tranh không chỉ mang đậm chất truyền thống với áo dài và các chi tiết văn hóa, mà còn được thể hiện qua cách phối màu và kỹ thuật hiện đại, tạo nên sự độc đáo và tinh tế.

+ Nguyễn Gia Trí nổi bật với việc sử dụng màu sắc tươi sáng và đậm nét. Trong "Em Thơ", ông tạo ra một bức tranh sống động với màu sắc tinh tế, làm nổi bật đường nét và biểu cảm của nhân vật. Sự kết hợp giữa màu sắc rực rỡ và sự hài hòa của các yếu tố tạo ra một cảm giác thẩm mỹ phong phú và cuốn hút.

+ Nguyễn Gia Trí đã sử dụng kỹ thuật sơn mài để tạo ra tác phẩm này. Sơn mài là một kỹ thuật truyền thống của Việt Nam, cho phép họa sĩ thể hiện những chi tiết tinh xảo và tạo ra hiệu ứng ánh sáng đặc biệt. Tác phẩm "Em Thơ" chứng tỏ sự thành thạo của Nguyễn Gia Trí trong việc sử dụng kỹ thuật này để tạo ra một bức tranh sống động và ấn tượng.

+ Tác phẩm không chỉ thể hiện vẻ đẹp của con người mà còn phản ánh văn hóa và phong cách sống của Việt Nam trong thời kỳ đầu thế kỷ 20. "Em Thơ" không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một tài liệu văn hóa quý giá, ghi lại nét đẹp và bản sắc của dân tộc.

Hoạt động 2: Tìm hiểu hình tượng con người trong tác phẩm điêu khắc

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Tạo hình trong các tác phẩm điêu khắc có những đặc điểm gì ?

• Em thích cách thể hiện hình tượng nào trong các tác phẩm điêu khắc đã biết? Vì sao?

Sản phẩm dự kiến:

- Các đặc điểm chính của tạo hình trong điêu khắc:

+ Khác với tranh vẽ trên mặt phẳng hai chiều, điêu khắc sử dụng không gian ba chiều để định hình các đối tượng. Các tác phẩm điêu khắc có thể được quan sát từ nhiều góc độ khác nhau, tạo ra cảm giác sống động và thực tế.

+ Tạo hình điêu khắc thường liên quan đến việc sử dụng các chất liệu đặc biệt như đá, gỗ, kim loại, đất sét, hay nhựa. Mỗi chất liệu mang lại những đặc điểm cảm xúc và hình thức khác nhau.

+ Điêu khắc có thể được thực hiện bằng cách chạm khắc từ khối vật liệu (như đá hoặc gỗ) hoặc bằng cách đúc khuôn từ các chất liệu như đồng, bạc hoặc nhựa.

+ Các tác phẩm điêu khắc không chỉ có hình dáng cụ thể mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa và cảm xúc. Chúng thường phản ánh các chủ đề văn hóa, lịch sử, hoặc cá nhân.

+ Điêu khắc yêu cầu sự chính xác cao trong việc thể hiện các chi tiết và tỉ lệ. Từ việc tạc các đường nét cơ thể đến việc thể hiện các biểu cảm tinh tế, sự chú ý đến chi tiết là rất quan trọng.

+ Điêu khắc có thể mang tính tượng trưng hoặc trừu tượng, nghĩa là không nhất thiết phải mô phỏng một hình thức cụ thể hoặc thực tế. Nó có thể thể hiện ý tưởng hoặc cảm xúc qua các hình dạng và hình thức trừu tượng.

+ Một số tác phẩm điêu khắc tương tác trực tiếp với môi trường xung quanh hoặc được tích hợp vào kiến trúc. Chúng có thể được đặt trong không gian công cộng, vườn, hoặc các địa điểm cụ thể.

+ Em thích cách thể hiện hình tượng con người trong các tác phẩm điêu khắc của Henry Moore, đặc biệt là trong tác phẩm "Reclining Figure" (Tượng Người Nằm). Vì:

+ Henry Moore nổi tiếng với phong cách điêu khắc trừu tượng và hiện đại. Trong tác phẩm "Reclining Figure", ông không cố gắng mô phỏng chính xác hình dạng cơ thể con người mà thay vào đó, ông sử dụng các hình khối và đường cong để thể hiện các yếu tố cơ bản và cảm xúc của cơ thể người.

+ "Reclining Figure" thể hiện hình tượng con người qua các hình khối mềm mại và các đường cong huyền bí. Thay vì những chi tiết chính xác của cơ thể, tác phẩm mang đến một sự cảm nhận về hình thể con người dưới dạng trừu tượng.

+ Tượng "Reclining Figure" truyền tải sự thư thái và bình yên của nhân vật, cảm giác như thể nhân vật đang chìm vào trạng thái thiền định, thông qua các đường cong uyển chuyển và các khoảng trống trong tác phẩm.

+ Tượng "Reclining Figure" không chỉ là hình ảnh của một người nằm mà còn là biểu tượng của sự hòa hợp giữa con người và tự nhiên, và là một phần của dòng chảy của cuộc sống và sự tồn tại.

Hoạt động 3: Gợi ý một số cách thể hiện dáng người

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Kí họa dáng người bằng chất liệu chì cần chú ý những gì?
• Kí họa dáng người bằng chất liệu màu nước cần chú ý những gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Khi ký họa dáng người bằng chất liệu chì, có một số yếu tố và kỹ thuật quan trọng cần chú ý để tạo ra một tác phẩm thành công và thể hiện chính xác hình dáng con người. Dưới đây là các điểm cần lưu ý:

+ Sử dụng các kỹ thuật bóng đổ để tạo ra độ sâu và hình khối. Điều này giúp cơ thể trông có chiều sâu và ba chiều.

+ Sử dụng các bút chì có độ cứng khác nhau (như H, B) để tạo ra các mức độ sáng tối khác nhau. Chì H thường dùng cho các đường nét mảnh và sáng, trong khi chì B thích hợp cho các bóng tối và đổ đậm.

+ Chú ý đến cách bạn áp dụng áp lực khi vẽ. Áp lực nhẹ sẽ tạo ra các đường nét nhẹ nhàng và mềm mại, trong khi áp lực mạnh sẽ tạo ra các đường nét đậm và rõ ràng.

+ Sử dụng gôm và bút chì để sửa chữa các lỗi và hoàn thiện các chi tiết. Đảm bảo rằng các chuyển tiếp giữa các vùng sáng và tối là mượt mà và tự nhiên.

- Dưới đây là những điểm quan trọng cần lưu ý khi ký họa dáng người bằng màu nước:

+ Bắt đầu với một phác thảo nhẹ nhàng bằng bút chì để xác định tỷ lệ và hình dáng cơ bản của cơ thể. Sử dụng các hình khối đơn giản như hình trụ và hình cầu để tạo dựng cấu trúc cơ thể.

+ Sử dụng kỹ thuật lớp để xây dựng độ sâu và độ sáng tối. Đặt các lớp màu một cách từ từ để tạo hiệu ứng mượt mà và tránh làm cho màu nước bị bết dính.

+ Sử dụng cọ khô để tạo các chi tiết tinh tế và hiệu ứng kết cấu trên bề mặt khô của giấy.

+ Sử dụng giấy màu nước chất lượng cao có khả năng hấp thụ nước tốt và không bị cong vênh. Giấy màu nước dày hơn (200 gsm hoặc cao hơn) thường là lựa chọn tốt.

+ Để tạo các vùng sáng, sử dụng nhiều nước và ít màu hơn để giữ cho các khu vực này nhẹ và trong suốt.

+ Sử dụng kỹ thuật lớp để tạo bóng và chiều sâu, áp dụng các lớp màu đậm hơn trong các khu vực bóng tối để tăng cường độ tương phản.

Hoạt động 3: Gợi ý các bước kí họa dáng người

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Em hãy nêu các bước kí họa dáng người?
• Dáng người trong bài vẽ có thể hiện được đặc điểm của nhân vật không? Vì sao?

Sản phẩm dự kiến:

- Các bước kí họa dáng người:

+ Bước 1: Phác các nét chính của mẫu vẽ. 

Dùng nét thể hiện các hướng chính, những đường xung quanh của mẫu vẽ.

+ Bước 2: Dùng nét thể hiện hình dáng của mẫu vẽ. Từ những nét khái quát, quan sát để thể hiện hình dáng của mẫu vẽ. Lưu ý đến tỉ lệ tương quan giữa các bộ phận trên cơ thể mẫu vẽ.

+ Bước 3: Thể hiện đặc điểm của mẫu vẽ. Lựa chọn và thể hiện một số đặc điểm riêng của mẫu vẽ.

+ Bước 4: Hoàn thiện bản kí họa. Thể hiện một số sắc độ và hoàn thành mẫu vẽ.

-   Nếu tỷ lệ cơ thể và hình dáng được vẽ chính xác, thì dáng người có thể thể hiện được đặc điểm của nhân vật. Việc sử dụng tỷ lệ đúng và cấu trúc hình học chính xác giúp hình dáng cơ thể trông thực tế và chân thực hơn. Nếu tỷ lệ và hình dáng cơ thể không đúng, đặc điểm của nhân vật có thể bị mờ nhạt hoặc bị biến dạng. Điều này có thể dẫn đến sự thiếu chính xác trong việc thể hiện các đặc điểm quan trọng.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Hình tượng con người trong nghệ thuật có vai trò gì chính yếu?

A. Trang trí không gian

B. Diễn đạt ý tưởng và cảm xúc

C. Cung cấp thông tin lịch sử

D. Chỉ mang tính chất giải trí

Câu 2. Trong nghệ thuật Ai Cập cổ đại, hình tượng con người thường được vẽ với đặc điểm gì?

A. Tỷ lệ chính xác và biểu cảm mạnh mẽ

B. Các tỷ lệ tiêu chuẩn hóa và hình dáng cứng nhắc

C. Phong cách trừu tượng và tự do

D. Các đường nét mảnh mai và mềm mại

Câu 3. Khi làm việc với chất liệu đá trong điêu khắc, nghệ sĩ thường sử dụng công cụ nào để khắc chi tiết và hình dạng?

A. Búa và đục

B. Cọ vẽ

C. Bút chì

D. Kéo cắt giấy

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: B

Câu 2: B

Câu 3: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Vẽ một số dáng người của các bạn quanh em.

Câu 2: Em sẽ sử dụng ghi chép dáng người để sáng tạo sản phẩm mĩ thuật như thế nào?