Câu hỏi tự luận ngữ văn 10 chân trời sáng tạo Bài 1: Văn bản. Thần trụ trời

VĂN BẢN. THẦN TRỤ TRỜI

( 17 câu)

1.    NHẬN BIẾT ( 7 câu)

Câu 1: Trình bày hiểu biết của em về tác giả và tác phẩm của văn bản Thần trụ trời

Trả lời:

a, Tác giả 

- Tác giả dân gian.

- Theo Nguyễn Đổng Chi trong “Lược Khảo về thần thoại Việt Nam”.

• b. Tác phẩm 

- Thể loại: Thần thoại suy nguyên

- Tóm tắt:

Thần trụ trời là truyện thần thoại được lưu truyền khá sớm trong dân gian Việt Nam giải thích sự hình thành trời đất tự nhiên: biển, hồ, sông, núi,… Thuở ấy, chưa có sự xuất hiện của loài người và muôn vật. Trời và đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm chưa được phân chia rõ ràng. dân gian đã ghi công của các vị thần này trong câu hát được lưu truyền từ đời này sang đời khác và còn truyền đến ngày hôm nay.

- Phương thức biểu đạt: tự sự

Câu 2: Em hãy tóm tắt văn bản bằng một đoạn văn ngắn

Trả lời:

Thần trụ trời là truyện thần thoại được lưu truyền khá sớm trong dân gian Việt Nam giải thích sự hình thành trời đất tự nhiên: biển, hồ, sông, núi,… Thuở ấy, chưa có sự xuất hiện của loài người và muôn vật. Trời và đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm chưa được phân chia rõ ràng. dân gian đã ghi công của các vị thần này trong câu hát được lưu truyền từ đời này sang đời khác và còn truyền đến ngày hôm nay.

Câu 3: Văn bản “Thần trụ trời được chia làm mấy phần? Trình bày nội dung chính của từng phần

Trả lời:

Văn bản được chia làm 3 phần:

- Phần 1 (từ đầu ... sang núi kia): Bối cảnh thần trụ trời xuất hiện

- Phần 2 (tiếp theo ... biển cả mênh mông): Lí giải sự hình thành trời và đất

- Phần 3 (còn lại): Nguồn gốc của di tích núi Thạch Môn

Câu 4: Trình bày giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản “Thần trụ trời”

Trả lời:

Giá trị nội dung:

Truyện đưa ra cách lí giải của người xưa về sự xuất hiện của muôn loài, trong đó bao gồm cả con người. Truyện đồng thời đề cao vai trò, trí tuệ của các vị thần.

Giá trị nghệ thuật:

Truyện sử dụng các yếu tố hoang đường kì ảo được sử dụng đa dạng, sáng tạo

Câu 5: Văn bản “Thần trụ trời” thuộc thể loại gì? Em hãy chia sẻ hiểu biết của mình về thể loại đó và kể tên một số câu chuyện cùng thể loại

Trả lời:

- Văn bản “Thần trụ trời” thuộc thể loại truyện thần thoại 

- Truyện thần thoại là một thể loại văn học dân gian kể về câu chuyện của những vị thần, về mối quan hệ giữa thần và người nhằm phản ánh thế giới hiện thực và thế giới quan của con người thời nguyên thủy.

- Một số tác phẩm: thần thoại Hy Lạp, Sơn Tinh Thuỷ Tinh, Con Rồng cháu Tiên, Thần Kim Quy, thần núi Tản Viên, Nữ Oa vá trời,...

Câu 6: Nêu đặc trưng của nhóm thần thoại suy nguyên

Trả lời: 

- Đặc trưng cho nhóm thần thoại suy nguyên:

+ Cốt truyện đơn giản.

+ Thời gian, không gian: Câu chuyện mang thời gian phiếm chỉ, ước lệ và không gian vũ trụ với nhiều cõi khác nhau (thiên đình, trần gian…)

+ Nhân vật chính: là các vị thần Trụ Trời, thần Sét, thần Gió có hình dạng dị thường, có sức mạnh phi thường, tính cách đơn giản, luôn gắn với công việc cụ thể.

+ Thủ pháp nghệ thuật: cường điệu, phóng đại.

Câu 7: Nêu bối cảnh, không gian, thời gian của tác phẩm. 

Trả lời: 

• Chưa có vũ trụ và muôn loài
• Trời đất chỉ là một đám hỗn độn và lạnh lẽo
• Đây là thuở khai thiên lập địa. 

2.    THÔNG HIỂU ( 3 câu)

Câu 1: Những dấu hiệu nào giúp em nhận ra Thần Trụ Trời là một truyện thần thoại?

Trả lời:

- Dựa vào những dấu hiệu của thần thoại, không gian, cốt truyện, nhân vật trong Thần Trụ trời để xác định đây là một thần thoại.

+ Truyện kể về vị thần Trụ trời trong quá trình tạo ra thế giới, nguồn gốc của các sự vật và con người.

+ Không gian: trời và đất, vũ trụ đang trong quá trình tạo lập, không xác định nơi chốn cụ thể.

+ Thời gian: “Thủa ấy” cổ sơ, không xác định.

+ Cốt truyện: là chuỗi sự kiện xoay quanh quá trình tạo nên trời đất, các sự vật tự nhiên, là sự xuất hiện hành động của các vị thần.

+ Nhân vật: là các vị thần.

+ Câu chuyện là một tác phẩm thống nhất, toàn vẹn, các bộ phận, yếu tố, chi tiết…đều có ý nghĩa và được gắn kết với nhau một cách chặt chẽ, thể hiện một nội dung chung của bài.

Câu 2: Em hãy mô tả công việc của thần Trụ Trời

Trả lời: 

- Công việc chính: Nâng đỡ bầu trời

- Thần ở trong đám mờ mịt hỗn độn không biết đã từ bao lâu, bỗng đứng dậy dùng đầu đội trời lên rồi đào đất, đá đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để chống trời.

- Sau khi trời đã cao vừa ý và khô cứng, thần phá chiếc cột đó đi. Những mảnh vỡ bay ra tạo thành núi. 

Câu 3: Hình tượng thần Trụ Trời phản ánh những quan niệm, nhận thức gì của người xưa về thế giới tự nhiên? Những khát vọng nào đã được họ gửi vào các hình tượng đó?

Trả lời:

Hình tượng thần Trụ Trời phản ánh sự sùng bái tự nhiên, coi tự nhiên như một thế lực siêu nhiên mà ở đó thế giới thần linh tồn tại, chi phối và điều khiển mọi thứ. Mỗi hiện tượng tự nhiên đều do một vị thần nào nó tạo ra. Điều này phản ánh nhận thức chưa thực sự đúng đắn, đầy đủ và chính xác về tự nhiên.

Tuy nhiên qua đó, ta thấy được khát vọng, ước mơ chinh phục tự nhiên của người xưa rất lớn lao, rất mãnh liệt và táo bạo.

3.    VẬN DỤNG (3 câu)

Câu 1: Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu "Đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát  úp' trong truyện Thần trụ trời gợi cho em nhớ đến truyền thuyết nào của người Việt Nam? Hãy tóm tắt  truyền thuyết ấy và chỉ ra điểm tương đồng giữa hai

Trả lời:

- Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, ...” trong truyện Thần Trụ trời gợi cho chúng ta nhớ đến truyền thuyết Sự tích bánh chưng, bánh dày.

- Tóm tắt truyền thuyết Bánh chưng, bánh dày:

       Sau khi đánh dẹp xong giặc Ân, vua Hùng Vương thứ 6 có ý định truyền ngôi cho con với điều kiện nếu ai tìm được món ăn ngon lành, để bày cỗ có ý nghĩa thì sẽ được nối ngôi. Trong khi các hoàng tử khác đua nhau tìm kiếm thứ của ngon vật lạ thì Lang Liêu – con trai thứ 18 lại lo lắng không biết cần chuẩn bị gì. Một hôm, chàng nằm mơ thấy có vị Thần đến bảo “Này con, vật trong Trời Đất không có gì quý bằng gạo, vì gạo là thức ăn nuôi sống con người. Con hãy nên lấy gạo nếp làm bánh hình tròn và hình vuông, để tượng hình Trời và Đất. Hãy lấy lá bọc ngoài, đặt nhân trong ruột bánh, để tượng hình Cha Mẹ sinh thành”. Nghe xong, chàng lập tức chọn loại gạo nếp tốt nhất để làm bánh Chưng, bánh Dày. Cuối cùng, món ăn của Lang Liêu được nhà vua khen ngon, có ý nghĩa và quyết định truyền ngôi cho chàng. Từ đó, mỗi dịp Tết Nguyên Đán, bánh Chưng và bánh Dày là hai loại bánh không thể thiếu khi cúng Tổ Tiên và Trời Đất.

- Những điểm tương đồng giữa hai tác phẩm.

+) Đều có tính hư cấu.

+) Đều xuất hiện hình ảnh của các vị thần.

+) Đều nói về hình dạng của Trời và Đất: trời có hình tròn, đất có hình vuông.

Câu 2: Nhận xét cốt truyện bài "Thần Trụ Trời" và nêu thông điệp của tác phẩm. 

Trả lời:

Là truyện thần thoại, cốt truyện "Thần Trụ trời" được xây dựng hết sức đơn giản và gần gũi, xoay quanh việc thần Trụ trời làm công việc phân chia đất, trời và tạo nên những dạng địa hình tự nhiên khác nhau. Dựa vào trí tưởng tượng của con người cùng những yếu tố kì ảo, truyện đã giải thích quá trình tạo lập vũ trụ và thế giới tự nhiên. Qua đó, ta cũng thấy được khát khao tìm hiểu và khám phá của con người trong buổi đầu sơ khai. Đặc sắc nghệ thuật còn được thể hiện trong việc xây dựng nhân vật kết hợp sử dụng thủ pháp cường điệu, phóng đại kết hợp với các chi tiết hư cấu. Hình ảnh Thần Trụ trời có kích thước "khổng lồ" với những bước chân rộng lớn, sở hữu sức mạnh phi thường, đã giúp cho người đọc hình dung rõ ràng, sắc nét về một vị thần trong thần thoại.

Câu 3: Khát vọng mà con người xa xưa gửi gắm trong những câu chuyện thần thoại là gì. 

Trả lời: 

- Nỗ lực tìm hiểu về nguồn gốc và tồn tại của chúng ta, về quyền lực và sức mạnh của vũ trụ, và về tầm quan trọng của đạo đức và sự công bằng.

- Trong thần thoại, con người đã tìm cách giải đáp những câu hỏi vốn dĩ rất khó trả lời: Vì sao chúng ta có mặt trên thế giới này? Tại sao có sự phân chia giữa thiên nhiên và nhân loại? Những cuộc chiến giữa các vị thần và những trận đấu giữa người hùng và quái vật trong thần thoại thể hiện khát vọng vượt qua sự bất lực và đối mặt với khó khăn.

- Thần thoại cũng thể hiện khao khát sự phiêu lưu, khám phá và sự tự do. Những cuộc phiêu lưu của các anh hùng và những cuộc giao tranh với các thế lực tà ác đại diện cho sự dũng cảm và quyết tâm trong việc vượt qua rào cản và đạt được mục tiêu.

4.    VẬN DỤNG CAO ( 4 câu)

Câu 1: Phân tích tác phẩm Thần trụ trời

Trả lời:

Truyện "Thần Trụ trời" thuộc nhóm thần thoại kể về nguồn gốc vũ trụ, muôn loài hay còn gọi là thần thoại suy nguyên được tác giả Nguyễn Đổng Chi sưu tầm. Truyện được coi là tác phẩm có nét đặc sắc trong chủ đề và hình thức nghệ thuật.

"Thần Trụ trời" kể về thần Thần Trụ trời với sức mạnh phi thường đã phân chia bầu trời và mặt đất, dùng đất đá tạo nên núi, đảo,.. Qua đó, câu chuyện đã giải thích nguồn gốc của sự hình thành các sự vật trong tự nhiên một cách sáng tạo.

Mở đầu câu chuyện, tác giả dân gian mở ra không gian vũ trụ hoang sơ "một vùng hỗn độn, tối tăm, lạnh lẽo" và thời gian chưa được xác định rõ ràng "Chưa có vũ trụ, chưa có muôn vật và loài người". Trong khoảnh khắc tối tăm mù mịt ấy, Thần Trụ trời đã xuất hiện với thân hình khổng lồ "Chân thần dài không thể tả xiết". Mỗi bước chân của thần "có thể qua từ vùng này đến vùng nọ, hay từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác". Nhờ sức mạnh phi thường ấy, thần đã tự mình đào đất, đập đá, tạo nên cái cột đá cao và to để chống trời. Cột càng đắp cao, tấm trời lại càng thêm rộng mở. Chẳng bao lâu sau, thần Trụ trời đã đẩy vòm trời lên phía mây xanh, khoảng cách giữa đất trời được phân chia rõ ràng. Sau khi trụ trời xong, thần lại phá cột đá và dùng đất đá ném ra mọi nơi, tạo thành hòn núi, dải đồi cao,... Mượn các hình ảnh thiên nhiên, tác giả dân gian đã giải thích quá trình tạo lập thế giới một cách sáng tạo. Từ đây, chủ đề của truyện trở nên gần gũi và hấp dẫn với bạn đọc.

Chủ đề và nghệ thuật của tác phẩm văn học luôn song hành và bổ sung cho nhau. Truyện "Thần Trụ trời" cũng vậy, những sáng tạo hình thức nghệ thuật về cốt truyện, nhân vật đã đóng góp vào thành công trong việc làm nổi bật chủ đề truyện. Là truyện thần thoại, cốt truyện "Thần Trụ trời" được xây dựng hết sức đơn giản và gần gũi, xoay quanh việc thần Trụ trời làm công việc phân chia đất, trời và tạo nên những dạng địa hình tự nhiên khác nhau. Dựa vào trí tưởng tượng của con người cùng những yếu tố kì ảo, truyện đã giải thích quá trình tạo lập vũ trụ và thế giới tự nhiên. Qua đó, ta cũng thấy được khát khao tìm hiểu và khám phá của con người trong buổi đầu sơ khai. Đặc sắc nghệ thuật còn được thể hiện trong việc xây dựng nhân vật kết hợp sử dụng thủ pháp cường điệu, phóng đại kết hợp với các chi tiết hư cấu. Hình ảnh Thần Trụ trời có kích thước "khổng lồ" với những bước chân rộng lớn, sở hữu sức mạnh phi thường, đã giúp cho người đọc hình dung rõ ràng, sắc nét về một vị thần trong thần thoại.

"Thần Trụ trời" với những đặc sắc trong chủ đề và hình thức nghệ thuật đã mang đến cho bạn đọc câu chuyện thú vị lí giải về nguồn gốc các sự vật trong tự nhiên. Đồng thời truyện cũng phản ánh mong muốn, khát khao được tìm tòi, khám phá của con người trong buổi đầu sơ khai. Mong rằng tác phẩm sẽ mãi để lại dấu ấn trong lòng bạn đọc yêu thích văn học dân gian của dân tộc.

Câu 2: Viết đoạn văn khoảng 150 chữ nêu cảm nhận về thể loại thần thoại. 

Trả lời: 

       Thần thoại là một thể loại văn học đặc biệt, với những câu chuyện về các vị thần và các hiệp sĩ hào hiệp, khám phá những cuộc phiêu lưu kỳ thú. Điều đặc biệt của thể loại này là khả năng kết hợp giữa hư cấu và truyền thống, tạo nên một thế giới đầy màu sắc và phép thuật. Thần thoại gợi mở cánh cửa của trí tưởng tượng, cho phép chúng ta rời xa thực tại để khám phá những vùng đất kỳ bí và những trận chiến huyền thoại. Nhờ thần thoại, ta được tiếp cận với những giá trị văn hóa cổ đại, những nguyên tắc đạo đức và những hiểu biết về thế giới tự nhiên. Thể loại này còn mang trong nó sức mạnh của câu chuyện, khả năng lan truyền giá trị và thông điệp từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nó giúp con người hiểu về sự sống, sự tồn tại và xây dựng nên tình thân, tình bạn và lòng dũng cảm.

Câu 3: Ngày nay, con người hiện đại có còn tin vào thần thoại hay không? Những cuốn sách thần thoại còn bán được hay không? 

Trả lời: 

Trong xã hội hiện đại, mọi người có nhiều quan điểm và niềm tin khác nhau về thần thoại. Một số người vẫn tiếp tục tin vào thần thoại và coi nó là một phần của tín ngưỡng, truyền thống và văn hóa của họ. Thần thoại có thể mang một ý nghĩa tượng trưng, là một cách để giải thích những khía cạnh sâu xa và không thể lý giải bằng khoa học.

Tuy nhiên, với sự phát triển của khoa học và công nghệ, nhiều người hiện đại có xu hướng tin vào lý thuyết khoa học và luận điểm chứng minh được. Do đó, sự quan tâm và độ phổ biến của sách thần thoại có thể giảm đi một phần. Tuy nhiên, sách thần thoại vẫn có thể được bán và được đọc bởi những người quan tâm đến văn hóa, lịch sử và truyền thống của các vùng đất. Ngoài ra, thần thoại vẫn tồn tại trong nghệ thuật, phim ảnh và truyền thông đại chúng, tạo ra sự hấp dẫn và sự quan tâm từ khán giả hiện đại.

Câu 4: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một chi tiết kì ảo trong một truyện thần thoại đã học hoặc tự đọc thêm.

Trả lời:

Phân tích chi tiết Nữ Oa dùng đá ngũ sắc vá bầu trời để cứu nhân gian khỏi lầm than trong thần thoại Nữ oa vá trời của Trung Quốc.

Bài mẫu

     Chi tiết tưởng tượng, kì ảo là những chi tiết không có thật. Đó là những chi tiết có tính chất hoang đường, kì lạ. Trong truyện truyền thuyết, nhân dân sáng tạo ra những chi tiết tưởng tượng, kì ảo nhằm dựng lên những câu chuyện thần kì, giải thích những sự kiện, sự việc chưa thể giải thích theo cách thông thường hoặc là để thần thánh hoá các nhân vật mà nhân dân ngưỡng mộ, tôn sùng. Chi tiết Nữ Oa dùng đá ngũ sắc vá bầu trời để cứu nhân gian khỏi lầm than trong thần thoại Nữ Oa vá trời là một chi tiết như thế. Truyện kể rằng Nữ Oa là vị thần sinh ra muôn loài. Khi nhân gian đang sống trong cõi bình yên vô sự thì bỗng một hôm trên trời xày ra sự cố, các vị thần đánh nhau dẫn đến vòm trời bị rách toạc, muôn cõi lầm than. Để cứu nhân gian, Nữ Oa đã dùng sức mình ngày đêm hì hục vá lại vòm trời. Bà chọn những viên đá ngũ sắc, dùng chúng chất thành núi, sau đó lần lượt vá hết các lỗ hổng trên vòm trời. Vì kiệt sức, người chết đi, thân xác hòa với thiên nhiên. Chi tiết này có vai trò tô đậm tính chất kì lạ, đẹp đẽ của nhân vật Nữ Oa, thể hiện sự biết ơn, tôn sùng của nhân dân. Đồng thời, chi tiết này góp phần lí giải vì sao trên trời lại có mây ngũ sắc.