Câu hỏi tự luận ngữ văn 10 chân trời sáng tạo Bài 2: Văn bản. Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

VĂN BẢN. NGÔI NHÀ TRUYỀN THỐNG CỦA NGƯỜI Ê-ĐE

( 13 câu)

1.    NHẬN BIẾT ( 4 câu)

Câu 1: Em biết đến những loại nhà truyền thống nào của Việt Nam? Hãy kể tên những loại nhà truyền thống đó.

Trả lời:

Ở Việt Nam, mỗi dân tộc đều có những cách xây dựng nhà ở với hình thức và tổ chức công năng khác nhau, nó đặc trưng cho nền văn hóa, khí hậu, địa hình, thói quen canh tác, lao động sản xuất và phong tục tập quán của mỗi dân tộc. 

Một số kiểu nhà truyền thống của người Việt phổ biến ở khắp các vùng miền. Ngoài nhà sàn, nhà trệt, nhà trình tường hay nhà lá, 54 dân tộc Việt Nam còn có nhà rường, nhà rọi,… tạo nên sự đa dạng trong văn hóa nhà ở của người Việt từ thời xa xưa đến nay

Câu 2: Em hãy trình bày giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê?

Trả lời:

Giá trị nội dung:

- Văn bản giúp người đọc hình dung được ngôi nhà của người dân tộc Êđê, qua đó thể hiện được nét truyền thống về văn hóa và tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Êđê, tình yêu, sự trân trọng của đồng bào Êđê với di sản văn hóa dân tộc. Ngôi nhà dài là nơi gắn liền với nhiều thói quen và nếp sống sinh hoạt của người Êđê.

Giá trị nghệ thuật:

- Miêu tả chân thực sịnh động hấp dẫn

- Ngôn từ giản dị, trong sáng, dễ hiểu

Câu 3: Em hãy trình bày nội dung chính của văn bản Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê?

Trả lời:

Văn bản "Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê" là một bài thuyết minh về ngôi nhà dài của người Ê-đê với đầy đủ những đặc điểm của một ngôi nhà cho đại gia đình và những nét đặc trưng của gia đình mẫu hệ của người Ê-đe. Từ đó có sự liên hệ với ngôi nhà dài được miêu tả trong sử thi Đăm Săn.

Câu 4: Trình bày bố cục tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê và nêu nội dung chính từng phần

Trả lời:

Bố cục: 2 phần

- Phần 1: Từ đầu đến “cầu thang cái”: Đặc điểm hình thức cách xây dựng “nhà dài”.

- Phần 2: Còn lại: Ý nghĩa truyền thống văn hóa của “nhà dài” với người dân Ê đê

2.    THÔNG HIỂU ( 3 câu)

Câu 1. Từ hình minh họa, bạn hãy chỉ ra những chi tiết mà văn bản đề cập ( nhà dài, cầu thang, hoa văn chạm khắc..)

Trả lời:

Từ hình minh họa, những chi tiết mà văn bản đề cập:

- Nhà dài

- Vật liệu làm sàn: gỗ

- Vật liệu làm mái: tranh

- Cầu thang: gia đình giàu có, có hai cầu thang để lên xuống gồm câu thang đực và câu thang cái. Trên cầu thang cái cõ hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết còn cầu thang đực không có hoa văn chạm khác nhiều, chỉ là một cây gỗ sau đó chạm khắc những bậc để lên xuống.

Câu 2. Ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê được miêu tả trong văn bản trên gợi nhớ những chi tiết nào trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây?

Trả lời:

Ngôi nhà và sinh hoạt của người Ê-đê được miêu tả trong VB Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê gợi nhớ chi tiết trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây:

- Chi tiết miêu tả nhà của Mtao Mxây: “Nhà Mtao Mxây cột sàn hiên đẽo hình mặt trăng, đầu cầu thang đều đẽo hình chim ngói. Ngôi nhà của lão tù trưởng nhà giàu này quả là đẹp thật. Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống mà khiêng một ché duê vẫn không sợ chật”.

- Chi tiết Đăm Săn thách đấu với Mtao Mxây: “Xuống, diêng! Xuống, diêng! Ngươi không xuống ư? Ta sẽ lấy cái sà hiên của nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của nhà ngươi chẻ ra kéo lửa, ta hun cái nhà của ngươi cho mà xem!”.

Câu 3. Vì sao ngôi nhà nói đến trong văn bản được gọi là " ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê''?

Trả lời:

Ngôi nhà nói đến trong văn bản được gọi là “ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê” vì:

- Ngôi nhà mang tính phổ quát trong cộng đồng dân tộc Ê-đê.

- Ngôi nhà là nơi gắn kết bao thế hệ dòng tộc của người Ê-đê.

3.    VẬN DỤNG ( 5 câu)

Câu 1: Em hãy mô tả lại một số đặc điểm trong thiết kế nhà truyền thống của người Ê-đê mà em cảm thấy ấn  tượng. Những thiết kế đó có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

1. Bên ngoài ngôi nhà của người Ê-đê

– Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn, làm bằng tre nứa, gỗ, mặt sàn và vách tường bao quanh nhà làm bằng thân cây bương hay thân tre già đập dập, mái lợp có tranh

– Có hình dáng cái thuyền

– Độ dài ước tính bằng số lượng dầm ngang(đê), tương ứng với một đôi cột.

– Đến thời kì của cô con gái trong nhà lấy chồng, ngôi nhà sẽ tự nhiên dài ra.

=> Ngôi nhà có thiết kế đặc biệt với những nguyên liệu dễ tìm. Ngôi nhà có hình dáng dài, và sẽ càng dài khi người con gái trong nhà đi lấy chồng thể hiện văn hóa mẫu hệ của người Ê-đê

2. Bên trong và cầu thang ngôi nhà của người Ê-đê

– Chạm khắc nhiều con vật như voi, cua, cá lên xà nhà. Mỗi hoa văn đều có ý nghĩa riêng

– Cầu thang gắn với hai cửa của nhà dài, cửa phía trước dành cho khách và nam giới, cửa phía sau dành cho phụ nữ. Gọi là cầu thang đực và cầu thang cái

– Cầu thang cái bao giờ cũng có hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết

– Cầu thang đực không chạm khắc nhiều, thường chỉ là một cây gỗ sau đó chạm khắc những bậc để lên xuống

=> Bên trong ngôi nhà và cầu thang nhà có hoa văn và hình thù đặc biệt thể hoeenj tín ngưỡng, niềm tin của người Ê- đê

3. Ý nghĩa ngôi nhà của người Ê-đê

– Nơi gắn kết của bao thế hệ gia đình hết đời này đến đời khác

– Không gian quây quần cho đại gia đình

– Trong không gian ấy, văn hóa, tập tục của người Ê-đê được thể hiện trọn vẹn

Câu 2: Hãy so sánh những đặc điểm nhà truyền thống của người Ê-đê với các ngôi nhà hiện đại ngày nay. Theo  em, ngôi nhà nào có tính tiện nghi cao hơn?

Trả lời:

Nhà dài của người Ê đê là nhà sàn, làm bằng tre nứa và bằng gỗ, mặt sàn và vách tường bao quanh nhà làm bằng thân cây bương hay thân tre già đập dập, mái lợp cỏ tranh. Nhà dài thường được lợp bằng cỏ tranh. Tranh lợp từng cụm, ngọn thả xuôi mái, gốc bẻ gập xuống vào bên trong. Còn nhà hiện đại thì thường có các tính năng tiện nghi như điều hòa nhiệt độ, máy giặt và máy sấy, hệ thống chiếu sáng và khóa thông minh. Tuy nhiên, cũng có những ngôi nhà truyền thống được tái thiết kế để đáp ứng các tiêu chuẩn hiện đại, bao gồm các tiện nghi như trang bị hiện đại như nhà hiện đại. Theo em, ngôi nhà có tính tiện nghi cao nhất là nhà hiện đại vì cuộc sống khá phát triển chúng ta cần phải đi theo những bước đi phát triển của công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Còn nhà sàn sẽ là biểu tượng văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng.

Câu 3: “Nhà dài của người Ê-đê là (1), làm bằng (2), mặt sàn và vách tường bao quanh nhà làm bằng thân cây bươn hay thân tre già đập dập, mái lợp có (3).”

Hãy thay thế các số bằng các từ ngữ phù hợp?

Trả lời:

(1) Nhà sàn

(2) Tre, nứa, gỗ

(3) Tranh

Câu 4: Bài đọc trên có phải là một tác phẩm sử thi không? Vì sao

Trả lời:

Không phải vì đây chỉ là một bài viết về ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê, không có các đặc trưng của một tác phẩm sử thi.

Câu 5: Em có nhận xét gì về lời văn và cách miêu tả của bài đọc?

Trả lời:

Sử dụng hình ảnh, từ ngữ, biện pháp nghệ thuật khoa trương nhằm kích thích trí tưởng tượng, hình dung của mỗi người nghe, người đọc

4.    VẬN DỤNG CAO ( 1 câu)

Câu 1: Phân tích tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

Trả lời:

Vì ngôi nhà là nơi gắn kết bao thế hệ dòng họ của người Ê đê. Từ đời ông bà, bố mẹ đến đời con, đời cháu. Căn nhà kéo dài mãi, che chở cho cuộc sống của bao thế hệ. Không những thế, ngôi nhà còn là nơi thể hiện các lễ nghi, tập tục của người Ê đê, thể hiện trọn vẹn cái hồn cốt đại ngàn của dân tộc này.

Nhà dài chính là không gian sống, sinh hoạt và các hoạt động văn hóa diễn ra. Như trong văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây, không gian ngôi nhà cũng là nơi hoạt động ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn cùng bà con diễn ra.

Với sự thay đổi về nhận thức xã hội, nên cấu trúc đại gia đình nhiều thế hệ sinh sống dưới cùng một mái nhà bị phá vỡ, thay vào đó là những gia đình nhỏ chỉ còn từ 2 đến 3 thế hệ sinh sống, bởi thế những ngôi nhà dài của người Êđê không phù hợp với nhu cầu sinh hoạt hiện nay, nên ngôi nhà đơn giản, dễ xây dựng và thuận tiện trong sử dụng được phổ biến hơn.

Trong khi phần lớn giới trẻ của đồng bào dân tộc Êđê bây giờ hướng đến những chiếc ti vi màn hình phẳng, đầu đĩa từ, dàn karaoke, bộ bàn ghế salon, giường, tủ hiện đại… do vậy chiếc ghế Kpan hầu như nằm lặng lẽ và phủ đầy bụi, nhiều đồ vật có giá trị văn hóa nằm lăn lóc trên sàn nhà lát gạch hoa – anh Y Phích Niê cho biết thêm.

Bên cạnh đó, còn có những vấn đề nhiều nhà nghiên cứu tỏ ra lo lắng nữa đó là, nếu nhà sàn dài truyền thống sẽ mất đi thì các phong tục tập quán, nghi lễ của đồng bào Êđê như vòng đời người, nghi lễ nông nghiệp, văn hóa cồng chiêng, uống rượu cần, kể Khan, hát Aray và nhiều sinh hoạt truyền thống tốt đẹp khác nữa của cộng đồng cũng sẽ dần mất đi.

Từ thực trạng cho thấy, để những giá trị về văn hóa nhà sàn dài truyền thống của đồng bào dân tộc Êđê trong sự phát triển của xã hội hiện đại là việc làm cấp thiết. Do vậy, thiết nghĩ các cơ quan chức năng cần đề ra những giải pháp đồng bộ thiết thực và khả thi. Trong đó, cần chú trọng đến việc xây dựng các việc làm ngắn, dài hạn về công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc Êđê nói riêng và các dân tộc ở Tây Nguyên nói chung.

Cùng với việc đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, các cơ quan hữu quan cần khuyến khích xã hội hóa, thu hút các nhà đầu tư phục dựng nguyên bản nhà sàn dài truyền thống để phục vụ du khách; đưa văn hóa dân tộc Êđê trở lại phục vụ cộng đồng để nâng cao ý thức tự giác của đồng bào trong việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa bản địa.

Đồng thời, cần quan tâm hơn nữa việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chuyên trách về công tác bảo tồn, bảo tàng; nâng cao chính sách đãi ngộ đối với những người quản lý, khai thác di sản và đối với các nghệ nhân. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục cho thế hệ trẻ người bản địa có ý thức, tự hào, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc mình.