Đáp án Lịch sử 10 kết nối tri thức Bài 11: P2. Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam

Cơ sở hình thành

Văn minh Văn Lang - Âu Lạc

Văn minh Chăm-pa

Văn minh Phù Nam

Điều kiện tự nhiên

- Được hình thành trên lưu vực các dòng sông (sông Hồng, sông Mã, sông Cả).

- Khu vực có đất đai màu mỡ, hệ thống sông ngòi dày đặc, khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, thuận lợi cho động vật, thực vật sinh sôi, nảy nở, phát triển nông nghiệp, đặc biệt là nghề trồng lúa nước.

- Khoáng sản có các mỏ đồng, sắt, thiếc, chì,...thuận lợi cho nghề luyện kim phát triển sớm.

Hình thành, tồn tại và phát triển trên địa bàn các tỉnh miền Trung và một phần cao nguyên Trường Sơn Việt Nam ngày nay.

- Địa bàn chủ yếu của Vương quốc Phù Nam là khu vực Nam Bộ Việt Nam ngày nay, thuộc hạ lưu sông Mê Công.

- Được phù sa bồi đắp tạo thành đồng bằng màu mỡ, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.

- Hệ thống kênh rạch chằng chịt, thuận tiện cho thuyền bè lưu thông.

Cơ sở xã hội

+ Văn minh Văn Lang - Âu Lạc có nguồn gốc từ văn hóa Phùng Nguyên (khoảng 4 000 năm trước), phát triển rực rỡ trong thời kì văn hóa Đông Sơn.

+ Trong hơn 2 thiên nhiên kỉ, sự phát triển của công cụ lao động, các hoạt động sản xuất đã dẫn tới những thay đổi lớn: sự tan rã của xã hội nguyên thủy, phân hóa xã hội và sự ra đời của nhà nước.

+ Cư dân Việt sống thành từng làng, xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế nông nghiệp, yêu cầu bảo vệ cuộc sống chung của cộng đồng, các làng đã liên kết với nhau, suy tôn thủ lĩnh chung. Đây là cơ sở hình thành nên NN nước đầu tiên ở Việt Nam.

- Khoảng thế kỉ V TCN, cư dân văn hóa Sa Huỳnh cư trú ở vùng duyên hải, lưu vực các con sông và sâu trong nội địa.

- Cơ cấu xã hội Sa huỳnh là xã hội lãnh địa hay liên minh cụm làng, đứng đầu là thủ lĩnh tối cao.

- Văn minh Phù Nam có nguồn cội từ nền văn hóa lâu đời ở khu vực Nam Bộ - văn hóa tiền Óc Eo.

- Khoảng cuối TNK I, sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp và trao đổi hàng hóa ngày càng phát triển; cầu trúc làng nông - chài - thương nghiệp hình thành, chuẩn bị cho sự ra đời của các đô thị sơ khai ở một số vùng đất thuộc Nam Bộ.

- Là nơi giao thoa, gặp gỡ của nhiều tộc người. Cư dân bản địa cư trú lâu đời kết hợp với cư dân Nam Đảo di cư đến, cùng nhau xây dựng phát triển và tạo nên tiền đề cho sự thành lập Vương quốc Phù Nam sau này.

Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ

- Từ thời văn hóa Sa Huỳnh, cư dân Chăm-pa đã tiếp xúc với văn minh Ấn Độ. Thông qua tầng lớp thương nhân, chữ viết, tôn giáo, tư tưởng, mô hình tổ chức NN đã được du nhập.

- Việc tiếp thu những thành tựu văn minh Ấn Độ đã góp phần đưa nền văn minh Chăm-pa phát triển rực rỡ.

Ảnh hưởng từ văn minh Ấn Độ: được truyền bá thông qua hoạt động thương mại đường biển.

Thành tựu trên các lĩnh vực

Văn minh Văn Lang - Âu Lạc

Văn minh Chăm-pa

Văn minh Phù Nam

Sự ra đời nhà nước và tổ chức xã hội

Hoạt động kinh tế

Đời sống vật chất

Đời sống tinh thần

Thành tựu trên các lĩnh vực

Văn minh Văn Lang

Văn minh Âu Lạc

Văn minh Phù Nam

Sự ra đời nhà nước và tổ chức xã hội

- Nhà nước Văn Lang xuất hiện cách ngày nay khoảng 2 700 năm và tồn tại đến năm 208 TCN

- Nhà nước Văn Lang là nhà nước Âu Lạc (208 - 179 TCN), kinh đô ở Cổ Loa (Đông Anh, Hà Nội ngày nay).

- Đầu năm 192, nhà nước Lâm Ấp (sau này gọi là Chăm-pa), kinh đô là Sin-ha-pu-ra (Trà Kiệu, Quảng Nam) ra đời.  

- Đứng đầu là vua, có quyền lực tối cao, theo chế độ cha truyền con nối.

Được thành lập trên cơ sở tập hợp nhiều tộc người, nhiều tiểu quốc. Đứng đầu nhà nước là vua, có quyền lực cao nhất, cai trị bằng cả vương quyền và thân quyền; giúp việc cho vua là các quan lại trong hệ thống chính quyền với nhiều cấp bậc.

Hoạt động kinh tế

- Khai phá đất đai, mở rộng diện tích trồng lúa bằng nhiều hình thức canh tác phù hợp.

- Có bước tiến về công cụ kĩ thuật canh tác nông nghiệp. Ngoài ra, các nghề chăn nuôi, đánh cá, thủ công cũng phát triển.

- Có hoạt động kinh tế đa dạng: trồng lúa, chăn nuôi gia súc, làm nghề thủ công.

- Giỏi buôn bán bằng đường biển.

- Là một trong những trung tâm buôn bán thương mại quan trọng bậc nhất lúc bấy giờ.

- Một số nghề thủ công và nông nghiệp ở Phù Nam khá phát triển.

Đời sống vật chất

- Bữa ăn: lương thức chính là lúa, gạo; thức ăn gồm các loại rau, củ, quả và các sản phẩm của nghề đánh cá, săn bắt và chăn nuôi.

- Về trang phục: thường ngày phụ nữ mặc váy và áo yếm, đàn ông đóng khổ, ở trần, đi chân đất.

- Về nhà ở: cư dân chủ yếu cứ trú trong các nhà sàn bằng gỗ, tre, nứa, lá.

- Về phương tiện đi lại: người Việt cổ đi lại chủ yếu bằng đường thủy, phương tiện chính là thuyền, bè.

- Trang phục: 1 mảnh vải quấn quanh người từ phải sang trái và che ngang lưng đến chân. Mùa thêm khoác thêm áo dày. Dân chúng đều đi chân đất, chi vua có cvua, quan đi dép hoặc giày.

- Ở: nhà trệt, xây bằng gạch nung, tường có quét vôi bên ngoài.

- Bữa ăn: cơm, rau, cá,...

- Ở trong những ngôi nhà sàn rộng làm bằng gỗ, lợp mái lá, phù hợp với môi trường sông nước và khí hậu của vùng Nam Bộ.

- Đi lại chủ yếu bằng thuyền trên kênh, rạch, sông ngòi.

- Lương thực, thực phẩm chính của người Phù Nam là lúa gạo, các loại thịt, thủy hải sản.

- Trang phục: tương đối đơn giản - đàn ông đóng khố, ở trần; phụ nữ mặc váy và đeo một trang sức.

Đời sống tinh thần

- Tín ngưỡng: Cư dân Văn Lang - Âu Lạc có tục thờ cúng tổ tiên và những người có công với cộng đồng, thờ các vị thần tự nhiên và tín ngưỡng phồn thực.

- Nghệ thuật: Đạt đến trình độ thẩm mĩ khá cao, kĩ thuật cao, phản ánh đời sống tinh thần phong phú.

- Âm nhạc: khá phát triển với sự xuất hiện của nhiều loại nhạc cụ và hình thức biểu diễn.

- Tín ngưỡng, tôn giáo, lễ hội: Tiếp thu tôn giáo khác: Phật giáo, Hin-đu giáo, Hồi giáo.

- Kiến trúc, điêu khắc:

Thánh địa Mỹ Sơn,…Nghệ thuật điêu khắc thể hiện thông qua các bức tượng và phù điêu trang trí trên các đài thờ, đền tháp.

- Tín ngưỡng tôn giáo: có tín ngưỡng đa thần, tiêu biểu là thần Mặt trời.

- Phong tục tập quán: có tục chôn cất người chết bằng nhiều hình thức. Khi gia đình có tang, người thân phải cạo đầu, cạo râu và  mặc đồ trắng.