Đáp án Lịch sử 10 kết nối tri thức Bài 9: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

BÀI 9. CƠ SỞ HÌNH THÀNH VĂN MINH ĐÔNG NAM Á THỜI KÌ CỔ- TRUNG ĐẠI

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: "Tàu thanh niên Đông Nam Á - Nhật Bản", hoạt động thường niên của đại diện thanh niên các nước Đông Nam Á và Nhật Bản, bắt đầu từ năm 1974 đến nay, là chuyến hải trình mà các bạn trẻ mong muốn được tham dự. Một trong các hoạt động thu hút các bạn trẻ là tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm về lịch sử, văn hóa Đông Nam Á. Tất cả đều tự hào về nền văn minh lâu đời trong khu vực và mong muốn được chia sẻ với bạn bè quốc tế về các giá trị trường tồn của nó. Vì sao văn minh Đông Nam Á là chủ đề thu hút sự quan tâm của các bạn trẻ?

Trả lời:

"Tàu thanh niên Đông Nam Á - Nhật Bản", hoạt động thường niên của đại diện thanh niên các nước Đông Nam Á và Nhật Bản, bắt đầu từ năm 1974 đến nay, là chuyến hải trình mà các bạn trẻ mong muốn được tham dự. Một trong các hoạt động thu hút các bạn trẻ là tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm về lịch sử, văn hóa Đông Nam Á. Tất cả đều tự hào về nền văn minh lâu đời trong khu vực và mong muốn được chia sẻ với bạn bè quốc tế về các giá trị trường tồn của nó. Văn minh Đông Nam Á là chủ đề thu hút sự quan tâm của các bạn trẻ vì: Văn minh Đông Nam Á là một nền văn hóa bản địa khá phát triển với những đặc trưng của khu vực, với văn hóa nông nghiệp là một trong những yếu tố gốc của văn hóa Đông Nam Á, là một nền văn hóa thống nhất trong đa dạng. Đông Nam Á có một bản sắc văn hóa riêng, thường xuyên tiếp nhận có chọn lọc những tinh hoa văn hóa khác để làm phong phú văn hóa khu vực. Cùng với sự phát triển kinh tế của khu vực, những giá trị văn hóa truyền thống tiến bộ của các nước Đông Nam Á càng được chú trọng, phát huy, trở thành một động lực quan trọng cho sự phát triển của mỗi quốc gia và của các khu vực.

1. Cơ sở tự nhiên

1. Vị trí địa lí

Câu 1: Xác định trên lược đồ Hình 1 (tr.77) các nước Đông Nam Á. Xác định và nêu nhận xét của em về vị trí địa lí khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Xác định và nêu nhận xét  về vị trí địa lí khu vực Đông Nam Á:

• Đông Nam Á là một khu vực gồm các bán đảo và quần đảo chạy dài tử Thái Bình Dương sang Ấn Độ Dương. Ngày nay, khu vực gồm 11 quốc gia, được phân thành 2 nhóm:
• Đông Nam Á lục địa gồm Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia, Thái Lan, Mi-an-ma.
• Đông Nam Á hải đảo gồm Bru-nây, In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, Xing-ga-po, Đông-ti-mo.
• Với vị trí nằm trên con đường hàng hải nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, Đông Nam Á được xem như một ngã tư đường, cầu nối của những nền văn minh lớn trên thế giới.

1. Điều kiện tự nhiên

Câu 1: Xác định trên lược đồ Hình 1 (tr.77) một số sông lớn ở Đông Nam Á.

Trả lời:

Xác định trên lược đồ Hình 1 (tr.77) một số sông lớn ở Đông Nam Á: I-ra-oa-đi, Mê Công, Chao Phray-a, sông Hồng.

Câu 2: Nêu một số đặc điểm về điều kiện tự nhiên của khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Một số đặc điểm về điều kiện tự nhiên của khu vực Đông Nam Á:

• Có hệ thống sông ngòi dày đặc, đất đai màu mỡ, đa số các quốc gia chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa.
• Hầu hết các quốc gia trong khu vực đều giáp biển.

Câu 3: Phân tích những tác động của cơ sở tự nhiên đến sự hình thành văn minh Đông Nam Á.

Trả lời:

Phân tích những tác động của cơ sở tự nhiên đến sự hình thành văn minh Đông Nam Á:

• Ở khu vực đã hình thành một nền văn minh bản địa - văn minh nông nghiệp lúa nước trước khi tiếp xúc với văn minh Trung Hoa - Ấn Độ. Cùng với đó, từ xa xưa người dân đã biết thuần dưỡng trâu bò, chế tác nông cụ, xây dựng hệ thống thủy lợi để phục vụ sản xuất.
• Biển tạo ra nguồn tài nguyên và là đường giao thông cho các nước trong khu vực, nối Đông Nam Á với các tuyến đường biển quốc tế. Cư dân Đông Nam Á sớm phát triển các hoạt động khai thác biển và buôn bán bằng đường biển.

2. Cơ sở xã hội

1. Cư dân, tộc người

Câu 1: Theo em, sự đa dạng về cư dân, tộc người có tác động như thế nào đến văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại?

Trả lời:

Tác động của sự đa dạng về cư dân, tộc người đến văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại:

• Sáng tạo nên nền văn minh bản địa với những sắc thái địa phương phong phú.
• Các nhóm dân cư được phân chia theo ngữ hệ và các nhóm ngôn ngữ khác nhau:
• Ngữ hệ Nam Á: Chủ yếu phân bố ở ĐNA lục địa, một số nước dùng làm quốc ngữ như tiếng Việt, tiếng Khơ-me.
• Ngữ hệ Thái-ka-đai: Chủ yếu phân bố ở Lào, Thái Lan, Nam Trung Quốc, vùng núi của Mi-an-ma và Việt Nam.
• Ngữ hệ Mông - Dao: Chủ yếu phân bố ở Việt Nam, Lào, Mi-an-ma, Thái Lan.
• Ngữ hệ Nam Đảo: Chủ yếu ở phân bố ở ĐNA hải đảo, vùng duyên hải Thái Lan, Mi-an-ma.
• Ngữ hệ Hán - Tạng: phân bố ở các thành phố lớn ở ĐNA.

1. Tổ chức xã hội

Câu 1: Các Tư liệu 3, 4 cho em biết những thông tin gì về cơ sở xã hội hình thành văn minh Đông Nam Á?

Trả lời:

Những thông tin trong các Tư liệu 3, 4 cho biết về cơ sở xã hội hình thành văn minh Đông Nam Á:

• Sự hình thành và phát triển của văn minh ĐNA có nguồn gốc tại chỗ, do cư dân ở đây sáng tạo ra.
• Tổ chức xã hội cơ bản cổ đại của ĐNA là làng.
• Những cư dân ĐNA đã ở trình độ văn minh nhất định.

Câu 2: Hãy phân tích cơ sở xã hội hình thành văn minh Đông Nam Á. 

Trả lời:

Phân tích cơ sở xã hội hình thành văn minh Đông Nam Á:

• Trong quá trình sinh sống, cư dân Đông Nam Á quần tụ lại với nhau trên một địa bàn nhất định, hình thành những tổ chức xã hội đầu tiên. Trong đó, làng là tổ chức xã hội phổ biến ở ĐNA (với tên gọi khác nhau của các vùng).
• Trải qua thời gian, chính sự sự phát triển nội tai của các tổ chức xã hội đó đã tạo cơ sở cho sự ra đời các quốc gia đầu tiên, tạo nền tảng cho sự hình thành văn minh ĐNA.

3. Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ, Trung Hoa

1. Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ

Câu 1: Tư liệu 5 và các Hình 7, 8, 9 (tr.82) cho em biết những thông tin gì về ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ với ĐNA?

Trả lời:

Tư liệu 5 và các Hình 7, 8, 9 (tr.82) cho biết những thông tin gì về ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ với ĐNA:

• Thông qua đường biển, cư dân ĐNA đã tiếp nhận ảnh hưởng của Ấn Độ từ các thương nhân, nhà truyền giáo Ấn Độ. Thương nhân ĐNA sang Ấn Độ để buôn bán, tiếp thu văn hóa Ấn Độ.
• ĐNA tiếp thu có chọn lọc những ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ, thể hiện trên các lĩnh vực tiêu biểu: chính trị, tư tưởng, tôn giáo, văn hóa, nghệ thuật.

1. Ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa

Câu 1: Em hãy cho biết những ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa đối với ĐNA được thể hiện trên những lĩnh vực nào?

Trả lời:

Những ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa đối với ĐNA:

• Do vị trí địa lí liền kề, việc tiếp xúc, giao thương giữa Trung Quốc với ĐNA diễn ra từ rất sớm, đặc biệt là thông qua quá trình các triều đại phong kiến TQ xâm lược, thống trị các nước láng giềng.
• Văn minh Trung Hoa ảnh hưởng đến một số quốc gia ĐNA trên nhiều lĩnh vực (tư tưởng chính trị, văn hóa, giáo dục, văn hóa - nghệ thuật) ở những mức độ khác nhau, trong đó Việt Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn.

Câu 2: Nêu một số ví dụ cho thấy ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa ở Việt Nam mà em biết.

Trả lời:

Một số ví dụ cho thấy ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa ở Việt Nam: Nhân dân ta tiếp thu, sáng tạo một số phong tục có nguồn gốc từ Trung Quốc như tết Hàn thực, tết Đoan Ngọ, tết Trung thu,... nhưng đã có sự vận dụng cho phù hợp với sinh hoạt văn hoá của người Việt. Tết Hàn thực sang Việt Nam trở thành tết Bánh trôi, bánh chay, tết Đoan ngọ trở thành ngày tết “giết sâu bọ”, tết Trung thu của người Việt Nam dành cho thiếu nhi trong khi ở Trung Quốc dành cho sum họp gia đình,... Đó là nét khác biệt thể hiện sự tiếp thu và Việt hoá văn hoá Trung Quốc của người Việt.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Lập bảng tóm tắt về cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á (theo gợi ý sau):

Trả lời:

VẬN DỤNG

Câu 1: Quan sát hình lá cờ của Hiệp hội các quốc gia ĐNA (ASEAN), em hãy giải thích vì sao hình ảnh bó lúa vàng được đặt ở vị trí trung tâm của lá cờ.

Trả lời:

Hình ảnh bó lúa vàng được đặt ở vị trí trung tâm của lá cờ của Hiệp hội các quốc gia ĐNA (ASEAN) vì: tượng trưng cho ngành kinh tế chủ đạo của các nước Đông Nam Á là nông nghiệp trồng lúa nước (được kế thừa và phát triển trải qua hàng nghìn năm lịch sử). Gạo, lương thực chính là cây trồng quan trọng nhất đối với người dân Đông Nam Á, nền văn minh nông nghiệp lúa nước. Từ thời xa xưa, gạo luôn gắn liền với sự thịnh vượng, phúc lợi và sự giàu có. Điều này tương ứng với tầm nhìn của những người sáng lập ASEAN để tạo ra một khu vực hòa bình và thịnh vượng ở Đông Nam Á.

Câu 2: Sưu tầm tư liệu và bài viết giới thiệu (khoảng 500 từ) về ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến một nước Đông Nam Á (tự chọn).

Trả lời:

Sưu tầm tư liệu và bài viết giới thiệu (khoảng 500 từ) về ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến một nước Đông Nam Á (tự chọn):

Phật giáo được truyền bá từ Ấn Độ  vào Việt Nam từ rất sớm. Trong suốt quá trình du nhập, giao thoa, và phát triển, Phật giáo tùy thuận và thích nghi với văn hóa, phong tục truyền thống và đức tin bản địa của người Việt, mặt khác lại có những tác động sâu sắc tới bản sắc văn hóa Việt Nam. Phật giáo càng phát triển, càng gắn bó sâu sắc với văn hóa dân tộc. Dấu ấn Đạo Phật được thể hiện rõ nét trong kho tàng văn hóa dân tộc qua những di sản vừa có giá trị vật chất vừa mang giá trị tinh thần. Đó là những kiến trúc chùa tháp, các tác phẩm điêu khắc tượng thờ, tranh thờ Phật giáo, hoành phi đối liễn, đồ thờ cúng…Trong quá trình phát triển, Phật giáo Ấn Độ với tư cách là một tôn giáo, đã có nhiều đóng góp cho Văn hoá Việt Nam. Phật giáo Ấn Độ ảnh hưởng đến một nền kiến trúc chùa, tháp phong phú. Buổi đầu chùa Việt mô phỏng chùa hang Ấn Độ cho nên hình thành kiến trúc chuôi vồ rất phổ biến trong các chùa làng. Chùa Ấn Độ là mô hình một hang đá gồm có tiền đường và một hậu cung đặt biểu tượng Phật và một số tăng phòng xung quanh. Chuyển sang kiến trúc gỗ thì ngôi nhà ba gian được nối thêm một chuôi vồ, còn các thiền phòng thành những hành lang và nhà Tổ. Một số ngôi chùa tiêu biểu ở Hà Nội hiện nay thuộc mô hình này như chùa Hồng Phúc (chùa Hoè Nhai), chùa Liên Phái, Chùa Linh Quang.