Đáp án Lịch sử 10 kết nối tri thức Bài 8: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

BÀI 8. CÁC CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP THỜI KÌ HIỆN ĐẠI

KHỞI ĐỘNG:

Câu hỏi: Em có biết lần đầu tiên trên thế giới một rô-bốt được cấp quyền công dân? Đó là “cô gái” rô-bốt Xô-phi-a đã được Chính phủ A-rập Xê-út cấp quyền Công dân vào ngày 25-10-2017. Ngoài hình dạng giống con người, rô-bốt Xô-phi-a được tích hợp trí tuệ nhân tạo nên có thể giao tiếp, thể hiện cảm xúc, diễn thuyết và thực hiện nhiều hoạt động khác giống như con người với độ chính xác rất cao. Rô-bốt Xô-phi-a là một trong những thành tựu tiêu biểu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra hiện nay. Vậy trong thời kì hiện đại, nhân loại đã trải qua những cuộc cách mạng công nghiệp nào? Những thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp ấy có ý nghĩa gì đối với cuộc sống trong từng giai đoạn lịch sử?

Trả lời:

 - Trong thời kì hiện đại, nhân loại đã trải qua những cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 và lần thứ 4.

- Những thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp đó đã để lại ý nghĩa to lớn đối với cuộc sống trong từng giai đoạn lịch sử:

+ Tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm thời gian,…

+ Mở rộng đa dạng hóa hình thức sản xuất, quản lí.

+ Hỗ trợ con người đưa ra các quyết định nhanh và chính xác hơn.

+  Người tiêu dùng tiếp cận nhiều hơn với thương mại toàn cầu.

+ Thúc đẩy quá trình khu vực hóa, toàn cầu hóa kinh tế thế giới,…

1. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba

1. Bối cảnh lịch sử

Câu 1: Hãy trình bày nét chính về bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba.

Trả lời:

Trình bày nét chính về bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba:

• Ra đời trên cơ sở kế thừa những bước tiến của khoa học, kĩ thuật vào đầu thế kỉ XX. Sự ra đời của lí thuyết nguyên tử hiện đại, đặc biệt là Thuyết tương đối của Anh-xtanh (Đức) đã đặt nền tảng cho các phát minh của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba.
• Nhu cầu phục vụ chiến tranh và chạy đua vũ trang đã thúc đẩy chính phủ các nước đầu tư vào nghiên cứu khoa học, hoạt động sáng chế để chế tạo ra nhiều loại vũ khí và phương tiến đấu tranh tối tân, hiện đại.
• Sự vơi cạn các nguồn tài nguyên hóa thạch, thách thức về bùng nổ và già hóa dân số, nhu cầu lớn về nguyên liệu cho sản xuất đã đặt ra yêu cầu phải tìm nguồn năng lượng mới, vật liệu mới cũng như phát triển các ngành ít sử dụng năng lượng.

1. Thành tựu cơ bản

Câu 1: Quan sát Hình 3 - 11, hãy kể tên một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba. Em ấn tượng với thành tựu nào, vì sao?

Trả lời:

• Một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba:
• Sự xuất hiện của máy tính. Máy tính ENIAC là máy tính điện tử ra đời đầu tiên năm 1946.
• Sự xuất hiện của mạng internet, việc kết nối giữa các khu vưc trên thế giới, chia sẻ thông tin giữa các thiết bị được thực hiện một cách dễ dàng, hiệu quả hơn.
• Sự ra đời của mạng internet không dây là một bước tiến quan trọng của ngành công nghệ thông tin.
• Tự động hóa và công nghệ rô-bốt ra đời đã giải phóng sức lao động của con người, nâng cao sản xuất và chất lượng sản phẩm công nghiệp.
• Công cuộc chinh phục vũ trụ của hai cường quốc là Mỹ và Liên Xô.
• Em ấn tượng nhất với thành tựu Nhà du hành không gian Neo Am-strong (Mỹ) - người đầu tiên đặt chân lên Mặt trăng (1969) vì "Đây là bước chân nhỏ bé của một con người, nhưng là bước nhảy vĩ đại của nhân loại".

2. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

1. Bối cảnh lịch sử

Câu 1: Hãy trình bày bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Trả lời:

Bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư: 

• Nhân loại đã trải qua nhiều cuộc cách mạng công nghiệp với những tiến bộ lớn về KHKT và công nghệ. Quan trọng nhất là thành tựu trong lĩnh vực công nghệ kĩ thuật số, internet ngày càng phổ biến, trí tuệ nhân tạo được ứng dụng rộng rãi hơn trong nhiều lĩnh vực.
• Cuộc cách mạng lần thứ tư tư đang diễn ra tại nhiều nước, đặc biệt là những nước phát triển, có trình độ KHKT và công nghệ tiên tiến, cơ sở hạ tầng kĩ thuật số phát triển.

1. Thành tựu cơ bản

Câu 1: Quan sát các Hình 12 - 14 (tr. 72- 73) và khai thác thông tin trong mục 2, em hãy nêu một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Hãy giới thiệu về một thành tựu mà em thích nhất.

Trả lời:

• Một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư:
• Những đột phá trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), điện toán đám mây, Big Data (dữ liệu lớn), công nghệ in 3D, tự động hóa, vật liệu mới, công nghệ gen, công nghệ na-no.
• Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vừa mới bắt đầu nhưng hứa hẹn sẽ tạo ra những thay đổi lớn trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội của TK XXI.
• Giới thiệu về thành tựu tiêu biểu mà em thích nhất: Internet vạn vật ngày càng được áp dụng rộng rãi trong các lĩnh vực quản lí đô thị, giao thông, xây dựng, thời trang, chăm sóc sức khỏe,...không những mang lại sự hiệu quả, kinh tế, tiện nghi cho con người mà thông qua các thiết bị được kết nối, nhiều dữ liệu được thu thập, giúp hoàn thiện dữ liệu lớn (Big Data). Kho dữ liệu khổng lồ này rất quan trọng cho sự phát triển của các ngành công nghệ trong thời đại 4.0.

3. Ý nghĩa và tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư

Câu 1: Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử nào? Theo em, sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống hiện nay?

Trả lời:

• Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử: máy tính, ti vi, tủ lạnh, điều hòa, hệ thống internet,...
• Ý nghĩa sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... đối với cuộc sống hiện nay:
• Việc tìm kiếm, chia sẻ thông tin trở nên nhanh chóng, thuận tiện. Con người có thể trao đổi, giao tiếp thông qua các ứng dụng internet nhanh chóng.
• Người tiêu dùng có thể lựa chọn, mua sắm hàng hóa, dịch vụ bằng hình thức trực tuyến,  người tiêu dùng tiếp cận gần hơn với thương mại toàn cầu.
• Giải phóng sức lao động của con người.

Câu 2: Hãy phân tích ý nghĩa và tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. Lấy ví dụ minh họa.

Trả lời:

- Phân tích ý nghĩa và tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại:

• Ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế:
• Giúp cho việc mở rộng và đa dạng hóa các hình thức sản xuất và quản lí. Con người có thể tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và đầy đủ nhờ sự hỗ trợ của internet, dữ liệu lớn, sự phát triển của hệ thống thông tin trực tuyến, mạng xã hội,...hỗ trợ việc ra quyết định nhanh hơn và chính xác hơn.
• Tăng năng suất lao động, rút ngắn thời gian và tiết kiệm nguyên liệu, nhiên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm.
• Thương mại điện tử ra đời đã giúp người tiêu dùng có thể lựa chọn, mua sắm hàng hóa, dịch vụ bằng hình thức trực tuyến,  người tiêu dùng tiếp cận gần hơn với thương mại toàn cầu.
• Tác động về xã hội, văn hóa:
• Xã hội:
• Giải phóng sức lao động của con người, tri thức đưa đến sự phân hóa trong lao động.
• Khiến nhiều người lao động đối diện với nguy cơ mất việc làm, gây ra sự phân hóa trong xã hội, con người bị lệ thuộc nhiều vào các thiết bị thông minh.
• Văn hóa:
• Việc tìm kiếm, chia sẻ thông tin trở nên nhanh chóng, thuận tiện. Con người có thể trao đổi, giao tiếp thông qua các ứng dụng internet nhanh chóng. Quá trình giao lưu văn hóa giữa các quốc gia, khu vực diễn ra dễ dàng và thuận tiện.
• Phát sinh các vấn đề liên quan đến bảo mật thông tin cá nhân, tính chính xác của các thông tin được chia sẻ. Làm gia tăng xung đột giữa nhiều yếu tố, giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại. Nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc.

- Ví dụ minh họa: Các bạn trẻ lạm dụng việc sử dụng tiếng nước ngoài, tiếng lóng vào tiếng Việt khi giao tiếp qua mạng in-tơ-nét, MXH là không hợp lí. Tuy việc sử dụng tiếng lóng cũng có tác dụng nhất định đối với giới trẻ như: khả năng truyền đạt thông tin nhanh, tiết kiệm thời gian (chủ yếu dùng ký hiệu, viết tắt), có những yếu tố sáng tạo…làm cho hoạt động giao tiếp cũng phong phú hơn nhưng việc lạm dụng sử dụng quá đà sẽ đánh mất đi bản sắc dân tộc, mất đi sự trong sáng của tiếng Việt.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Theo em, bối cảnh lịch sử của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại có điểm gì khác biệt so với bối cảnh diễn ra các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại.

Trả lời:

Điểm khác biệt giữa bối cảnh lịch sử của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại so với bối cảnh diễn ra các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại:

• Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại:
• Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất gắn liền với các thành tựu  mở đầu từ ngành dệt ở Anh, sau đó lan tỏa sang nhiều ngành sản xuất khác và tới nhiều nước khác. Nền sản xuất hàng hóa trong ngành dệt ban đầu dựa trên công nghệ thủ công giản đơn, quy mô nhỏ, lao động chân tay chuyển sang sử dụng các phương tiện cơ khí và máy móc trên quy mô lớn nhờ áp dụng các sáng chế kỹ thuật trong sản xuất công nghiệp.
• Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai phát triển vượt bậc trên cơ sở ứng dụng các thành tựu trong cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật, trong đó nền tảng tư duy khoa học có những thay đổi căn bản liên quan đến những phát minh khoa học vĩ đại như phát minh ra điện tử, sóng vô tuyến điện và chất phóng xạ, các sáng chế động cơ điện,.. Do sự kết hợp giữa khoa học với sản xuất mang tính hệ thống đã đưa khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp của xã hội. Như vậy, quá trình biến đổi cách mạng từ lĩnh vực khoa học đã nhanh chóng lan tỏa sang lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ.
• Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại:
• Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba diễn ra trong nhiều lĩnh vực, tác động đến tất cả các hoạt động kinh tế, chính trị, tư tưởng đời sống, văn hóa, của con người.
• Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư phát triển dựa trên cơ sở cả ba cuộc cách mạng khoa bọc – kỹ thuật trước đó. Những thành tựu đột phá của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba, đặc biệt là công nghệ mạng In-tơ-nét, đã làm biến đổi sâu sắc toàn bộ diện mạo  của đời sống xã hội cũng như nền kinh tế toàn cầu. Không chỉ máy tính điện tử kết nối thành mạng mà gần như tất cả các lĩnh vực hoạt động của con người các dây chuyền sản xuất; nghiên cứu khoa học, giáo dục, y tế, dịch vụ, giải trí…đều được liên kết thành “mạng thông minh” mở ra kỷ nguyên mạng In-tơ-nét kết nối vạn vật.

Câu 2: Lập bảng thống kê về những thành tựu cơ bản của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại theo gợi ý sau:

Trả lời:

Câu 3: Clau-xơ Sơ-goát, người sáng lập và là Chủ tịch điều hành Diễn đàn kinh tế thế giới có nhận định "Cuộc cách mạng công nghiệp đầu tiên sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất. Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba sử dụng điện tử và CNTT để tự động hóa sản xuất. Bây giờ, cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang nảy nở từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba, nó kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa Kĩ thuật số, Vật lí và Sinh học". Em có đồng ý với ý kiến trên không? Vì sao?

Trả lời:

Đồng ý với ý kiến của Clau-xơ Sơ-goát. Vì:

• Đây là xu hướng tất yếu của xã hội hiện đại. Hiện nay, cuộc CMCN lần thứ tư đang nảy nở từ cuộc cách mạng lần thứ ba với đặc trưng là sự hợp nhất các loại công nghệ, làm xóa nhòa ranh giới giữa lĩnh vực vật lí, kĩ thuật số và sinh học với trung tâm là phát triển trí tuệ nhân tạo, robot hóa, Internet vạn vật, khoa học vật liệu, sinh học, công nghệ di động không dây liên ngành sâu rộng cho tự động hóa sản xuất chế tạo.
• Từ cách giải thích như vậy, có thể thấy được cốt lõi của cuộc cách mạng này nằm ở các vấn đề sau: Trí tuệ nhân tạo (AI), Vạn vật kết nối - Internet of Things (IoT) và Dữ liệu lớn (Big Data). Đây thực sự là một cuộc cách mạng chưa từng có trong lịch sử công nghiệp trên thế giới, tạo ra những thời cơ và thách thức rất lớn đối với tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

VẬN DỤNG

Câu 1: Trong kỉ nguyên số hiện nay, rất nhiều thông tin được chia sẻ tràn lan trên mạng internet nhưng chưa được kiểm chứng. Nếu là một trong những người nhận được thông tin ấy, em sẽ làm gì?

Trả lời:

Trong kỉ nguyên số hiện nay, rất nhiều thông tin được chia sẻ tràn lan trên mạng in-tơ-nét nhưng chưa được kiểm chứng. Nếu là một trong những người nhận được thông tin ấy em sẽ kiểm chứng thông tin trước khi chia sẻ, nói “không” với những thông tin sai sự thật. Đây là cách để chúng ta tự bảo vệ mình và góp phần xây dựng môi trường thông tin mạng thực sự an toàn, văn minh.