BÀI 14. BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG- NGUYÊN

1. Cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258

Câu 1: Dựa vào thông tin trong mục và lược đồ hình 1, hãy trình bày những nét chính của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258.

Trả lời:

• 1/1258: 3 vạn quân Mông Cổ từ Vân Nam tiến vào Đại Việt.
• Vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy trận Bình Lệ Nguyên, sau đó tạm rút lui để bảo toàn lực lượng.
• Thi hành kế sách "vườn không nhà trống".
• Mở cuộc tấn công vào Đông Bộ Đầu → Quân Mông Cổ thua trận, rút chạy khỏi Thăng Long → Đến phủ Quy Hoá bị dân bình địa phương chặn đánh.
• 2/1258: Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.

Câu 2: Câu nói của Trần Thủ Độ trong tư liệu 1 thể hiện điều gì về tinh thần đánh giặc của quân dân nhà Trần?

Trả lời:

• Tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất, quyết không khoan nhượng, không lùi bước trước kẻ thù xâm lược.
• Sự dũng cảm, gan dạ, ý chí sắt đá và lòng tự tôn, tự chủ của dân tộc ta.

2. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285

Câu 1: Khai thác tư liệu 2,3, em hãy rút ra điểm chung về tinh thần chiến đấu của vua tôi nhà Trần.

Trả lời:

• Đoàn kết, đồng lòng, quyết tâm chiến đấu chống kẻ thù xâm lược.
• Tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất, quyết không khoan nhượng.
• Sự dũng cảm, gan dạ, ý chí sắt đá và lòng tự tôn, tự chủ mạnh mẽ.

Câu 2: Trình bày tóm tắt những nét chính về diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285 trên lược đồ.

Trả lời:

• 1/1285: hơn 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy tràn vào xâm lược Đại Việt. Trần Quốc Tuấn cho lui quân về đóng ở Vạn Kiếp.
• Thực hiện kế sách "vườn không nhà trống", rút từ Thăng Long về Thiên Trường.
• Phá vỡ kế hoạch hội quân của Toa Đô và Thoát Hoan tại Thiên Trường → Quân Nguyên rút về Thăng Long chờ tiếp viện.
• 5/1285: quân Trần tổ chức phản công, đánh bại giặc ở nhiều nơi và tiến quân giải phóng Thăng Long.
• Quân giặc rút chạy về nước → Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.

3. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287-1288

Câu 1: Trình bày tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287-1288 trên sơ đồ trục thời gian/lược đồ.

Trả lời:

• Cuối năm 1287, quân Nguyên ồ ạt tiến vào nước ta → Bị quân dân nhà Trần chặn đường tiến quân đến Thăng Long.
• Trần Khánh Du chỉ huy quân phục kích đoàn thuyền quân của địch và giành thắng lợi.
• Đầu năm 1288: quân Nguyên chiếm Thăng Long, trúng kế "vườn không nhà trống".
• Thoát Hoa kéo quân sang Vạn Kiếp, theo hai đường thuỷ - bộ để về nước.
• Nhà Trần tổ chức phản công, Trần Quốc Tuấn chỉ huy bố trí trận địa mai phục tại cửa sông Bạch Đằng.
• Đầu 4/1288: đoàn thuyền do Ô Mã Nhi chỉ huy tiến gần khu vực sông Bạch Đằng, bị tấn công bất ngờ → Rút theo đường dẫn đến bãi cọc.
• Quân địch lọt vào trận địa mai phục  bị quân ta đổ ra đánh quyết liệt → Thuyền địch tháo chạy, liên tiếp bị vỡ, đắm, mắc kẹt.
• Quân ta thực hiện kế hoả công → Quân Nguyên bị tiêu diệt, Ô Mã Nhi bị bắt sống.
• Trận Bạch Đằng đại thắng. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287-1288 kết thúc thắng lợi.

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên

Câu 1: Phân tích nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.

Trả lời:

• Lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí độc lập tự chủ và quyết tâm đánh giặc của quân dân Đại Việt.
• Kế sách đánh giặc đúng đắn, sáng tạo của nhà Trần.
• Sự lãnh đạo, chỉ huy tài tình của các vị vua và danh tướng nhà Trần.

Câu 2: Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần chiến thắng quân xâm lược Mông - Nguyên.

Trả lời:

• Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược của quân Mông - Nguyên, bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
• Viết tiếp trang sử chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc, đóng góp vào truyền thống và nghệ thuật quân sự Việt Nam.
• Để lại những bài học quý giá: chăm lo sức dân, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, phát huy sức mạnh toàn dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
• Ngăn chặn cuộc xâm lược của quân Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á, làm suy yếu đế chế Mông - Nguyên.

LUYỆN TẬP - VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy lập và hoàn thành bảng theo mẫu dưới đây về ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.

Trả lời:

Câu 2: Từ kiến thức đã học ở bài 13 và bài 14, em hãy đánh giá ngắn gọn về vai trò của các nhân vật lịch sử: Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn, Trần Nhân Tông đối với nhà Trần và kháng chiến chống quân Mông - Nguyên.

Trả lời:

• Trần Thủ Độ:
• Là người có công dựng nước, có tài trị nước và thao lược hơn người.
• Là người đã đưa ra những kế sách tài tình, giữ vai trò chỉ huy chính trong cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên năm 1258.
• Góp phần cổ vũ, khích lệ, giữ vững tinh thần đấu tranh quyết chiến, quyết thắng của quân dân Đại Việt.
• Trần Quốc Tuấn:
• Giữ vai trò tổng chỉ huy các lực lượng kháng chiến.
• Đưa ra những chủ trương đúng đắn dẫn đến thắng lợi của cuộc kháng chiến.
• Là người khích lệ tinh thần chiến đấu của quân dân Đại Việt thông qua việc soạn thảo “Hịch tướng sĩ".
• Trần Nhân Tông:
• Thể hiện trong chính sách dùng người:
• Cho Hưng Đạo vương chỉ huy trực tiếp toàn quân.
• Trọng dụng các tướng tài không phân biệt tuổi tác, xuất thân: Trần Khánh Dư, Trần Nhật Duật,...
• Là nhà ngoại giao xuất sắc, có cách vừa mềm dẻo, vừa cứng rắn trước, trong và sau chiến tranh.
• Có sự sáng suốt trong việc nắm bắt tình hình và đánh giá tương quan lực lượng để vừa hoạch định kế sách, vừa đốc binh ngoài mặt trận.

Câu 3: Chiến thắng của ba lần chống quân xâm lược Mông - Nguyên đã để lại cho chúng ta bài học gì đối với công cuộc bào vệ tổ quốc hiện nay?

Trả lời:

• Phải biết chăm lo cho đời sống nhân dân.
• Không ngừng củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.
• Cố gắng phát huy sức mạnh toàn dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.