Giáo án điện tử Tiếng Việt 5 cánh diều Bài 17: Liên kết câu bằng cách thay thế từ ngữ

LUYỆN TỪ VÀ CÂU: LIÊN KẾT CÂU BẰNG CÁCH THAY THẾ TỪ NGỮ

1. Nhận xét

Đọc hai đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

a) Năm 1781, một nhà thiên văn học người Anh phát hiện ra sao Thiên Vương. Phát kiến này đã làm thay đổi hiểu biết của loài người về số lượng hành tinh trong Hệ Mặt Trời.

Theo sách Mười vạn câu hỏi "Vì sao?"

b) Qua một cuộc thi trên mạng In-tơ-nét, cô bé Lan Anh 15 tuổi được mời làm đại biểu của Nghị viện Thanh niên Thế giới năm 2000 (tổ chức ở Ô-xtrây-li-a). Em đã đặt chân tới quốc gia khi chưa tròn 17 tuổi và đã viết hàng trăm bài báo. Trong mọi cuộc gặp gỡ quốc tế, cô bé Hà Nội ấy đều trình bày trôi chảy những vấn đề mà em quan tâm bằng tiếng Anh.

Theo HOÀNG DUY

1. Các câu trong đoạn văn nói về ai hoặc sự vật, sự việc nào? Những từ ngữ nào cho em biết điều đó?

2. Việc sử dụng những từ ngữ khác nhau để nói về cùng một nhân vật, sự vật, sự việc trong hai đoạn văn trên có tác dụng gì? Tìm các ý đúng:

a) Tránh lặp từ.

b) Làm cho câu văn có hình ảnh.

c) Liên kết các câu trong đoạn văn.

d) Cung cấp thông tin về nhân vật.

Gợi ý:

1.

• Đoạn văn a) nói về một nhà thiên văn học người Anh và sự phát hiện của ông về sao Thiên Vương.
• Những từ ngữ cho em biết điều này bao gồm “nhà thiên văn học người Anh”, “phát hiện”, và “sao Thiên Vương”. 
• Đoạn văn b) nói về cô bé Lan Anh, người đã trở thành đại biểu của Nghị viện Thanh niên Thế giới.
• Những từ ngữ cho em biết điều này bao gồm “cô bé Lan Anh”, “đại biểu”, và “Nghị viện Thanh niên Thế giới”.

2. Ý đúng: a, c, d

2. Bài học

Học sinh ghi nhớ nội dung bài học:

1. Để liên kết câu với câu đứng trước nó, ta có thể dùng đại từ (hoặc danh từ dùng để xưng hô), từ đồng nghĩa (hoặc từ ngữ có nghĩa tương tự) thay thế cho từ ngữ đã dùng ở câu trước.

2. Cách liên kết đó được gọi là biện pháp thế. 

3. Luyện tập

Câu 1: Tìm và nêu tác dụng của biện pháp thế trong các đoạn văn sau:

Từ nhỏ, Xi-ôn-cốp-xki đã mơ ước được bay lên bầu trời. Có lần, cậu bé dại dột nhảy qua cửa sổ để bay theo những cánh chim. Kết quả, cậu bị ngã gãy chân. Nhưng rủi ro lại làm nảy ra trong đầu óc non nớt của nhà bác học tương lai một câu hỏi: “Vì sao quả bóng không có cánh mà vẫn bay được?".

Để tìm hiểu điều bí mật đó, Xi-ôn-cốp-xki đọc không biết bao nhiêu là sách. Sau này, được gợi ý từ chiếc pháo thăng thiên, ông đã thiết kế thành công tên lửa nhiều tầng, trở thành một phương tiện bay tới các vì sao.

Theo LÊ NGUYÊN LONG - PHẠM NGỌC TOÀN

Gợi ý:

Biện pháp thế được sử dụng như sau:

- “Xi-ôn-cốp-xki” được thay thế bằng “cậu bé”, “nhà bác học tương lai”, và “ông”. 

- “Bầu trời” được thay thế bằng “những cánh chim” và “các vì sao”. 

- “Mơ ước được bay” được thay thế bằng “nhảy qua cửa sổ để bay” và “thiết kế thành công tên lửa nhiều tầng”. 

-> Biện pháp thế trong hai đoạn văn trên đã giúp tạo ra sự mạch lạc, hình ảnh đa dạng và phong phú, đồng thời cũng giúp tránh lặp từ. 

Câu 2. Tìm từ ngữ trong thẻ từ phù hợp với mỗi kí hiệu * dưới đây để liên kết các câu trong đoạn văn:

Từ thuở nhỏ, Lê Quý Đôn đã nổi tiếng thần đồng. Lên hai tuổi, * đã nhận được mặt chữ. Năm tuổi, * đọc được sách và tập viết văn, làm thơ. Mười bốn tuổi, * theo cha rời quê lên kinh đô Thăng Long tìm thầy giỏi. Lê Quý Đôn là người Việt Nam đầu tiên quan tâm đến khoa học vũ trụ. * đã để lại cho đời nhiều bộ sách quý về lịch sử, địa lí, văn học.

Gợi ý: 

Thứ tự lần lượt sẽ là: cậu bé, cậu, chàng trai trẻ, nhà bác học ấy