Giáo án và PPT Lịch sử 7 chân trời Bài 16: Công cuộc xây dựng đất nước thời Trần (1226 – 1400)

BÀI 16: CÔNG CUỘC XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT NƯỚC 

ĐẤT NƯỚC THỜI TRẦN (1226 - 1400)

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV yêu cầu HS giải thích nghĩa của từ "Hào khí Đông A" – một thuật ngữ quen thuộc trên phương tiện truyền thông nhưng HS chưa thể hiểu hết nghĩa.

- GV sử dụng bức tranh 17.1 trang 76 SGK để hỗ trợ giải thích nghĩa của từ "Hào khí Đông A".

- GV giao nhiệm vụ học tập cả bài: Nhà Trần đã kiến thiết triều đình, quốc gia xã tắc như thế nào? 

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu sự thành lập cuả nhà Trần

- GV cho HS đọc hiểu tư liệu Đại Việt sử ký toàn thư viết về Trần Thủ Độ và đặt câu hỏi: Ca ngợi hay chê trách? Từ hay cụm từ nào thể hiện rõ nhất đánh giá về vai trò của Trần Thủ Độ đối với sự thành lập nhà Trần? Giải thích tại sao sử cũ lại chép: Thái Tông (nhà Trần) lấy được thiên hạ đều nhờ vào mưu sức của ông (Trần Thủ Độ) cả…? 

Sản phẩm dự kiến:

* Hoàn cảnh:

- Họ Trần vốn sống bằng nghề chài cá, cư trú ven các cửa sông, cửa biển vùng Tú Mạc (Thiên Trường, Nam Định), trở thành một dòng họ có thế lực và tham gia vào triều chính của nhà Lý. 

- Sự suy yếu của nhà Lý, phải dựa vao thế lực của họ Trần duy trì quyền lực, Lý Huệ Tông xuất gia, truyền ngôi cho Lý Chiêu Hoàng.

- Sự tham gia và hệ thống quyền lực triều Lý của họ Trần đã tạo ra cục diện "thay đổi triều đại", là cơ sở dẫn đến sự chuyển giao quyền lực giữa hai triều đại bằng hôn nhân.

* Vai trò của Trần Thủ Độ:

- Là người có công sáng lập triều Trần. 

- Thái Tông (nhà Trần) lấy được thiên hạ đều nhớ vào mưu sức của ông cả. 

Hoạt động 2. Tìm hiểu tình hình chính trị

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi khai thác tư liệu văn bản 16.2 về việc tăng thưởng: Tình quy củ trong hệ thống quan lại thể hiện như thế nào? Thời hạn 10 năm và 15 năm (mới xét lí lịch quan lại) nói lên đặc điểm gì trong hệ thống quan lại nhà Trần?

Sản phẩm dự kiến:

- Việc tăng thưởng: Cứ 10 năm và 15 năm mới xét lí lịch quan lại một lần. 

- Chế độ chính trị là chế độ nhà nước trung ương tập quyền huyết thống. Chức Thái thượng hoàng, các đại thần, quan văn, quan võ trong triểu đểu do người trong hoàng tộc nắm giữ đảm bảo quyền kế vị không tranh chấp, cũng là đảm bảo nền thống trị lâu dài của dòng họ. 

- Hệ thống chính quyền các cấp hoàn chỉnh hơn nhà Lý. 

- Pháp luật nghiêm minh.

- Quân đội chính quy: xây dựng và phát triển theo chủ trương "binh lính cốt tinh nhệ, không cốt đông" hay chính sách "ngụ binh ư nông".

Hoạt động 3. Tìm hiểu tình hình kinh tế

- GV chia lớp thành 3 nhóm lớn, yêu cầu các nhóm đọc thông tin trong sách về tình hình kinh tế và phát cho mỗi nhóm trình bày những đặc điểm nổi bật về tình hình kinh tế theo phiếu học tập:

+ Nhóm 1: Nông nghiệp.

+ Nhóm 2: Thủ công nghiệp.

+ Nhóm 3: Thương nghiệp.

Sản phẩm dự kiến:

* Nông nghiệp: thực hiện nhiều chính sách phục hồi và phát triển:

- Khuyến khích khai khẩn đất hoang

- Mở rộng diện tích canh tác.

- Đặt các chức quan chuyên lo nông nghiệp và thủy lợi. 

* Thủ công nghiệp: có nhiều bước tiến đáng kể:

- Nhiều làng thủ công nghiệp chuyên nghiệp ra đời. 

- Thăng Long là trung tâm sản xuất và buôn bán lớn nhất nước ta. 

* Thương nghiệp: phát triển mạnh mẽ:

- Tiền được sử dụng phổ biến.

- Buôn bán phát triển. 

- Thuyền buôn ngoại quốc thường xuyên đến buôn bán.

- Gốm sứ trở thành mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Đại Việt.

* Sự phát triển kinh tế Đại Việt dưới góc nhìn của sứ thần nhà Nguyên

- Chủ đề của đoạn tư liệu: Đánh giá về sự phát triển của kinh tế Đại Việt.

- Đoạn tư liệu phản ảnh quan điểm của sứ thần nhà Nguyên. Họ miêu tả một cách rất khách quan. 

- Những từ, cụm từ thể hiện rõ nhất chủ đề của đoạn tư liệu: Đại Việt phồn vinh. 

- Ngành kinh tế nông nghiệp và thương nghiệp của Đại Việt được miêu tả trong đoạn tư liệu.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1. Ý nào dưới đây không phải nguyên nhân kiến nhà Lý sụp đổ?

A. Chính quyền không chăm lo đến đời sông nhân dân, quan lại ăn chơi sa đọa.

B. Hạn hán, lụt lội, mất mùa liên tiếp xảy ra, đời sống nhân dân cực khổ. Khởi nghĩa nông dân nổ ra ở khắp nơi.

C. Quân Tống tiến công xâm lược nước ta và lật đổ nhà Lý.

D. Các thế lực phong kiến địa phương nổi dậy chống lại triều đình.

Câu 2. Hình thức phân phong tước hiệu và ruộng đất cho quý tộc dưới thời Trần được gọi là?

A. Phong vương hầu, ban lộc điền

B. Phong vương hầu, ban thực ấp thực phong

C. Phong vương hầu, ban thái ấp

D. Phong vương hầu, ban điền trang

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Nhà Trần đã có những chủ trương, biện pháp nào để phục hồi và phát triển kinh tế?

Câu 2: Tình hình thương nghiệp nước ta dưới thời Trần như thế nào?