Câu hỏi tự luận lịch sử 7 chân trời sáng tạo Bài 16: Công cuộc xây dựng đất nước thời Trần (1226-1400)

CHƯƠNG 5: VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ X

ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ XV

BÀI 16: CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC THỜI TRẦN (1226-1400)

1. NHẬN BIẾT

Câu 1: Mô tả sự thành lập của nhà Trần.

Trả lời:

Mô tả sự thành lập của nhà Trần:

- Theo sự sắp xếp của Trần Thủ Độ, Lý Chiêu Hoàng xuống chiếu nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh.

- Sự chuyển giao quyền lực êm thấm giữa hai triều đại bằng hôn nhân đã chính thức kết thúc 216 năm tồn tại của nhà Lý.

- Thời đại nhà Trần bắt đầu.

II. THÔNG HIỂU

Câu 1: Luật pháp được sửa sang chú trọng, nhà Trần đã ban hành bộ luật mới có tên là gì? Luật pháp nhà Trần được thể hiện như thế nào?

Trả lời:

- Nhà Trần rất quan tâm đến pháp luật: chú trọng sửa sang luật pháp, ban hành bộ luật mới gọi là Quốc triều hình luật.

- Luật pháp nhà Trần:

+ Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu, quy dịnh cụ thể việc mua bán ruộng đất. 

+ Cơ quan luật pháp thời Trần được tăng cường và hoàn thiện hơn. 

+ Nhà Trần đặt cơ quan hình viện để xét xử việc kiện cáo 

+ Vua Trần vẫn để chuông ở thẻm điện Long Trì cho dân kêu oan. Sự cách biệt giữa vua quan và dân chúng chưa sâu sắc.

Câu 2: Trình bày những hiểu biết của em về quân đội thời Trần.

Trả lời:

– Tiếp tục được hoàn thiện, bao gồm quân triều đình, quân các lộ, phủ, quân vương hầu và dân binh các làng xã. 

– Tiếp tục thực hiện chính sách “ngụ binh ư nông” 

+ Đưa quân về địa phương luân phiên cày cấy nhằm giảm bớt gánh nặng về lương thực nuôi quân 

cho triều đình. 

+ Tạo ra mối liên hệ hài hòa quân sự và nông nghiệp; khi cần chuyển hóa từ thời bình sang thời chiến. + Thể hiện tinh thần đoàn kết quân dân, ở đâu có dân thì ở đó có quân.

Câu 3: Nhận xét về cách tổ chức quân đội thời Trần?

Trả lời:

- Nhận xét:

+ Tổ chức quân đội thống nhất từ trung ương đến địa phương

+ Mối quan hệ giữa quan, quân đồng nhất.

Câu 4: Hãy trình bày những nét chính về tình hình xã hội thời Trần? Vì sao nói nhà nước phong kiến thời Trần là nhà nước quân chủ quý tộc?

Trả lời:

- Những nét chính:

+ Vương hầu, quý tộc ngày càng có nhiều ruộng đất là tầng lớp có đặc quyền, đặc lợi

+ Tầng lớp địa chủ có nhiều ruộng đất cho nông dân để cày cấy để thu tô

+ Nông dân cày cấy ruộng công làng xã là tầng lớp đông đảo nhất nông dân lĩnh canh đông hơn trước

+ Nông nô, nô tì là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội, họ bị lệ thuộc.

- Tại vì:

+ Xã hội thời Trần ngày càng phân hóa mạnh mẽ, sự phân biệt đẳng cấp sâu sắc

+ Tầng lớp quý tộc, vương hầu nhà Trần có nhiều đặc quyền, đặc lợi

+ Nông nô, nô tì đông đảo là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội, họ lệ thuộc vào tầng lớp quý tộc.

Câu 5: Lập bảng thống kê các cơ quan dưới thời Trần.

Trả lời:

III. VẬN DỤNG

Câu 1: Tình hình nông nghiệp dưới thời Trần như thế nào?

Trả lời:

- Tình hình nông nghiệp:

+ Nhà nước và nhân dân thời Trần ra sức phục hồi sản xuất nông nghiệp, mở rộng diện tích trồng trọt, xây dựng lại xóm làng, tiếp tục khai hoang

+ Chăm lo đến công tác thủy lợi như: đắp đê phòng lụt xây dựng các công trình thủy lợi

+ Thực hiện việc miễn giảm thuế cho nông dân nhằm khuyến khích nông dân tăng gia sản xuất

+ Các quý tộc địa chủ vương hầu chiêu tập dân nghèo khai hoang mở rộng ruộng đất tư hữu thành lập thêm nhiều điền trang.

Câu 2: Tóm tắt tình hình văn hóa thời Trần?

Trả lời:

• Tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân và phát triển hơn trước: thờ tổ tiên, thờ anh hùng dân tộc, người có công. 
• Tôn giáo: 

- Nho giáo ngày càng được nâng cao vị thế. Nhiều nhà Nho được cử giữ các chức vụ quan trọng trong triều như Chu Văn An, Trương Hán Siêu, Phạm Sư Mạnh,... 

- Phật giáo được cả vua, quý tộc và nhân dân tôn sùng. Đặc biệt, thời kì này, 

- Thiền phái trúc lâm Yên Tử ra đời do Trần Nhân Tông sáng lập. 

• Giáo dục: 

- Quốc Tử Giám được mở rộng, là nơi dạy học cho các hoàng tử và con em quý tộc, quan lại cấp cao. 

- Các trường học xuất hiện ở nhiều địa phương. 

- Các khoa thi Nho học thời Trần được tổ chức thường xuyên và quy củ hơn. 

• Khoa học – kĩ thuật: 

- Về sử học, Lê Văn Hưu biên soạn bộ Đại Việt sử kí – bộ sử kí đầu tiên. Việt sử lược (khuyết danh), Việt sử cương mục và Việt Nam thế chí của Hồ Tông Thốc. Về quân sự, có tác phẩm Binh thư yếu lược và Vạn Kiếp tông bí truyền thư của Trần Quốc Tuấn. 

- Trong y học, Tuệ Tĩnh là thầy thuốc nổi tiếng, nghiên cứu và viết sách về cây thuốc nam. 

• Văn học, nghệ thuật:

- Văn học chữ Hán và chữ Nôm rất phát triển, chứa đựng sâu sắc lòng yêu nước, tự hào dân tộc. 

- Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc thể hiện rõ nét trong các công trình xây dựng như kinh đô Thăng Long (Hà Nội), thành Tây Đô (Thanh Hóa), các lăng mộ vua Trần ở Đông Triều (Quảng Ninh), tháp Phổ Minh (Nam Định),... 

- Nghệ thuật diễn xướng phát triển nhiều loại hình như; chèo, tuồng, hát xẩm, múa rối,..

Câu 3: Vì sao thời Trần thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển hơn thời Lý?

Trả lời:

Thời Trần thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển hơn thời Lý vì:

- Tiếp tục phát triển các nghề thủ công truyền thống của các triều đại trước

- Sản phẩm thủ công nghiệp đa dạng phong phú hơn thời Lý

- Việc trao đổi, buôn bán trong nước ngày càng sôi nổi hơn. Kinh đô Thăng Long hình thành nhiều phường nghề và buôn bán

- Xuất hện những cửa khẩu dọc theo biên giới và các cửa biển như Vân Đồn (Quảng Ninh), Hội Thống (Nghệ An)… trở thành những nơi buôn bán tấp nập, thu hút nhiều thuyền buôn nước ngoài.

IV. VẬN DỤNG CAO

Câu 1: Vì sao có sự phân hóa xã hội thời Trần?

Trả lời:

- Thời Trần, xã hội ngày càng phân hóa mạnh mẽ, sự phân biệt đẳng cấp ngày càng sâu sắc, nhất là tầng lớp quý tộc, vương hầu nhà Trần có nhiều đặc quyền, đặc lợi, trong khi đó tầng lớp nông dân, nỗ tì đông đảo nhưng đây là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội, họ bị lệ thuộc vào tầng lớp quý tộc. 

- Đặc điểm nhà nước thời Trần là nhà nước quân chủ quý tộc.

• Thời Trần có sự phân hóa xã hội 

Câu 2: Lập bảng thể hiện những thành tựu nổi bật về các mặt: kinh tế, tín ngưỡng – tôn giáo, giáo dục của Đại Việt thời Lý, Trần.

Trả lời: