Giáo án và PPT Lịch sử 9 cánh diều bài 3: Châu Á từ năm 1918 đến năm 1945

BÀI 3. CHÂU Á TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV chiếu hình ảnh đặt câu hỏi yêu cầu học sinh trao đổi tìm hiểu:

Em hãy quan sát hình ảnh tư liệu về vụ nổ phá hủy đoạn đường ray nằm trên tuyến đường sắt Nam Mãn Châu thuộc sở hữu của nhật Bản. Đây có phải là nguyên nhân dẫn đến Nhật Bản xâm lược Mãn Châu không? Nêu một số hiểu biết của em về sự kiện này.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Nhật Bản 

GV yêu cầu học sinh trao đổi tìm hiểu:

• Em hãy xác định những nét chính của tình hình Nhật Bản trong những năm 1918–1945? 

• Đảng Cộng sản Nhật Bản được thành lập vào năm nào?

• Khủng hoảng kinh tế Nhật Bản có dấu hiệu từ năm nào?

• Năm 1931, Nhật Bản diễn ra sự kiện gì?

• Tình hình kinh tế Nhật Bản sau Chiến tranh thế giới thứ nhất như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

-  Nhật Bản ngay sau Chiến tranh thế giới thứ nhất:

+ Tăng trưởng kinh tế trong thời gian ngắn, nhưng ngay sau đó rơi vào tình trạng khủng hoảng, bấp bênh do ảnh hưởng của thiên tai và lạm phát. 

+ Xã hội: Các cuộc đấu tranh của công nhân và các tầng lớp nhân dân tiếp tục diễn ra, tiêu biểu là cuộc bạo động gạo năm 1918 lôi kéo 10 triệu người tham gia. Tháng 7-1922, Đảng Cộng sản Nhật Bản được thành lập.

- Cuộc đại suy thoái kinh tế (1927) gây ra hậu quả nặng nề: sản xuất công nghiệp sụt giảm 32,5%, 15% người lao động thất nghiệp, nạn đói bùng phát ở nông thôn.... Đại suy thoái đã làm gia tăng những bất mãn của Nhật Bản với hệ thống Véc-xai - Oa-sinh-tơn, dẫn đến sự phục hồi của chủ nghĩa quân phiệt. 

- Về đối nội, chính phủ Nhật quân phiệt hóa bộ máy nhà nước. 

- Về đối ngoại, Nhật Bản tiến hành các cuộc chiến tranh xâm lược mở rộng lãnh thổ: xâm chiếm Mãn Châu (1931), mở rộng xâm lược Trung Quốc (1937).

- Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Nhật Bản xâm lược các nước Đông Nam Á, tấn công căn cứ quân sự của Mỹ tại Trân Châu Cảng, mở rộng chiến tranh ra toàn mặt trận châu Á Thái Bình Dương. Từ cuối năm 1944, nhiều thành phố ở Nhật Bản bị tàn phá bởi các cuộc ném bom của Mỹ

Hoạt động 2: Trung Quốc

HS thảo luận theo cặp trả lời câu hỏi:

• Phong trào Ngũ tứ ở Trung Quốc bùng nổ vào thời gian nào?

• Đảng cộng sản Trung Quốc thành lập vào năm nào?

• Sau phong trào Ngũ tứ, giai cấp nào nắm lấy ngọn cờ lãnh đạo cách mạng Trung Quốc?

Sản phẩm dự kiến:

- Ngày 4/5/1919, phong trào Ngũ Tứ bùng nổ chống lại âm mưu xâu xé Trung Quốc.

- Tháng 7/1921, Đảng Cộng sản Trung Quốc thành lập.

- Năm 1926 – 1927, Chiến tranh Bắc phạt bùng nổ, Quốc dân đảng và Đảng Cộng sản hợp tác chống các tập đoàn quân phiệt.

- Năm 1927 - 1937, xảy ra cuộc nội chiến giữa Đảng Cộng sản và Quốc dân đảng

- Năm 1937 – 1945, Kháng chiến chống Nhật Bản.

Hoạt động 3: Ấn Độ

GV đặt câu hỏi dẫn dắt học sinh tìm hiểu:

• Em hãy cho biết M. Gan-đi (M. Gandhi) đã có hành động gì để chống lại đạo luật hà khắc của thực dân Anh đối với người dân Ấn Độ. Tại sao có thể gọi hành động của ông là "bất bạo động"?

• Suốt thập niên 30 của thế kỉ XX, phong trào đấu tranh chống thực dân Anh ở Ấn Độ diễn ra dưới hình thức nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, phong trào đấu tranh chống thực dân Anh tiếp tục phát triển với sự tham gia tích cực của công nhân và nhân dân lao động:

+ Tháng 4-1920, M. Gan-đi được bầu làm Chủ tịch Liên hiệp tự trị toàn Ấn Độ, ông thuyết phục các lực lượng khác đấu tranh bằng con đường bất bạo động, bất hợp tác. Năm 1925, Đảng Cộng sản Ấn Độ được thành lập.

+ Dưới sự lãnh đạo của M. Gan-đi, Đảng Quốc đại phát động nhân dân đấu tranh đòi quyền tự trị, tẩy chay hàng hoá, giáo dục của Anh, không làm việc cho Anh. Năm 1930, nhân dân Ấn Độ tiến hành “Hành trình muối”, chống lại độc quyền sản xuất muối của thực dân Anh.

- Từ năm 1939 đến năm 1945, Đảng Quốc đại và M. Gan-đi tổ chức phong trào phản đối việc Ấn Độ tham gia chiến tranh, yêu cầu người Anh “Rời Ấn Độ", khiển thực dân Anh phải từng bước chấp thuận trao quyền tự trị cho người Ấn Độ.

Hoạt động 4: Đông Nam Á

GV yêu cầu học sinh trao đổi trả lời câu hỏi:

• Em hãy nêu những nét chính về phong trào giải phóng dân tộc ở khu vực Đông Nam Á?

• Thế kỉ XX phong trào độc lập ở Đông Nam Á phát triển theo xu hướng nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, phong trào đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á phát triển theo hai khuynh hướng: tư sản và vô sản.

+ Tiêu biểu cho khuynh hướng tư sản là sự thành lập và hoạt động của Đảng Dân tộc do Ác-mét Xu-các-nô đứng đầu (In-đô-nê-xi-a); hoạt động của Việt Nam Quốc dân đảng và khởi nghĩa Yên Bái (Việt Nam)....

+ Khuynh hướng vô sản xuất hiện từ đầu những năm 20 của thế kỉ XX với sự thành lập của các đảng cộng sản ở In-đô-nê-xi-a (1920), ở Việt Nam, Mã Lai, Xiêm, Phi-lip-pin (1930),...

- Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, nhân dân Đông Nam Á đã thành lập các mặt trận chống phát xít nói chung và tiến hành kháng chiến chống Nhật. Tháng 8-1945, chớp thời cơ Nhật Bản đầu hàng, cách mạng bùng nổ và giành chính quyền thành công tại In-đô-nê-xi-a, Việt Nam.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Về đối nội, chính phủ Nhật đã làm gì để khắc phục khủng hoảng?

A. Thực hiện các chính sách mới chăm lo cho nhân dân.

B. Quân phiệt hoá bộ máy nhà nước.

C. Lựa chọn chế độ xã hội chủ nghĩa.

D. Thực hiện chính sách Quốc hữu hoá. 

Câu 2: Phong trào đấu tranh nào sau đây đã tạo điều kiện cho sự truyền bá của chủ nghĩa Mác vào Trung Quốc?

A. Phong trào Bách nhật Duy tân.

B. Phong trào Thái Bình Thiên Quốc.

C. Phong trào Nghĩa Hoà đoàn.

D. Phong trào Ngũ Tứ. 

Câu 3: Ý nào sau đây không đánh giá đúng vai trò của Đảng Quốc đại đối với phong trào dân tộc ở Ấn Độ từ năm 1918 đến 1945?

A. Phát động nhân dân đấu tranh đòi quyền tự trị, tẩy chay hàng hoá của Anh.

B. Tổ chức phong trào phản đối việc Ấn Độ tham gia Chiến tranh thế giới thứ hai.

C. Đoàn kết quần chúng nhân dân Ấn Độ, chống lại độc quyền sản xuất muối của Thực dân Anh.

D. Thành lập Đảng Cộng sản Ấn Độ để đoàn kết công nhân và nhân dân lao động

Câu 4: Ở Việt Nam, Đảng nào hoạt động theo khuynh hướng tư sản?

A. Đông Dương Cộng sản Đảng.

B. Việt Nam Quốc dân Đảng.

C. An Nam Cộng sản Đảng.

D. Đông Dương Cộng sản Liên đoàn. 

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Lập bảng tóm tắt các giai đoạn phát triển của các nước châu Á những năm 1918 - 1945 vào vở ghi.

Câu 2: Sưu tầm tư liệu về một phong trào đấu tranh tiêu biểu theo khuynh hướng vô sản hoặc tư sản ở Đông Nam Á (1918 – 1945). Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.