BÀI 1: VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN CHÂU ÂU

1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, HÌNH DẠNG, KÍCH THƯỚC

- Đặc điểm vị trí địa lí, hình dạng và kích thước châu Âu:

+ Châu Âu là một bộ phận phía Tây của lục địa Á – Âu, ngăn cách với châu Á bởi dãy U-ran. Phần lớn lãnh thổ nằm giữa các vĩ tuyến 36°B và 71°B, chủ yếu thuộc đới ôn hòa của bán cầu Bắc.

+ Diện tích châu Âu trên 10 triệu km², chỉ hơn châu Đại Dương. Đường bờ biển bị cắt xẻ mạnh, tạo thành nhiều bán đảo, biển, vũng, vịnh ăn sâu vào đất liền.

- Châu Âu có 3 mặt giáp biển và đại dương:

+ Phía Bắc giáp Bắc Băng Dương.

+ Phía Nam giáp biển Địa Trung Hải.

+ Phía Tây giáp Đại Tây Dương.

+ Phía Đông ngăn cách châu Á bởi dãy Uran.

- Các biển bao quanh châu Âu:

+ Địa Trung Hải

+ Ca-xpi

+ Biển Đen

+ Biển Ban-tích

+ Biển Bắc

2. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN

          a, Địa hình

- Châu Âu có hai khu vực địa hình: đồng bằng và  miền núi

+ Khu vực đồng bằng: chiếm 2/3 diện tích châu lục. Các đồng bằng được hình thành do nhiều nguồn gốc khác nhau nên có đặc điểm địa hình khác nhau.

+ Khu vực miền núi bao gồm:

• Địa hình núi già phân bố ở phía Bắc và trung tâm châu lục. Phần lớn các dãy núi có độ cao trung bình và thấp.
• Địa hình núi trẻ phân bố chủ yếu ở phía Nam. Phần lớn các núi có độ cao trung bình dưới 2 000m. Dãy An-pơ cao và đồ sộ nhất châu Âu, có nhiều đỉnh trên 4 000m.

          b, Khí hậu

- Có sự phân hóa mạnh từ bắc xuống nam, từ tây sang đông tạo nên các đới và kiểu khí hậu khác nhau gồm:

          + Đới khí hậu cực và cận cực: quanh năm giá lạnh, lượng mưa trung bình năm dưới 500mm.

          + Đới khí hậu ôn đới:

• Khí hậu ôn đới hải dương: ôn hòa, mùa đông tương đối ẩm, mùa hạ mát, có mưa quanh năm, lượng mưa trung bình năm 800 – 1000 mm trở lên.
• Khí hậu ôn đới lục địa: mùa đông lạnh và khô, mùa hạ nóng và ẩm. Lượng mưa nhỏ, trung bình năm chỉ trên dưới 500mm, mưa chủ yếu vào mùa hạ.
• Đới khí hậu cận nhiệt: mùa hạ nóng và khô, thời tiết ổn định. Mùa đông ấm và mưa nhiều. Lượng mưa trung bình năm khoảng 500 – 700mm.

          c, Sông ngòi

- Có lượng nước dồi dào, chế độ nước phức tạp

- Hệ thống kênh đào phát triển, giao thông thuận lợi.

          d, Đới thiên nhiên

- Đới lạnh:

          + Có khí hậu cực và cận cực: chiếm một phần nhỏ diện tích lãnh thổ.

          + Quanh năm tuyết bao phủ, sinh vật nghèo nàn, động vật có một số loài chịu được lạnh.

- Đới ôn hòa: có khí hậu ôn đới và khí hậu cận nhiệt. Thiên nhiên thay đổi theo sự thay đổi của nhiệt độ và lượng mưa.

          + Phía bắc: khí hậu lạnh, ẩm ướt. Thực vật chủ yếu là rừng lá kim, nhóm đất điển hình là đất pốt-dôn.

          + Phía tây: mùa đông ấm, mùa hạ mát, mưa nhiều. Thảm thực vật chủ yếu là rừng lá rộng. Nhóm đất điển hình là đất rừng nâu xám.

          + Phía đông nam: khí hậu mang tính chất lục địa, mưa ít. Thảm thực vật là thảo nguyên ôn đới.

          + Phía nam: khí hậu cận nhiệt đới trung hải. Rừng và cây bụi lá cứng kém phát triển