Câu hỏi tự luận Lịch sử 7 cánh diều Ôn tập Chương 5: Việt Nam từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XV (P1)

ÔN TẬP CHƯƠNG 5. VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỶ X ĐẾN ĐẦU THẾ KỶ XV (PHẦN 1)

Câu 1: Hãy nêu những nét chính về sự thành lập và tổ chức bộ máy nhà nước dưới thời Ngô.

Trả lời:

Những nét chính về sự thành lập và tổ chức bộ máy nhà nước dưới thời Ngô:

- Vua đứng đầu triều đình, quyết định mọi công việc chính trị, ngoại giao, quân sự và đặt các chức quan văn, quan võ.

- Ngô Quyền cử các tướng có công lao trước đây trấn giữ và quản lí các châu quan trọng. Việc xưng vương của Ngô Quyền và những chính sách của nhà Ngô đã mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của đất nước.

Câu 2: Nhà Lý được thành lập trong hoàn cảnh nào?

Trả lời:

Năm 1009, vua Lê Long Đĩnh mất, các nhà sư và đại thần trong triều đã suy tôn Lý Công Uẩn lên ngôi vua. Nhà Lý được thành lập.

Câu 3: Quân Lý đã chọn Ung Châu làm gì để chống Tống?

Trả lời:

Quân Lý chọn Ung Châu để tiêu hủy hết kho lương thực khi tiến công vào đất Tống để tự vệ vì đây là căn cứ mạnh nhất của quân Tống.

Câu 4: Vị vua đầu tiên của nhà Trần là ai?

Trả lời:

Tháng 1/1226, Lý chiêu Hoàng (vị vua cuối cùng của nhà Lý) buộc phải nhường ngôi cho Trần Cảnh, nhà Trần được thành lập.

Câu 5: Nhân vật lịch sử nào được đề cập đến trong câu đố dân gian sau?

“Đố ai nổi sáng sông Rừng

Đã vui Hàm Tử lại mừng Chương Dương,

Vân Đồn cướp sạch binh cường,

Nội Bàng mai phục chặn đường giặc lui?”

Trả lời:

Câu đố trên có nhiều dữ liệu về Trần Hưng Đạo:

+ “Nổi sáng sông Rừng” => đề cập đến chiến thắng Bạch Đằng của quân dân nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược lần thứ 3 (sông Bạch Đằng còn có tên gọi khác là sông Rừng).

+ Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược lần thứ 2 và lần thứ 3, dưới sự chỉ huy của Trần Hưng Đạo, quân dân Đại Việt đã giành được nhiều thắng lợi vẻ vang ở: Hàm Tử, Chương Dương, Vân Đồn, Nội Bàng…

Câu 6: Nêu bối cảnh dẫn đến sự thành lập của nhà Hồ?

Trả lời:

- Bối cảnh dẫn đến sự thành lập của nhà Hồ:

+ Từ nửa sau thế kỉ XIV nhà Trần khủng hoảng, suy yếu, không chăm lo phát triển kinh tế nên mất mùa đói kém xảy ra thường xuyên

+ Khởi nghĩa nông dân bùng nổ khắp nơi.

Câu 7: Hãy trình bày quá trình Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước.

Trả lời:

- Quá trình Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước:

+ Năm 944, Ngô Quyền mất, Dương Tam Kha tiếm quyền, tự xưng là Bình Vương.

+ Đến năm 965, chính quyền trung ương gần như tê liệt, các thế lực hảo trưởng ở địa phương nổi dậy khắp nơi, đất nước lâm vào tình trạng phân tán, cát cứ, còn gọi là “cục diện 12 sử quân”. Trước tình thế đó, Đinh Bộ Lĩnh được sự ủng hộ của nhân dân đã liên kết với sử quân Trần Lâm, chiêu dụ được sử quân Phạm Bạch Hổ và dẹp yên các sứ quân khác.

+ Cuối năm 967, tình trạng cát cứ chấm dứt, đất nước trở lại bình yên, thống nhất.

+ Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng), lấy niên hiệu là Thái Bình, đặt tên nước là Đại Cố Việt, đóng đô tại Hoa Lư (Ninh Bình).

Câu 8: Hãy trình bày sự thành lập của nhà Lý?

Trả lời:

- Năm 1005, Lê Hoàn mất, Lê Long Đĩnh lên ngôi. Cuối năm 1009, nhà Tiền Lê suy vong, Lý Công Uẩn được các nhà sư và các đại thần tôn lên làm vua, lập ra nhà Lý.

- Năm 1010, Lý Công Uẩn đặt niên hiệu là Thuận Thiên và quyết định dời đô về Đại La (Hà Nội), đổi tên thành là Thăng Long.

- Năm 1054, vua Lý Thánh Tông đổi lại tên nước thành Đại Việt, khẳng định thêm một bước sự vươn lên của đất nước. Đại Việt trở thành quốc hiệu của nước ta suốt từ đây cho đến cuối thế kỉ XVIII.

- Vua nắm mọi quyền hành. Giúp vua có các đại thần, các quan văn, vô.

- Triều đình trung ương được tổ chức khá hoàn chỉnh, cả nước được chia thành 24 lộ. Dưới lộ phủ là huyện, hương, xã.

Câu 9: Khái quát về các bước tiến công chống Tống của nhà Lý?

Trả lời:

- Chủ động tiến công tự vệ (1075)

- Xây dựng phòng tuyến chuẩn bị kháng chiến (1076-1077)

- Tổ chức phản công và kết thúc chiến tranh (1077).

Câu 10: Chế độ Thái thượng hoàng dưới thời Trần được hiểu như thế nào?

Trả lời:

Chế độ Thái thượng hoàng dưới thời Trần được hiểu là: vua Trần nhường ngôi cho con, xưng là Thái thượng hoàng, cùng quản lí đất nước.

Câu 11: Tác giả của câu nói “Nếu bệ hạ muốn đầu hàng giặc thì trước hãy chém đầu thần rồi hãy hàng” là ai?

Trả lời:

Tác giả của câu nói “Nếu bệ hạ muốn đầu hàng giặc thì trước hãy chém đầu thần rồi hãy hàng” là Trần Hưng Đạo.

Câu 12: Trình bày sự thành lập của nhà Hồ?

Trả lời:

Hoàn cảnh thành lập nhà Hồ:

- Nửa sau thế kỉ XIV, nhà Trần suy yếu và không còn đủ khả năng quản lí đất nước:

+ Tầng lớp quý tộc có xu hướng ăn chơi, hưởng lạc.

+ Nhà Trần không quan tâm đến sản xuất nông nghiệp, làm thủy lợi. Đói kém, mất mùa liên tiếp xảy ra làm cho nhân dân bất bình.

+ Nhiều cuộc khởi nghĩa của nông dân và nô tì nổ ra ở nhiều nơi, tiêu biểu là khởi nghĩa của nhà sư Phạm Sư Ôn ở Hà Nội.

- Nhân cơ hội đó, những cuộc tấn công của Chăm-pa ra Thăng Long càng làm cho triều Trần thêm rệu rã.

- Trong bối cảnh đó, Hồ Quý Ly dần thâu tóm quyền lực. Năm 1397, ông ép vua Trần dời đô vào Thanh Hóa.

- Năm 1400, Hồ Quý Ly buộc vua Trần nhường ngôi, lập ra triều Hồ, đặt tên nước là Đại Ngu (niềm vui lớn).

Câu 13: Hãy cho biết công lao của Đinh Bộ Lĩnh đối với dân tộc.

Trả lời:

- Công lao của Đinh Bộ Lĩnh đối với dân tộc: Khi nhà Ngô suy yếu, Đinh Bộ Lĩnh đã tập hợp lực lượng rèn vũ khí, xây dựng căn cứ. Sau khi thống nhất các sử quân, ông được suy tôn làm Vạn Thắng Vương.

Câu 14: Vua Lý Thái Tổ quyết định dời đô từ Hoa Lư về Thành Đại La vì sao?

Trả lời:

Vua Lý Thái Tổ quyết định dời đô từ Hoa Lư về Thành Đại La, vì Đại La có vị trí trung tâm, địa thế thuận lợi, đất đai trù phú.

Câu 15: Âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Tống là gì?

Trả lời:

- Âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Tống:

+ Thỏa mãn tham vọng bành trướng lãnh thổ xuống phía Nam.

+ Tăng vị thế của nhà Tống, khiến hai nước Liêu, Hạ phải kiêng nể.

+ Đánh Đại Việt để góp phần dẹp yên mâu thuẫn trong nội bộ nước Tống.

- Nhà Tống âm mưu phối hợp với quân Chăm-pa để tấn công Đại Việt.

Câu 16: Hãy trình bày những nét chính về tình hình xã hội nhà Trần? Vì sao nói nhà nước phong kiến thời Trần là nhà nước quân chủ quý tộc?

Trả lời:

- Những nét chính:

+ Vương hầu, quý tộc ngày càng có nhiều ruộng đất là tầng lớp có đặc quyền đặc lợi

+ Tầng lớp địa chủ có nhiều ruộng đất cho nông dân cày cấy để thu tô

+ Nông dân cày cấy ruộng công làng xã là tầng lớp đông đảo nhất, nông dân lính canh đông hơn trước

+ Tầng lớp thợ thủ công thương nhân ngày một đông

+ Nông nô, nô tì là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội, họ bị lệ thuộc quý tộc

- Tại vì:

+ Xã hội thời Trần ngày càng phân hóa mạnh mẽ, sự phân biệt đẳng cấp ngày càng sâu sắc

+ Tầng lớp quý tộc, vương hầu nhà Trần có nhiều đặc quyền, quyền lợi

+ Nông nô, nô tì đông đảo, là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội họ bị lệ thuộc vào tầng lớp quý tộc.

Câu 17: Nhà Trần đã chuẩn bị và tiến hành kháng chiến quân Mông Cổ lần thứ nhất như thế nào? Hãy nêu kết cục của cuộc kháng chiến.

Trả lời:

- Nhà Trần đã chuẩn bị và tiến hành kháng chiến quân Mông Cổ:

+ Nắm được âm mưu của quân Mông Cổ, nhà Trần đã tiến hành chuẩn bị mọi mặt cho cuộc kháng chiến: đề ra kế hoạch đối phó, tăng cường phòng thủ biên giới, chuẩn bị lực lượng và vũ khí, kêu gọi nhân dân, luyện tập quân sự để sẵn sàng chống giặc.

+ Đầu năm 1258, 3 vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, từ Vân Nam tiến vào Đại Việt.

+ Lúc này, vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy trận đánh ở Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc). Trước thế giặc mạnh, quân ta tạm rút quân khỏi kinh thành Thăng Long để bảo toàn lực lượng.

+ Sau trận Bình Lệ Nguyên, vua Trần Thái Tông tỏ ý lo lắng và hỏi ý kiến Thái sư Trần Thủ Độ, Trần Thủ Độ đã trả lời: “Đầu tôi chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo”

+ Khi rút khỏi Thăng Long, nhà Trần đã thi hành kế sách “vườn không nhà trống” nên khi quân Mông Cổ chiếm được Thăng Long chỉ là một tòa thành trống rỗng.

+ Quân Mông Cổ vào Thăng Long, lâm vào cảnh thiếu lương ăn, đi đâu cũng bị nhân dân ta chặn đánh. Trước tình thế bị động, lúng túng của giặc, vua tôi nhà Trần đã mở cuộc phản công, đánh bại chúng ở Đông Bộ Đầu (Hà Nội ngày nay).

+ Quân Mông Cổ thua trận, rút chạy khỏi Thăng Long, đến phủ Quy Hóa (Yên Bái, Lào Cai ngày nay), lại bị dân binh địa phương chặn đánh.

- Kết cục của cuộc kháng chiến: Cuộc kháng chiến lần thứ nhất (1258) kết thúc thắng lợi.

Câu 18: Nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến cuộc cải cách của Hồ Quý Ly thất bại là gì?

Trả lời:

Nhà Hồ lên ngôi trong bối cảnh nước ta khủng hoảng trầm trọng, nhân dân đói khổ, chưa có niềm tin với nhà Hồ; mặt khác, việc Hồ Quý Ly ép vua Trần nhường ngôi đã gây nên sự bất bình trong một bộ phận nhân dân. Do đó, nhà Hồ chưa nhận được sự ủng hộ của đông đảo quần chúng nhân dân.

Câu 19: Hãy mô tả chính quyền thời Tiền Lê.

Trả lời:

- Chính quyền thời Tiền Lê:

+ Cấp Trung ương: Vua là người đứng đầu. Dưới Vua là các quan đại thần; tiếp theo các quan văn, quan võ, tăng quan, đạo quan.

+ Cấp địa phương: gồm lộ, phủ, châu thuộc ban võ.

Câu 20: Em có nhận xét gì về văn học nghệ thuật thời Lý?

Trả lời:

– Văn học chữ Hán bắt đầu phát triển, xuất hiện một số tác phẩm văn học có giá trị như Chiếu dời đô của Lý Thái Tổ, Nam quốc sơn hà của Lý Thường Kiệt,...

– Các loại hình văn hóa dân gian như: hát chèo, múa rối nước đều phát triển. Các trò chơi dân gian như: đá cầu, đấu vật, đua thuyền,... rất được ưa chuộng.

– Thời Lý, một số công trình kiến trúc có quy mô tương đối lớn được xây dựng như Cấm Thành, chùa Một Cột,... Trình độ điêu khắc tinh xảo, thanh thoát được thể hiện trên các tượng Phật, ở hình trang trí rỗng, phượng và các bệ đá hình hoa sen,...