Câu hỏi tự luận lịch sử 7 cánh diều Bài 13: Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê (939-1009)

CHƯƠNG 5: VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ X

ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ XV

BÀI 13: CÔNG CUỘC XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT NƯỚC THỜI NGÔ, ĐINH, TIỀN LÊ (939 – 1009)

I. NHẬN BIẾT

Câu 1: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy cho biết sự kiện nào đã chấm dứt hơn 10 thế kỉ thống trị của các triều đại phong kiến phương Bắc ở Việt Nam?

Trả lời:

Chiến thắng của nhân dân Việt Nam trong trận Bạch Đằng (năm 938) đã chấm dứt hơn 10 thế kỉ thống trị của các triều đại phong kiến phương Bắc ở Việt Nam; mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài cho đất nước.

• Sự kiện nào đã chấm dứt hơn 10 thế kỉ thống trị của các triều đại phong kiến phương Bắc ở Việt Nam.

Câu 2: Sau khi lên ngôi, Ngô Quyền đã xây dựng đất nước theo chế độ nào?

Trả lời:

Sau khi lên ngôi, Ngô Quyền đã xây dựng đất nước theo chế độ quân chủ chuyên chế: vua đứng đầu đất nước, có quyền quyết định mọi việc; dưới vua là các quan văn,võ phụ trách từng công việc.

II. THÔNG HIỂU

Câu 1: Kể tóm tắt về tiểu sử của Ngô Quyền?

Trả lời:

- Ngô Quyền: sinh ngày 12 – 3 năm Đinh Tỵ (897) 

+ Quê quán: Ngô Quyền quê ở Đường Lâm – Ba Vì – Hà Nội 

+ Xuất thân từ một gia đình võ tướng. Cha ông là Ngô Mân, đã từng giữ chức Châu mục Châu Phong. 

+ Lớn lên, Ngô Quyền mặt mũi khôi ngô, có sức khỏe phi thường, lại có trí thông minh khác thường. Thấy vậy, Dương Đình Nghệ cho làm tưởng và gả con gái. Nghe tin Kiều Công Tiễn giết chủ tướng, Ngô Quyền lập tức đem quân về trừng trị. Lúc đó Kiều Công Tiễn cầu cứu nhà Nam Hán sang giúp. Nhân cơ hội này, nhà Nam Hán sai Hoằng Tháo mang quân xâm lược nước ta. Ngô Quyền đã cho xây trận địa và đóng cọc ở sông Bạch Đằng rồi bố trí quân mai phục. Khi quân Hoằng Tháo vào, Ngô Quyền cho quân khiêu chiến, chờ đến khi nước rút xuống Ngô Quyền hạ lệnh phản công. Quân Hoằng Tháo bại trận và bị giết hơn một nửa. 

+ Sau khi đánh bại quân Nam Hán, Ngô Quyền xưng vương năm 939, lập ra triều Ngô. 

Câu 2: Sau chiến thắng Bạch Đằng (938), Ngô Quyền đã có hành động gì?

Trả lời:

- Sau chiến thắng Bạch Đằng năm 938, Ngô Quyền quyết định xưng vương năm 939, bỏ hệ thống chính quyền cũ, xây dựng nhà nước mới: bỏ chức Tiết độ sứ.

- Ngô Quyền đã lựa chọn đóng đô ở Cổ Loa (Hà Nội). 

Câu 3: Theo em, việc làm nào của Ngô Quyền đã khẳng định chủ quyền quốc gia?

Trả lời:

Tiết độ sứ vốn là chức quan đứng đầu một địa phương của Trung Quốc, do đó việc Ngô Quyền bãi bỏ chức Tiết độ sứ để xây dựng một chính quyền riêng của người Việt đã khẳng định chủ quyền quốc gia.

Câu 4: Sau khi Ngô Quyền mất, tình hình nước ta có chuyển biến như thế nào?

Trả lời:

- Năm 944, Ngô Quyền mất, chính quyền nhà Ngô suy yếu nhanh chóng.

- Nhân cơ hội đó, các thế lực hào trưởng địa phương nổi lên, mỗi người chiếm một vùng, lịch sử thường gọi là “loạn 12 sứ quân”.

Câu 5: Ai là người đã đứng lên dẹp loạn 12 sứ quân thống nhất đất nước? Quá trình thống nhất đất nước được thể hiện như thế nào?

Trả lời:

- Đinh Bộ Lĩnh là người đã đứng lên dẹp loạn 12 sứ quân thống nhất đất nước

- Quá trình thống nhất đất nước của Đinh Bộ Lĩnh:

+ Trong lúc đất nước lâm vào tình trạng rối ren do loạn 12 sứ quân. Nhà Tống lại đang có mưu đồ xâm lược nước ta. 

+ Trước tình hình rối loạn đó, ở vùng Hoa Lư (Ninh Bình) xuất hiện nhân vật Đinh Bộ Lĩnh. 

+ Với tài năng của mình, lại được nhân dân ủng hộ, Đinh Bộ Lĩnh đánh đâu thắng đó, được tôn là Vạn Thắng Vương. 

+ Trong hai năm (966 – 967), bằng các biện pháp vừa mềm dẻo, vừa cứng rắn, ông đã liên kết các bạn chiến đấu, xây dựng lực lượng, quyết tâm đánh dẹp các sứ quân. Cuối cùng, Đinh Bộ Lĩnh đã lần lượt dẹp yên các sứ quân, chấm dứt tình trạng cát cứ, thống nhất đất nước và lập ra nhà Đinh. 

III. VẬN DỤNG

Câu 1: Công lao to lớn đầu tiên của Đinh Bộ Lĩnh đối với dân tộc Việt Nam là gì?

Trả lời:

Đinh Bộ Lĩnh là người có công lao yo lớn trong việc: chấm dứt tình trạng cát cứ của 12 sứ quân, thống nhất đất nước.

- Nội dung các đáp án B, C, D không phù hợp, vì:

+ Chấm dứt thời kì Bắc thuộc, tái thiết nền độc lập của dân tộc là công lao của Ngô Quyền.

+ Nhà Tống đem quân xâm lược Việt Nam 2 lần, dưới thời kì trị vị của nhà Tiền Lê và Lý

+ Người đầu tiên ở Việt Nam xưng “đế” sánh ngang với phong kiến phương Bắc là Lý Bí (Lý Nam Đế).

Câu 2: Dòng sông nào được nhắc đến trong câu thơ sau:

“Đây là nơi chiến địa buổi Trùng hưng nhị thánh bắt Ô Mã

Cũng là bãi đất xưa, thuở trước Ngô chúa phá Hoàng Thao”

Trả lời:

Sông Bạch Đằng gắn với chiến công của Ngô Quyền đánh quân Nam Hán.

Câu 3: Kể tóm tắt tiểu sử của Đinh Bộ Lĩnh.

Trả lời:

- Quê quán: Đinh Bộ Lĩnh người quê Hoa Lư (Hà Nam Ninh cũ). 

- Xuất thân: Cha là Đinh Công Trứ, Thứ sử Châu Hoan thời Ngô. 

- Thuở nhỏ ông cùng với lũ trẻ chăn trâu trong làng chơi trận giả, lấy bông lau làm cờ. Lớn lên vào giữa lúc loạn li, Đinh Bộ Lĩnh đã tụ tập trai làng luyện võ. Khi nhà Ngô sụp đổ, Trần Lãm chết, Đinh Bộ Lĩnh nắm giữ binh quyền, đem quân đánh các sứ quân. 

- Đến cuối năm 967, các sứ quân được dẹp loạn, đất nước bình yên.

IV. VẬN DỤNG CAO

Câu 1: Nguyên nhân dẫn đến loạn 12 sứ quân?

Trả lời:

- Nguyên nhân diễn ra loạn 12 sứ quân:

+ Năm 965, Ngô Xương Văn chết, triều đình rơi vào tình trạng hỗn loạn. 

+ Cuộc tranh chấp giữa các thế lực cát cứ, thổ hào ở địa phương tiếp diễn trở lại. 

+ Bộ máy nhà nước không còn thống nhất từ trung ương đến địa phương.

Câu 2: Nhận xét dưới đây của nhà sử học Lê Văn Hưu đề cập đến nhân vật nào?

“Tiên Hoàng nhờ có tài năng sáng suốt hơn người, dũng cảm mưu lược nhất đời, đương lúc nước Việt không có chủ, các hùng trưởng cát cứ, một phen cất quân mà mười hai sứ quân phục hết”.

Trả lời:

Nhận xét của nhà sử học Lê Văn Hưu phản ánh về Đinh Bộ Lĩnh. Chúng ta có thể nhận biết thông qua các dữ liệu:

+ Tiên Hoàng => Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Đinh Tiên Hoàng đế.

+ Dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước.