Câu hỏi tự luận Lịch sử 8 cánh diều Ôn tập Chương 2: Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX (P2)

ÔN TẬP CHƯƠNG 2

ĐÔNG NAM Á TỪ NỬA SAU THẾ KỈ XVI ĐẾN THẾ KỈ XIX

Câu 1: Quá trình xâm nhập của tư bản phương Tây vào các nước Đông Nam Á diễn ra như thế nào?

Trả lời:

Trong các thế kỉ XVI - XIX, bằng nhiều cách thức và thủ đoạn khác nhau như: thương mại, tôn giáo, ngoại giao, quân sự, thực dân phương Tây đã từng bước xâm chiếm gần hết các quốc gia Đông Nam Á.

Câu 2: Dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây, tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của các nước Đông Nam Á biến đổi ra sao?

Trả lời:

Sự thống trị của thực dân phương Tây đã dẫn đến những chuyển biến lớn ở các nước Đông Nam Á; đồng thời cũng đẩy mâu thuẫn dân tộc giữa nhân dân Đông Nam Á với chính quyền thực dân lên cao, làm bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.

Câu 3: Nhân dân các nước Đông Nam Á đã tiến hành đấu tranh chống lại ách đô hộ của thực dân phương Tây như thế nào?

Trả lời:

Mặc dù diễn ra sôi nổi, quyết liệt, nhưng do nhiều nguyên nhân, các cuộc đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á trong giai đoạn này vẫn chưa giành được thắng lợi.

Câu 4: Trình bày quá trình xâm nhập của tư bản phương Tây vào khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Từ thế kỉ XVI, sau các cuộc phát kiến địa lí, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, sau đó là Hà Lan, Anh, Pháp,... lần lượt xâm nhập vào khu vực Đông Nam Á bằng nhiều con đường khác nhau như thương mại, tôn giáo, ngoại giao, quân sự,...

♦ Về thương mại: các nước phương Tây cử đội thuyền buôn, thành lập công ty thương mại, lập thương điểm để buôn bán với các nước Đông Nam Á.

♦ Về tôn giáo: theo chân những đoàn thuyền buôn, các giáo sĩ đến truyền bá Thiên Chúa giáo kết hợp với tìm hiểu lịch sử, văn hóa, địa lí của các nước Đông Nam Á.

♦ Về ngoại giao: chính phủ các nước phương Tây cử đại diện đến Đông Nam Á đề nghị kí kết hiệp ước thương mại hoặc xin phép cho giáo sĩ được hoạt động.

♦ Về quân sự:

- Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và sau đó là Hà Lan, Anh lần lượt đưa quân đến xâm lược, trước tiên là khu vực Đông Nam Á hải đảo:

+ Vào thập niên 70 của thế kỉ XVI, Tây Ban Nha hoàn thành xâm lược và đặt ách cai trị lên phần lớn các đảo của Phi-líp-pin. Sau chiến tranh Tây Ban Nha - Mỹ (1898), Phi-líp-pin trở thành thuộc địa của Mỹ.

+ Hà Lan từng bước xâm chiếm phần lớn lãnh thổ In-đô-nê-xi-a từ đầu thế kỉ XVII.

+ Đầu thế kỉ XIX, Anh cũng loại bỏ các đối thủ khác để chiếm Mã Lai làm thuộc địa.

- Ở Đông Nam Á lục địa: vào cuối thế kỉ XIX, Anh chiếm Miến Điện, Pháp tấn công và hoàn thành xâm lược các nước Cam-pu-chia,Việt Nam, Lào.

Câu 5: Nét nổi bật về tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của các nước Đông Nam Á dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây.

Trả lời:

- Về chính trị:

+ Các nước Đông Nam Á lần lượt mất độc lập, trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây.

+ Chính quyền thuộc địa được thiết lập tại mỗi nước, trong đó các thế lực phong kiến vẫn được duy trì, làm tay sai cho chính quyền thực dân.

- Về kinh tế:

+ Kinh tế Đông Nam Á phụ thuộc vào các nước phương Tây, trở thành thị trường tiêu thụ, nơi cung cấp nguyên nhiên liệu giá rẻ cho các nước này.

+ Tư bản phương Tây chủ yếu đầu tư vào khai thác khoáng sản và chiếm ruộng đất để lập đồn điền.

+ Hệ thống đường bộ, đường sắt, cảng.... được xây dựng nhằm phục vụ cho nhu cầu khai thác thuộc địa.

- Về văn hóa:

+ Văn hóa phương Tây từng bước du nhập một cách cưỡng bức vào các nước Đông Nam Á thông qua hệ thống giáo dục mới. Thiên Chúa giáo được tạo điều kiện phát triển và dần trở thành tôn giáo phổ biến.

+ Nhiều phong tục và tư tưởng lạc hậu của người bản địa vẫn được duy trì để thực dân phương Tây dễ cai trị.

- Về xã hội: xã hội các nước Đông Nam Á chuyển biến mạnh mẽ dưới tác động của quá trình xâm lược và khai thác thuộc địa:

+ Các giai cấp cũ (địa chủ, nông dân) tiếp tục tồn tại nhưng bị phân hoá

+ Các giai cấp và tầng lớp mới ra đời như: công nhân, tư sản, tiểu tư sản.

Câu 6: Vẽ sơ đồ tư duy về quá trình xâm nhập của tư bản phương Tây vào các nước Đông Nam Á từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX.

Trả lời:

Câu 7: Nguyên nhân thất bại của các cuộc đấu tranh chống thực dân phương Tây của các nước ở Đông Nam Á.

Trả lời:

- Cuộc đấu tranh chống thực dân phương Tây của nhân dân các nước Đông Nam Á thất bại, do những nguyên nhân chủ yếu sau:

+ Tương quan lực lượng chênh lệch theo hướng có lợi cho các nước phương Tây.

+ Phong trào đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á thiếu đường lối lãnh đạo đúng đắn; phần lớn mang tính tự phát, không thống nhất được thành một phong trào đấu tranh chung, rộng khắp trên cả nước,…

Câu 8: Sưu tầm tư liệu về quá trình xâm nhập của các nước thực dân phương Tây vào Đông Nam Á.

Trả lời:

- Từ thế kỉ XVI, sau các cuộc phát kiến địa lí, các nước phương Tây lần lượt xâm nhập vào khu vực Đông Nam Á bằng nhiều con đường khác nhau như thương mại, tôn giáo, ngoại giao, quân sự,...

- Các nước Đông Nam Á hải đảo là đối tượng đầu tiên thu hút sự chú ý của thực dân phương Tây, bởi đây là khu vực giàu tài nguyên, có nguồn hương liệu và hàng hoá phong phú, có nhiều thương cảng sầm uất nằm trên tuyến đường biển huyết mạch nối liền phương Đông và phương Tây.

+ Giữa thế kỉ XVI, Phi-líp-pin chính thức bị thực dân Tây Ban Nha xâm lược và thống trị. Sau cuộc chiến tranh Mỹ - Tây Ban Nha (năm 1898), Phi-líp-pin đã trở thành thuộc địa của Mỹ.

+ Cuối thế kỉ XVI, thực dân Hà Lan bắt đầu quá trình xâm nhập In-đô-nê-xi-a. Nhưng phải đến giữa thế kỉ XIX, trải qua cuộc cạnh tranh quyết liệt với Bồ Đào Nha, Hà Lan mới hoàn thành việc kiểm soát được nước này.

+ Đầu thế kỉ XX, toàn bộ vùng lãnh thổ ngày nay của Ma-lai-xi-a, Xin-ga-po, Bru-nây rơi vào tay người Anh dưới những hình thức cai trị khác nhau.

=> Trải qua gần 4 thế kỉ, bằng những thủ đoạn khác nhau, thực dân phương Tây đã hoàn thành quá trình xâm lược các nước Đông Nam Á hải đảo

Câu 9: Mô tả một số nét chính về cuộc đấu tranh tiêu biểu ở Đông Nam Á chống ách đô hộ của thực dân phương Tây từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX.

Trả lời:

Một số nét chính về cuộc đấu tranh tiêu biểu ở Đông Nam Á chống ách đô hộ của thực dân phương Tây từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX:

- Ở In-đô-nê-xi-a: sau khi bị thực dân Hà Lan đô hộ, nhiều cuộc khởi nghĩa tiêu biểu đã nổ ra như: khởi nghĩa Tơ-ru-nô Giê-giô (1675), khởi nghĩa Su-ra-pa-tít (1683 - 1719), khởi nghĩa Đi-pô-nê-gô-rô (1825 - 1830),... nhưng đều thất bại.

- Ở Phi-lip-pin:

+ Ngay khi thực dân  Tây Ban Nha xâm nhập đã vấp phải sự chống trả quyết liệt của thổ dân đảo Mác-tan (1521).

+ Đến đầu thế kỉ XIX, phong trào đấu tranh đã có bước tiến rõ rệt, tiêu biểu là khởi nghĩa, của Nô-va-lét (1823), khởi nghĩa Khơ-rút-xơ (1844),...

- Ở Miến Điện:

+ Ngay từ cuộc xâm  lược đầu tiên (1824- 1826), quân Anh đã vấp phải sự kháng cự của quân đội Miến Điện.

+ Đến năm 1825, Ban-đu-la hi sinh, cuộc kháng chiến thất bại.

Câu 10: Em có nhận xét gì về chính sách đô hộ của thực dân phương Tây đối với các nước Đông Nam Á?

Trả lời:

- Tùy tình hình cụ thể mà mỗi nước thực dân có chính sách cai trị, bóc lột khác nhau. Tuy nhiên, nhìn chung đều có những điểm nổi bật: vơ vét tài nguyên đưa về chính quốc, không mở mang công nghiệp ở thuộc địa, tăng các loại thuế, bắt lính, đàn áp phong trào yêu nước,…

- Nhận xét về chính sách đô hộ của thực dân phương Tây đối với các nước Đông Nam Á: Chính sách cai trị hà khắc của chủ nghĩa thực dân ở Đông Nam Á đã khiến mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc thuộc địa với chủ nghĩa thực dân phát triển gay gắt, thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc ở khu vực dâng cao.

Câu 11: Theo em, chính sách cướp đoạt ruộng đất, cưỡng bức trồng trọt của chính quyền thực dân gây ra hậu quả gì cho người dân thuộc địa?

Trả lời:

Chính sách cướp đoạt ruộng đất, “cưỡng bức trồng trọt” của chính quyền thực dân đã gây ra hậu quả cho người dân thuộc địa:

- Nông dân ở các nước Đông Nam Á không có ruộng đất để trồng trọt, lâm vào cảnh đói khổ, bần cùng hóa.

- Mặt khác, do bị mất ruộng đất, bị tước đoạt tư liệu sản xuất, nên người nông dân buộc phải bán sức lao động của mình, tới làm thuê trong các đồn điền, hầm mỏ hay nhà máy, xí nghiệp,… từ đó, dần hình thành nên đội ngũ công nhân.

Câu 12: Theo em, những ngành kinh tế nào được chính quyền thuộc địa chú trọng phát triển?

Trả lời:

Những ngành kinh tế được chính quyền thuộc địa chú trọng phát triển: công nghiệp chế biến, sản xuất hàng tiêu dùng.

Câu 13: Em có nhận xét gì về hình thức đấu tranh và lực lượng tham gia trong phong trào đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á?

Trả lời:

Nhận xét về hình thức đấu tranh và lực lượng tham gia phong trào đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á:

- Hình thức đấu tranh: đấu tranh giải phóng dân tộc.

- Lực lượng tham gia: nhân dân, thổ dân, quân đội,….

=> Phong trào đấu tranh vũ trang của các quốc gia Đông Nam Á từ thế kỷ XVI đến giữa thế kỷ XIX:

+ Tạo thành một sức mạnh to lớn, bước đầu làm chậm bước tiến của thực dân phương Tây.

+ Là sức mạnh của sự đoàn kết quân dân, nhiều giai tầng trong xã hội, mặc dù bị thất bại, nhưng nó tạo cơ sở cho các phong trào đấu tranh thời kỳ sau phát triển mạnh mẽ và giành được thắng lợi hoàn toàn.

+ Các cuộc đấu tranh chống lại thực dân phương Tây do người nông dân lãnh đạo, hay do một nhà sư, một trí thức phong kiến, một hoàng thân hoặc một thủ lĩnh bộ lạc đứng đầu, đều chung một mục tiêu bảo vệ cho kỳ được đất nước, giữ cho kỳ được xóm làng quê hương không để rơi vào tay giặc.

Câu 14: Giải thích nguyên nhân thất bại của các cuộc đấu tranh chống thực dân phương Tây của các nước Đông Nam Á.

Trả lời:

Nguyên nhân thất bại của các cuộc đấu tranh chống thực dân phương Tây của các nước Đông Nam Á:

- Chưa có đường lối đấu tranh đúng đắn.

- Nhân dân yêu nước, chiến đấu anh dũng nhưng các cuộc kháng chiến diễn ra lẻ tẻ, tự phát, dễ dàng bị các nước thực dân phương Tây đàn áp.

- Tương quan lực lượng chênh lệch, đặc biệt là sự chênh lệch về trang bị vũ khí, hơn hẳn về trình độ tác chiến và tổ chức quân đội.

Câu 15: Có ý kiến cho rằng “Các nước tư bản phương Tây xâm chiếm Đông Nam Á là để giúp đỡ những nước này thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu”. Em đồng ý với ý kiến đó không? Tại sao?

Trả lời:

- Không đồng ý với ý kiến: “Các nước tư bản phương Tây xâm chiếm Đông Nam Á là để giúp đỡ những nước này thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu”

- Giải thích: Bản chất quá trình xâm nhập và đô hộ của các  nước thực dân phương Tây đối với các nước Đông Nam Á gồm cả những yếu tố tích cực và tiêu cực.

Câu 16: Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 150 chữ) về một người anh hùng dân tộc của các nước Đông Nam Á trong thời kì chống lại ách đô hộ của thực dân phương Tây.

Trả lời:

Trương Định quê ở làng Tư Cung, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi (nay là xã Tịnh Khê, TP.Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi). Cha ông là Lãnh binh Trương Cầm, từng làm Hữu thủy quân ở Gia Định dưới thời vua Thiệu Trị. Năm 1850, hưởng ứng khẩn trương của tướng Nguyễn Tri Phương, Trương Định đã bỏ tiền chiêu mộ dân nghèo vào lập đồn điền ở Gia Thuận (Gò Công) nên được nhà Nguyễn phong làm Quản đạo, giữ chức chức vụ trưởng phòng. Năm 1861, Pháp tấn công Gia Định lần thứ nhất, Trương Định dẫn quân phối hợp với quân của tướng Nguyễn Tri Phương phòng thủ tuyến Chí Hòa. Thực vậy, ông đã từ chối thư của tướng Pháp Bonard, bất chấp sắc lệnh của nhà vua ra lệnh phế truất Phan Thanh Giản và rút quân về Gò Công, tự xưng là Trung Thiên tướng quân, được nhân dân kính trọng là Bình Tây Đại nguyên soái, lấy nơi đây làm đại bản doanh, xây dựng căn cứ địa kháng chiến. Ngày 16-12-1862, Trương Định ra lệnh tấn công các cứ điểm của Pháp ở cả 3 tỉnh miền Đông Nam Bộ, đẩy Pháp vào thế khó xử, bị động. Tháng 2 năm 1863, Pháp phản công ở Biên Hòa, Chợ Lớn, vây Gò Công. Ngày 26-2-1863, Pháp chiếm được thành, ông thoát khỏi vòng vây kéo quân về Biên Hòa. Ngày 19-8-1864, tên phản quốc Huỳnh Công Tấn dẫn quân Pháp bất ngờ bao vây và tấn công. Sở chỉ huy Tối lá rụng, Trương Định trọng thương. Hầu hết các nguồn đều cho rằng ông đã hy sinh bản thân để tránh rơi vào tay kẻ thù. Mặt khác, theo Việt sử tân biên của Phạm Văn Sơn, “ông và 28 thuộc hạ bị bắn chết”. Khi đó, ông 44 tuổi.

Câu 17: Nhận xét về các cuộc đấu tranh chống thực dân phương Tây của các nước Đông Nam Á.

Trả lời:

- Tinh thần và ý chí chiến đấu quật cường, mỗi người dân góp một phần sức lực nhỏ bé của mình công cuộc bảo vệ sự tồn vong của quốc gia dân tộc.

- Quá trình đấu tranh chống xâm lược diễn ra không cùng thời điểm cụ thể, không giống nhau về hình thức, lại khác về phương pháp đấu tranh, nhưng lại có điểm chung, thống nhất ở mục tiêu: ngăn chặn quá trình xâm lược của chủ nghĩa thực dân, cố gắng bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia.

- Trong quá trình xâm lược, thực dân phương Tây vấp phải sự kháng cự kéo dài và kiên cường, liên tục của nhân dân từng nước. Ngay trong một nước cuộc kháng cự này thất bại, cuộc khởi nghĩa khác lại nổi lên, người trước ngã xuống, người sau tiến lên, kiên quyết đánh đuổi quân xâm lược.

Câu 18: Nêu những nét chính về quá trình xâm nhập của thực dân phương Tây vào các nước Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX.

Trả lời:

Những nét chính về quá trình xâm nhập của thực dân phương Tây vào các nước Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX:

- In-đô-nê-xi-a:

+ Thế kỉ XVI: Bồ Đào Nha chiếm một số đảo ở phía Đông.

+  Sau đó, thực dân Hà Lan, Tây Ban Nha, Anh cũng xâm nhập vào In-đô-nê-xi-a.

+ Giữa thế kỉ XIX: Hà Lan hoàn thành nhiệm vụ xâm chiếm nước này.

- Mã Lai: từ nửa sau thế kỉ XVI, thực dân Anh, Pháp, Hà Lan tranh chấp ảnh hưởng tại Mã Lai, Miến Điện.

- Phi-lip-pin: giữa thế kỉ XVI, thực dân Tây Ban Nha đã xâm chiếm hết các quần đảo và áp đặt thống trị suốt 350 năm.

- Ba nước Đông Dương: từ thế kỉ XVI, các nước thực dân Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Anh, Pháp tìm mọi cách tranh giành phạm vi ảnh hưởng.

- Xiêm (Thái Lan):

+ Thế kỉ XVI: thương nhân châu  u xâm nhập vào nước này.

+ Giữa thế kỉ XIX: sau khi hoàn thành xâm chiếm Ấn Độ, một phần Mã Lai và Miến Điện, thực dân Anh bắt đầu xâm nhập vào Xiêm.

Câu 19: Hoàn thành bảng thống kê các thuộc địa của thực dân phương Tây ở khu vực Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX. 

Trả lời:

Câu 20: Hoàn thành bảng tóm tắt về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa của các nước Đông Nam Á dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây theo mẫu sau:

Trả lời: