Đáp án Hóa học 10 chân trời sáng tạo Bài 6: Xu hướng biến đổi một số tính chất của nguyên tử các nguyên tố, thành phần và một số tính chất của hợp chất trong một chu kì và nhóm

BÀI 6: XU HƯỚNG BIẾN ĐỔI MỘT SỐ TÍNH CHẤT CỦA NGUYÊN TỬ CÁC NGUYÊN TỐ, THÀNH PHẦN VÀ MỘT SỐ TÍNH CHẤT CỦA HỢP CHẤT TRONG MỘT CHU KÌ VÀ NHÓM

I. BÁN KÍNH NGUYÊN TỬ

Câu 1: Quan sát hình 6.1, cho biết bán kính nguyên tử của các nguyên tố trong mỗi chu kì và trong mỗi nhóm A biến đổi như thế nào?

Trả lời:

• Trong mỗi chu kì, bán kính nguyên tử của các nguyên tố có xu hướng giảm dần từ trái sang phải.
• Trong mỗi nhóm, bán kính nguyên tử có xu hướng tăng dần từ trên xuống dưới.

Câu 2: Xu hướng biến đổi bán kính nguyên tử của các nguyên tố trong mỗi chu kì và trong mỗi nhóm A do yếu tố nào gây ra?

Trả lời:

• Xu hướng biến đổi bán kính nguyên tử của các nguyên tố trong mỗi chu kì và trong mỗi nhóm A do điện tích hạt nhân nguyên tử gây ra.
• Trong một chu kì, điện tích hạt nhân nguyên tử tăng dần nên electron lớp ngoài cùng sẽ bị hạt nhân hút mạnh hơn, vì vậy bán kính nguyên tử của các nguyên tố có xu hướng giảm dần
• Trong một nhóm, theo chiều từ trên xuống dưới, số lớp electron tăng dần nên bán kính nguyên tử có xu hướng tăng.

Câu hỏi: Dựa vào xu hướng biến đổi bán kính nguyên tử của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn, em hãy sắp xếp các nguyên tố sau đây theo chiều tăng dần bán kính nguyên tử: Li, N, O, Na, K

Trả lời:

Sắp xếp các nguyên tố theo chiều tăng dần bán kính nguyên tử: O, N, Li, Na, K

2. ĐỘ ÂM ĐIỆN

Câu 3: Từ số liệu trong bảng 6.1, nhận xét sự biến đổi giá trị độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố trong một nhóm và trong một chu kì. Giải thích

Trả lời:

• Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng cũng tăng. Do đó, độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố có xu hướng tăng dần
• Trong một nhóm, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử tăng nhanh, lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng giảm, do đó độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố có xu hướng giảm dần

Câu 4: Hãy cho biết vì sao trong bảng 6.1, giá trị độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố nhóm VIIIA còn để trống

Trả lời:

Vì các nguyên tố nhóm VIIIA là khí trơ. Mà do khí trơ không nhường nhận electron, và độ âm điện lại đại diện cho khả năng hút electron nên không xác định được độ âm điện.

Câu hỏi: Dựa vào xu hướng biến đổi độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố trong bảng tuần hoàn, em hãy sắp xếp các nguyên tố sau đây theo chiều tăng dần độ âm điện của nguyên tử: Na, K, Mg, Al

Trả lời:

Sắp xếp các nguyên tố theo chiều tăng dần độ âm điện của nguyên tử: K, Na, Mg, Al

3. TÍNH KIM LOẠI, TÍNH PHI KIM

Câu 5: Giải thích sự hình thành ion Na+ và ion F-

Trả lời:

• Na --> Na⁺ + 1e , Na nhường 1 electron để trở thành Na+
• F + 1e --> F^- , F nhận 1 electron để trở thành F-

Câu 6: Khả năng nhường hoặc nhận electron hóa trị của nguyên tử các nguyên tố nhóm A thay đổi như thế nào khi:

1. đi từ đầu chu kì đến cuối chu kì?
2. đi từ đầu nhóm đến cuối nhóm?

Trả lời:

Khả năng nhường hoặc nhận electron hóa trị của nguyên tử các nguyên tố nhóm A:

1. đi từ đầu chu kì đến cuối chu kì, khả năng nhường electron hóa trị giảm dần, khả năng nhận electron hóa trị tăng dần
2. đi từ đầu nhóm đến cuối nhóm, khả năng nhường electron hóa trị tăng dần, khả năng nhận electron hóa trị giảm dần

Câu hỏi: Dựa vào xu hướng biến đổi tính kim loại- phi kim của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn, hãy sắp xếp các nguyên tố sau đây theo chiều giảm dần tính kim loại: sodium, magnesium và potassium

Trả lời:

Sắp xếp các nguyên tố theo chiều giảm dần tính kim loại: potassium, sodium, magnesium.

4. TÍNH ACID- BASE CỦA OXIDE VÀ HYDROXIDE

Câu 7: Từ các phản ứng của các oxide và hydroxide: Na₂0, NaOH, Al₂O3, Al(OH)₃, SO₂, H₂SO₄ với các  dung dịch HCL, KOH hãy nhận xét tính acid, base của các oxide và hydroxide trên

Trả lời:

Na₂O phản ứng với acid ⇒ Na₂O là basic oxide

Al₂O₃ phản ứng với cả acid và base ⇒ Al₂O₃ là oxide lưỡng tính

SO₃ phản ứng với base ⇒ SO₃ là acidic oxide

NaOH phản ứng với acid ⇒ NaOH là base

Al(OH)₃ phản ứng với cả acid và base ⇒ Al(OH)₃ là hydroxide lưỡng tính

H₂SO₄ phản ứng với base ⇒ H₂SO₄ là acid

Câu 8: Quan sát bảng 6.2, hãy liên hệ xu hướng biến đổi tính acid tính base của oxide và hydroxide tương ứng với tính kim loại, phi kim của các nguyên tố trong chu kì

Trả lời:

Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính base oxide của oxide và hydroxide tương ứng giảm dần, tính acid chúng tăng dần.

Câu hỏi: Dựa vào xu hướng biến đổi tính acid-base của oxide và hydroxide tương ứng của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn, hãy sắp xếp các hợp chất sau đây theo chiều giảm dần tính acid của chúng H₂SiO₃, HClO₄, H₂SO₄, H₃PO₄

Trả lời:

Sắp xếp các hợp chất theo chiều giảm dần tính acid : HClO₄, H₂SO₄, H₃PO₄, H₂SiO₃

BÀI TẬP

Câu 1: Nguyên tử của nguyên tố nào sau đây có bán kính nhỏ nhất?

1. Si (Z=14)
2. P (Z=15)
3. Ge (Z= 32)
4. As (Z= 33)

Trả lời:

Chọn đáp án B. P (Z=15)

Câu 2: Bốn nguyên tố A, E, M, Q cùng thuộc một nhóm A trong bảng tuần hoàn, có số hiệu nguyên tử lần lượt là 9, 17, 35,53. Các nguyên tố này được sắp xếp theo chiều tính phi kim tăng dần theo dãy nào sau đây?

1. A, Q, E, M
2. Q, M, E, Q
3. A, E, M, Q
4. A, M, E, Q

Trả lời:

Chọn đáp án B. Q, M, E, A

Câu 3. Xét ba nguyên tố có cấu hình electron lần lượt là:

1. 1s²2s²2p⁶3s¹

Q: 1s²2s²2p⁶3s²

Z: 1s²2s²2p⁶3s²3p¹

Tính base tăng dần của các hydroxide là:

1. XOH < Q(OH)₂< Z (OH)₃
2. Z(OH)₃< XOH < Q (OH)₂
3. Z(OH)₃< Q(OH)₂< XOH
4. XOH < Z(OH)₂< Q(OH)₂

Trả lời:

Chọn đáp án C. Z(OH)₃ < Q(OH)₂ < XOH

Câu 4: Trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học hãy cho biết các nguyên tố nào có tính phi kim mạnh nhất. Giải thích

Trả lời:

• Trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học nguyên tố F có tính phi kim mạnh nhất. 
• Vì trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính phi kim tăng dần. Trong một nhóm, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính phi kim giảm dần.
• Nguyên tố Flo nằm ở cuối chu kì 1 và đầu nhóm VIIA nên có tính phi kim mạnh nhất

Câu 5: Cho bảng số liệu sau:

Hãy vẽ đồ thị hoặc biểu đồ với hai đại lượng bán kính nguyên tử và độ âm điện trong bảng bằng số liệu trên. Quan sát và cho biết hai đại lượng này biến thiên như thế nào? Giải thích

Trả lời:

• Học sinh tự vẽ đồ thị
• Nhận xét: bán kính nguyên tử càng lớn thì độ âm điện càng nhỏ.
• Vì các nguyên tố trên cùng thuộc nhóm IA, và số lớp electron tăng dần từ trên xuống dưới nên lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng giảm nên độ âm điện giảm.