Đáp án Ngữ văn 12 chân trời sáng tạo Bài 4: Thực Hành Tiếng Việt

BÀI 4. SỰ THẬT VÀ TRANG VIẾT

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Chỉ ra sự khác nhau giữa ngôn ngữ trang trọng và ngôn ngữ thân mật.

Hướng dẫn chi tiết:

Sự khác nhau giữa ngôn ngữ trang trọng và ngôn ngữ thân mật:

1. Về ngữ pháp:

• Ngôn ngữ trang trọng:
• Sử dụng đầy đủ các thành phần câu.
• Cấu trúc câu phức tạp, logic.
• Sử dụng các từ ngữ mang tính hàn lâm, sách vở.
• Tránh sử dụng các câu rút gọn, câu cảm thán.
• Ngôn ngữ thân mật:
• Sử dụng các câu ngắn gọn, đơn giản.
• Cấu trúc câu linh hoạt, có thể sử dụng các câu rút gọn, câu cảm thán.
• Sử dụng các từ ngữ mang tính khẩu ngữ, đời thường.
• Có thể sử dụng các tiếng lóng, biệt ngữ.

2. Về từ vựng:

• Ngôn ngữ trang trọng:
• Sử dụng các từ ngữ mang tính hàn lâm, sách vở.
• Tránh sử dụng các từ ngữ mang tính địa phương, tiếng lóng.
• Sử dụng các từ ngữ có nghĩa chính xác, rõ ràng.
• Ngôn ngữ thân mật:
• Sử dụng các từ ngữ mang tính khẩu ngữ, đời thường.
• Có thể sử dụng các tiếng lóng, biệt ngữ.
• Sử dụng các từ ngữ có nghĩa bóng, hàm ý.

3. Về ngữ điệu:

• Ngôn ngữ trang trọng:
• Ngữ điệu chậm rãi, rõ ràng.
• Giọng điệu nghiêm túc, trang trọng.
• Nhấn mạnh vào các từ ngữ quan trọng.
• Ngôn ngữ thân mật:
• Ngữ điệu nhanh nhẹn, linh hoạt.
• Giọng điệu vui vẻ, thoải mái.
• Có thể sử dụng các điệu bộ, cử chỉ để minh họa cho lời nói.

4. Về mục đích sử dụng:

• Ngôn ngữ trang trọng:
• Sử dụng trong các văn bản, bài phát biểu mang tính chính thức.
• Sử dụng trong giao tiếp trang trọng, lịch sự.
• Ngôn ngữ thân mật:
• Sử dụng trong giao tiếp hàng ngày với người thân, bạn bè.
• Sử dụng trong giao tiếp không trang trọng.

Câu 2: Phân tích đặc điểm ngôn ngữ thân mật có trong các trường hợp sau:

1. Đi nhé! Đi nhé! Những cô gái cũng hết cả rụt rè giơ cả hai tay lên vẫy, vẫy mãi… rồi tinh nghịch lấy ngón tay nhỏ xíu trỏ lên đầu nhắc anh bộ đội hãy giữ gìn cuộc sống của mình. Ừ, chết làm sao được cơ chứ, đùa một chút cho vui. Ai cũng bị lây cái không khí rạo rực khí thế lên đường ấy, cả những em bé vừa đứng vững giấu mặt sau hàng rào xi măng mà vẫy. Y cứ xuýt xao mãi vì ngồi bên cửa sổ, nó nghe rành rọt tiếng một đứa bé chỉ 5, 6 tuổi ở ga Phủ Lý. Các chú đánh xong giặc Mỹ mà về nhé!

(Nguyễn Văn Thạc, Mãi mãi tuổi hai mươi)

1. Tức thì mục già giẫy nảy người lên mà rằng:

- Cha mẹ ơi! Sữa như thế mà mẹ lại còn bảo là “tạm được". Tốt vào hạng nhất rồi đấy mẹ ạ. 

Bà kia bĩu môi:

- Phải, hạng nhất đấy!

- Chứ gì? Chị ấy mới đẻ con so, xưa nay lại không phải chân lấm tay bùn bao giờ, lại là vợ ông Phó lý chả phải khổ sơ như người khác thì làm gì sữa chả tốt?

- Thế là bao nhiêu?

(Vũ Trọng Phụng, Cơm thầy cơm cô)

Hướng dẫn chi tiết:

1. Lời của các cô gái thanh niên xung phong với các anh lính, thể hiện cảm xúc vui đùa, hóm hỉnh, thân mật
2. Thể hiện sự suồng sã trong cách nói chuyện của hai nhân vật

Câu 3: Đọc văn bản Thư gửi con trai của Thô-mát Hân Mo-gân (Thomas Hunt Morgan) trong phần Viết và cho viết văn bản này dùng ngôn ngữ thân mật hay ngôn ngữ trang trọng. Dựa vào đâu bạn nhận định như vậy?

Hướng dẫn chi tiết:

Bức thư "Thư gửi con trai" của Thomas Hunt Morgan được viết bằng ngôn ngữ trang trọng. Điều này có thể nhận biết qua cách sử dụng từ vựng cẩn thận, cấu trúc câu phức tạp và tránh xa các từ ngữ thông tục hoặc quá thân mật. Bức thư thường chứa những lời khuyên, bài học quý giá và triết lý sống mà ông muốn truyền đạt cho con trai, thể hiện sự tiếp cận nghiêm túc và trang trọng đối với việc giáo dục con cái. 

Câu 4: Chúng ta có thể sử dụng ngôn ngữ thân mật khi thi vấn đáp, trả lời phỏng vấn xin bổng du học, dẫn chương trình trong một buổi toạ đàm không? Vì sao?

Hướng dẫn chi tiết:

Việc sử dụng ngôn ngữ thân mật trong các trường hợp như thi vấn đáp, trả lời phỏng vấn xin bổng du học, dẫn chương trình trong một buổi toạ đàm không được khuyến khích.

Lý do:

Môi trường trang trọng: Tất cả các tình huống này xảy ra trong môi trường trang trọng, nơi đòi hỏi sự chuyên nghiệp và lịch sự.

 Đối tượng: Người nghe trong trường hợp này thường là những người có uy tín và vị trí cao hơn, và do đó cần được tôn trọng.

Mục đích: Mục đích chính là thể hiện sự tôn trọng đối với người nghe và thể hiện sự chuyên nghiệp của bản thân.

Từ đọc đến viết: Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày ý kiến về vấn đề: trong trang Facebook cá nhân, nên hay không nên nêu danh tính thật của người sử dụng? Vì sao?

Hướng dẫn chi tiết:

Nên hay không nên nêu danh tính thật trên trang Facebook cá nhân?

Việc sử dụng tên thật trên Facebook cá nhân đã trở thành một đề tài gây tranh cãi với nhiều quan điểm đối lập. Một số người cho rằng việc này có thể tăng tính minh bạch, sự tin cậy và xây dựng mối quan hệ chân thực trên mạng xã hội. Tuy nhiên, cũng có những lo ngại về việc bảo mật thông tin cá nhân và những nguy cơ tiềm ẩn khi sử dụng danh tính thật.

Lợi ích của việc sử dụng danh tính thật:

• Minh bạch và tin cậy: Sử dụng tên thật trên Facebook giúp tăng cường tính minh bạch và tin cậy, khiến cho người dùng dễ dàng nhận diện và kết nối với nhau, đồng thời xây dựng lòng tin và sự tin tưởng trong cộng đồng mạng.
• Mối quan hệ chân thực: Giao tiếp với danh tính thật tạo ra các mối quan hệ online chân thực và ý nghĩa hơn, giúp người dùng cảm thấy gần gũi và chia sẻ thông tin một cách tự nhiên hơn.
• Dễ dàng tìm kiếm và kết nối: Việc sử dụng tên thật giúp người dùng dễ dàng tìm kiếm và kết nối với bạn bè, người thân và các mối quan hệ khác trên mạng xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở rộng mạng lưới quan hệ

.Rủi ro tiềm ẩn:

• Nguy cơ lộ thông tin cá nhân: Sử dụng tên thật có thể dẫn đến việc lộ thông tin cá nhân như số điện thoại, địa chỉ nhà, nơi làm việc,...
• Bị quấy rối, lừa đảo: Kẻ xấu có thể lợi dụng thông tin cá nhân để quấy rối, lừa đảo hoặc tống tiền người dùng.
• Bị tấn công mạng: Danh tính thật có thể khiến người dùng dễ bị tấn công mạng, bôi nhọ danh dự hoặc đánh cắp thông tin tài khoản.

Kết luận:

Việc sử dụng danh tính thật trên Facebook cá nhân có cả lợi ích và rủi ro. Quyết định sử dụng tên thật hay không phụ thuộc vào mức độ chấp nhận rủi ro và nhu cầu cá nhân của mỗi người.

ÔN TẬP

Câu 1: Nêu một số điểm tương đồng và khác biệt giữa hai thể loại phóng sự và nhật kí.

Hướng dẫn chi tiết:

Điểm tương đồng và khác biệt giữa phóng sự và nhật kí:

Điểm tương đồng:

• Cả hai loại văn bản đều ghi lại các sự kiện và hiện tượng trong đời sống xã hội.
• Để thu hút độc giả, cả phóng sự và nhật ký đều sử dụng ngôn ngữ sống động, mô tả chi tiết và có thể áp dụng các biện pháp tu từ.
• Cả phóng sự và nhật ký đều là nơi tác giả thể hiện quan điểm và suy nghĩ của mình về các sự kiện và hiện tượng mà họ ghi lại

Điểm khác biệt:

1. Tính chất:

• Phóng sự: Là một thể loại báo chí, phản ánh sự kiện, hiện tượng một cách chân thực, khách quan.
• Nhật kí: Là một thể loại văn học, ghi chép lại những cảm xúc, suy nghĩ của tác giả về cuộc sống.

2. Mục đích:

• Phóng sự là một thể loại báo chí, tập trung vào việc phản ánh sự kiện và hiện tượng một cách chân thực và khách quan.
• Nhật ký là một thể loại văn học, nơi tác giả ghi chép lại những cảm xúc và suy nghĩ cá nhân về cuộc sống

3. Nội dung:

• Phóng sự: Nội dung tập trung vào sự kiện, hiện tượng cụ thể, có thể có phỏng vấn, đối thoại, dẫn chứng...
• Nhật kí: Nội dung đa dạng, có thể ghi chép về nhiều khía cạnh khác nhau của cuộc sống, từ những điều bình thường đến những điều quan trọng.

4. Hình thức:

• Phóng sự: Hình thức đa dạng, có thể viết theo nhiều kiểu như: phóng sự điều tra, phóng sự chân dung, phóng sự tường thuật...
• Nhật kí: Hình thức thường là ghi chép theo trình tự thời gian, có thể sử dụng nhiều hình thức ngôn ngữ khác nhau.

5. Tính khách quan:

• Phóng sự: Yêu cầu tính khách quan, trung thực trong việc ghi chép sự kiện.
• Nhật kí: Thể hiện quan điểm, suy nghĩ chủ quan của tác giả.

Câu 2: Điền thông tin phù hợp vào bảng sau:

Hướng dẫn chi tiết:

Câu 3: Viết một đoạn đối thoại (khoảng bốn đến sáu lượt lời) giữa em và các bạn cùng lớp về việc viết nhật kí, sau đó phân tích đặc điểm ngôn ngữ thân mật trong đoạn hội thoại này.

Hướng dẫn chi tiết:

Đoạn đối thoại về việc viết nhật kí:

Minh: "Mấy bạn ơi, các bạn có viết nhật kí không?"

Lan: "Có chứ, mình viết nhật kí mỗi ngày. Viết nhật kí giúp mình ghi lại những kỷ niệm đẹp và những cảm xúc của mình trong ngày."

Hùng: "Mình cũng viết nhật kí, nhưng không thường xuyên như Lan. Mình chỉ viết khi có chuyện gì đặc biệt xảy ra."

Duy: "Mình thì không viết nhật kí. Mình thấy viết nhật kí mất thời gian và cũng không biết viết gì."

Minh: "Viết nhật kí có nhiều lợi ích lắm. Nó giúp mình sắp xếp lại suy nghĩ, giải tỏa căng thẳng và cũng là cách để lưu giữ những kỷ niệm đẹp."

Lan: "Đúng vậy. Mình cũng thấy viết nhật kí giúp mình hiểu rõ bản thân hơn. Khi đọc lại những gì mình đã viết, mình có thể thấy được sự thay đổi của bản thân theo thời gian."

Hùng: "Nghe hai bạn nói vậy, mình cũng muốn thử viết nhật kí. Có bạn nào có thể chia sẻ kinh nghiệm viết nhật kí không?"

Lan: "Theo mình, bạn nên bắt đầu bằng việc viết những gì bạn nghĩ và cảm thấy trong ngày. Bạn có thể viết về những điều bạn đã trải qua, những người bạn gặp gỡ, những cảm xúc của bạn về những sự kiện xảy ra xung quanh. Bạn cũng có thể viết về những ước mơ và dự định của bạn cho tương lai."

Minh: "Quan trọng là bạn phải kiên trì viết nhật kí. Ban đầu bạn có thể chỉ viết vài dòng mỗi ngày, nhưng dần dần bạn sẽ viết được nhiều hơn. Khi bạn đã quen với việc viết nhật kí, bạn sẽ thấy nó trở thành một thói quen và bạn sẽ không thể thiếu nó."

Duy: "Cảm ơn hai bạn. Mình sẽ thử viết nhật kí và xem sao."

Phân tích đặc điểm ngôn ngữ thân mật trong đoạn hội thoại:

• Sử dụng đại từ nhân xưng "mình": Đây là đại từ nhân xưng được sử dụng phổ biến trong giao tiếp thân mật giữa bạn bè.
• Sử dụng các từ ngữ : "chuyện gì", "mất thời gian", "không biết viết gì", "chia sẻ kinh nghiệm", "bắt đầu", "kiên trì", "thói quen", "không thể thiếu".
• Sử dụng các câu hỏi và câu cảm thán: "Có chứ", "Mình cũng thấy", "Nghe hai bạn nói vậy", "Cảm ơn hai bạn".
• Giọng điệu vui vẻ, cởi mở: Các bạn chia sẻ kinh nghiệm viết nhật kí với nhau một cách vui vẻ, cởi mở và không có sự gượng ép.

Câu 4: Tóm tắt các yêu cầu về nội dung, hình thức của văn bản thư trao đổi về một vấn đề bằng sơ đồ hoặc bảng biểu.

Hướng dẫn chi tiết:

Câu 5: Thiết kế một số tờ rơi thể hiện những điều cần lưu ý về vấn đề chọn trường hoặc chọn nghề, sau đó gửi đến bạn cùng lớp.

Hướng dẫn chi tiết:

Tờ rơi 1: Chọn trường

Mẹo chọn trường phù hợp:

• Xác định mục tiêu: Quyết định học ngành nào hoặc theo đuổi con đường học vấn như thế nào?
• Nghiên cứu kỹ thông tin: Khám phá về các trường đại học, cao đẳng, chương trình đào tạo, học phí, cơ sở vật chất,...
• Lựa chọn dựa trên năng lực bản thân: Xác định điểm mạnh và điểm yếu của bản thân để chọn trường phù hợp nhất.
• Tham khảo ý kiến của thầy cô, gia đình, bạn bè: Nhận lời khuyên hữu ích từ họ.
• Tham gia các buổi tư vấn tuyển sinh: Cơ hội gặp gỡ trực tiếp đại diện của các trường và nhận thông tin chi tiết.

Lưu ý:

• Chọn trường vì đam mê, không chọn trường vì "mốt": Hãy chọn trường có ngành học mà bạn thực sự yêu thích.
• Đừng chạy theo "thương hiệu": Chất lượng giáo dục không chỉ phụ thuộc vào thương hiệu trường.
• Cân nhắc yếu tố tài chính: Lựa chọn trường phù hợp với khả năng tài chính của gia đình.
• Hãy là chính mình: Không nên cố gắng thay đổi bản thân để phù hợp với môi trường trường học.

Câu 6: Trình bày ý kiến của bạn về tác hại của việc bóp méo sự thật.

Hướng dẫn chi tiết:

Tác hại:

1. Bóp méo sự thật: Vết nhơ cho đạo đức và lòng tin:

• Hủy hoại uy tín, danh dự: Bóp méo sự thật là hành động phi đạo đức, đánh cắp sự thật và tước đi quyền được nhìn nhận đúng đắn của con người. Thông tin sai lệch, xuyên tạc có thể bôi nhọ danh dự, vùi dập uy tín của cá nhân hoặc tổ chức, gây ra tổn thương khó phai mờ.

• Gây hoang mang, mất niềm tin: Khi sự thật bị bóp méo, con người chìm trong mớ thông tin nhiễu loạn, hoang mang, không biết đâu là thật, đâu là giả. Lòng tin vào hệ thống truyền thông, vào chính quyền và cả vào nhau dần dần bị bào mòn, tạo nên một xã hội mất niềm tin và chia rẽ.

2. Bóp méo sự thật: Rào cản cho sự phát triển:

• Cản trở sự tiến bộ khoa học: Khi thông tin khoa học bị bóp méo, bị lợi dụng cho mục đích cá nhân hay chính trị, sự phát triển khoa học bị cản trở, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội.
• Kìm hãm sự đổi mới sáng tạo: Bóp méo sự thật tạo ra môi trường độc hại, thiếu minh bạch, kìm hãm tinh thần sáng tạo, đổi mới, vốn là yếu tố then chốt cho sự phát triển của bất kỳ quốc gia nào.

3. Bóp méo sự thật: Nguy cơ cho an ninh quốc gia:

• Gây bất ổn xã hội: Bóp méo sự thật, đặc biệt là trong các vấn đề nhạy cảm như chính trị, tôn giáo, có thể kích động bạo lực, gây bất ổn xã hội, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia.
• Làm suy yếu lòng yêu nước: Khi niềm tin vào chính quyền, vào hệ thống thông tin bị sụp đổ, lòng yêu nước và tinh thần đoàn kết dân tộc cũng bị suy yếu, tạo cơ hội cho các thế lực thù địch lợi dụng.

=> Bóp méo sự thật là hành động đáng lên án và cần được ngăn chặn. Mỗi người cần nhận thức trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ sự thật, chia sẻ thông tin đúng đắn, hỗ trợ xây dựng một cộng đồng văn minh, phát triển và an toàn

=> Hãy chung tay đẩy lùi hành vi bóp méo sự thật! Hãy trở thành những người bảo vệ sự thật, lan tỏa thông tin chính xác, góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn cho chính bản thân chúng ta và cho thế hệ tương lai.