BÀI 2. NHỮNG Ô CỬA NHÌN RA CUỘC SỐNG

VĂN BẢN. LÃO HẠC

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Hãy hình dung khi con người rơi vào tình cảnh nghèo đói và túng quẫn, họ sẽ có cách phản ứng như thế nào?

Hướng dẫn chi tiết:

Phản ứng tiêu cực:

• Tuyệt vọng: Nhiều người cảm thấy tuyệt vọng trước nghèo đói và túng quẫn, không thấy lối thoát khỏi tình trạng hiện tại, dẫn đến hành vi tiêu cực như tự tử hoặc sử dụng chất kích thích.
• Lo lắng và stress: Nghèo đói gây ra lo lắng và stress nghiêm trọng về việc kiếm sống, cung cấp cho gia đình và trả các khoản nợ, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất.
• Tức giận và oán hận: Một số người tức giận và oán hận với bản thân, xã hội hoặc những người xung quanh vì tình trạng nghèo đói.
• Thu mình lại: Một số người có thể tự thu mình lại và tránh giao tiếp với người khác vì xấu hổ về tình trạng của mình

Phản ứng tích cực:

• Quyết tâm: Một số người trở nên quyết tâm hơn khi đối mặt với nghèo đói, làm việc chăm chỉ để cải thiện tình trạng và tìm kiếm cơ hội mới.
• Sáng tạo: Nghèo đói thúc đẩy con người trở nên sáng tạo hơn trong việc tìm giải pháp cho các vấn đề, tìm cách kiếm tiền và sử dụng nguồn lực hạn chế một cách hiệu quả.
• Nhân ái: Một số người trở nên nhân ái và đồng cảm hơn khi trải qua nghèo đói, hiểu rõ hơn về khó khăn của người khác và muốn giúp đỡ những người gặp khó khăn

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Câu chuyện trong đoạn này được kể qua điểm nhìn của ai?

Hướng dẫn chi tiết:

Nhân vật “tôi", tức là ông giáo.

Câu hỏi: Đây là lời kể của ai?

Hướng dẫn chi tiết:

Nhân vật ông giáo.

Câu hỏi: Bạn nghĩ gì về tình cảm, thái độ của lão Hạc dành cho con qua đoạn văn này?

Hướng dẫn chi tiết:

Lão Hạc, một người cha yêu thương con vô bờ bến, dù cuộc sống của gia đình khá nghèo khó, nhưng lão vẫn cố gắng dành những điều tốt đẹp nhất cho con. Anh luôn ấp ủ hi vọng rằng một ngày nào đó, con sẽ trở về và tìm được hạnh phúc trong bản thân mình.

Câu hỏi: Đoạn văn này cho thấy lão Hạc là người như thế nào?

Hướng dẫn chi tiết:

Lão Hạc là một người tốt, có trái tim nhân hậu và giàu lòng yêu thương. Lão đau đớn, tự trách vô cùng, lão thấy có lỗi với cậu Vàng.

Câu hỏi: Đây là lời của nhân vật “tôi" hay lão Hạc?

Hướng dẫn chi tiết:

Nhân vật “tôi".

Câu hỏi: Bạn có đồng tình với suy nghĩ của ông giáo về lão Hạc trong đoạn này?

Hướng dẫn chi tiết:

Tôi đồng tình với quan điểm của ông giáo về Lão Hạc trong đoạn này vì tôi tin rằng nghèo đói đến cực điểm có thể thúc đẩy chúng ta vào tình trạng khó khăn trong cuộc sống, buộc chúng ta phải đối mặt với những quyết định khó khăn, thậm chí làm những việc mà ta không muốn chỉ để kiếm miếng cơm manh áo. Tôi tin rằng, ở bản chất, trước khi trở thành những người xấu, mỗi người đều có thể là người tốt, nhưng hoàn cảnh và áp lực của cuộc sống có thể thay đổi hành động và quyết định của họ.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt cốt truyện Lão Hạc.

Hướng dẫn chi tiết:

Lão Hạc là một người nông dân nghèo khổ, sống cô đơn với con chó Vàng sau khi con trai phẫn chí bỏ đi làm đồn điền cao su vì không có tiền cưới vợ. Do tuổi già sức yếu, Lão không thể làm thuê kiếm sống, buộc phải bán đi mảnh vườn và đàn chó Vàng để lấy tiền trang trải cuộc sống. Lão gửi gắm số tiền bán chó cho ông giáo và dặn dò ông giáo nhiều việc, trong đó quan trọng nhất là giữ gìn mảnh vườn cho con trai Lão. Cuộc sống của Lão ngày càng túng quẫn, Lão phải ăn khoai, ăn sung, thậm chí ăn cả mả con chó Vàng. Khi không còn cách nào khác, Lão tìm đến Binh Tư, một người chuyên rình mò bắt chó, để xin bả chó. Lão Hạc tự kết liễu đời mình bằng cách ăn bả chó. Sau khi Lão Hạc chết, ông giáo mới hiểu được nguyên nhân cái chết của Lão và thương xót cho số phận bi đát của người bạn già.

Câu 2: Nêu một số nét tính cách nổi bật của nhân vật lão Hạc và cho biết:

1. Lão Hạc tiêu biểu cho tầng lớp nào trong xã hội đương thời?
2. Hoàn cảnh sống đã tác động như thế nào đến số phận, tính cách của nhân vật?

Hướng dẫn chi tiết:

A, Lão Hạc tiêu biểu cho tầng lớp nông dân Việt Nam trước cách mạng.

B, Hoàn cảnh sống nghèo khổ, cô đơn, túng quẫn đã tác động mạnh mẽ đến số phận và tính cách của Lão Hạc:

• Số phận bi đát: Lão phải bán đi mảnh vườn, đàn chó Vàng, thậm chí phải ăn bả chó để tự tử.
• Tính cách: Lão trở nên cẩn trọng, đề phòng, lo toan, chắt bóp từng đồng.
• Tuy nhiên, trong hoàn cảnh khó khăn, Lão vẫn giữ được những phẩm chất tốt đẹp: yêu thương con sâu sắc, hiền lành, chất phác, sống có trách nhiệm, biết yêu thương, trân trọng những điều nhỏ bé.

Câu 3: Xác định ngôi kể, điểm nhìn và chỉ ra tác dụng của cách sử dụng ngôi kể, điểm nhìn đó trong văn bản.

Hướng dẫn chi tiết:

• Ngôi kể:

• Truyện "Lão Hạc" được kể theo ngôi thứ nhất (tôi - ông giáo).

• Điểm nhìn:

• Điểm nhìn trong truyện "Lão Hạc" là điểm nhìn của nhân vật "tôi" (ông giáo).

• Tác dụng của cách sử dụng ngôi kể, điểm nhìn:

• Ngôi thứ nhất:
• Giúp cho câu chuyện chân thực, sinh động hơn như được kể lại từ chính người trong cuộc.
• Tạo sự gần gũi, đồng cảm giữa người đọc với nhân vật "tôi" và Lão Hạc.
• Điểm nhìn của nhân vật "tôi":
• Giúp cho người đọc hiểu rõ tâm tư, tình cảm của Lão Hạc.
• Giúp cho người đọc thấy được sự quan tâm, đồng cảm của nhân vật "tôi" đối với Lão Hạc.
• Giúp cho người đọc có cái nhìn khách quan về cuộc sống của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám

Câu 4: Bạn suy nghĩ gì về cái chết của lão Hạc? Vì sao một người gần gũi, thân tình với lão Hạc như nhân vật ông giáo mà vẫn có lúc không hiểu hoặc hiểu lầm lão Hạc?

Hướng dẫn chi tiết:

• Về cái chết của Lão Hạc:

Sự ra đi của Lão Hạc đầy xót xa và bi thảm, là một biểu tượng cho số phận bi đắng của người nông dân trong xã hội phong kiến Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Lão Hạc là một người nông dân hiền lành, chân thành và siêng năng, yêu thương con cái sâu sắc nhưng lại phải chịu đựng cuộc sống nghèo khó và bất hạnh. Mặc dù đã cố gắng vượt qua những khó khăn, cuối cùng ông không thể tránh khỏi số phận bi thảm và buộc phải chọn cái chết để bảo vệ mảnh vườn cho con trai.

Cái chết của Lão Hạc là một lời tố cáo sâu sắc về sự bất công của xã hội phong kiến, làm đẩy người nông dân vào bước đường cùng. Nó cũng phản ánh sự bất lực của Lão Hạc trước tình hình. Ông không thể làm gì hơn để bảo vệ con trai và mảnh vườn của mình

• Về việc nhân vật ông giáo có lúc không hiểu hoặc hiểu lầm Lão Hạc:

Ông giáo là người gần gũi, thân tình với Lão Hạc. Ông là người hiểu rõ Lão Hạc hơn ai hết. Tuy nhiên, vẫn có lúc ông giáo không hiểu hoặc hiểu lầm Lão Hạc.

Có thể có một số lý do giải thích cho điều này:

• Lão Hạc là một người có lòng tự trọng cao. Lão không muốn làm phiền người khác nên đã giấu diếm ông giáo về hoàn cảnh thực sự của mình.
• Lão Hạc là một người đàn ông già, cô đơn. Lão không có ai để chia sẻ những tâm tư, tình cảm của mình.
• Ông giáo cũng là một người có nhiều lo toan. Ông có gia đình để lo lắng nên không thể dành hết thời gian để quan tâm đến Lão Hạc.

Tuy nhiên, những hiểu lầm này chỉ là tạm thời. Sau khi Lão Hạc chết, ông giáo đã hiểu ra tất cả. Ông thương xót cho Lão Hạc và trách móc bản thân vì đã không quan tâm đến Lão Hạc nhiều hơn.

Câu 5: Đọc đoạn văn sau: “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi… toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn, không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương, không bao giờ ta thương…” (Lão Hạc). Cho biết:

1. Đoạn văn là lời của ai nói với ai, trong trường hợp nào và với mục đích gì?
2. Tinh thần “cố tìm mà hiểu" “những người quanh ta" có ý nghĩa, tác dụng gì đối với chính nhà văn Nam Cao trong trường hợp ông viết Lão Hạc?

Hướng dẫn chi tiết:

1. Phân tích ngữ cảnh:

• Lời nói: Lời nói này được nhân vật ông giáo - người kể chuyện trong tác phẩm Lão Hạc - thốt ra.
• Đối tượng: Lời nói này được ông giáo nhắc nhở bản thân và người đọc về tầm quan trọng của việc thấu hiểu người khác.
• Hoàn cảnh: Lời nói này xuất hiện sau khi ông giáo hiểu ra nguyên nhân cái chết bi thảm của Lão Hạc. Ông giáo đã hối hận vì không hiểu được hoàn cảnh và nỗi khổ tâm của Lão Hạc.
• Mục đích: Lời nói này thể hiện sự thức tỉnh của ông giáo về tầm quan trọng của việc thấu hiểu con người. Đồng thời, tác giả nhắc nhở người đọc về bài học nhân văn sâu sắc này.

1. Ý nghĩa, tác dụng của tinh thần “cố tìm mà hiểu" “những người quanh ta":

• Đối với nhà văn Nam Cao:
• Giúp ông sáng tạo nên những nhân vật chân thực, sinh động:
• Nhờ thấu hiểu cuộc sống và con người, Nam Cao đã xây dựng nên những nhân vật mang đậm dấu ấn hiện thực, có tính cách phức tạp, nội tâm sâu sắc như Lão Hạc, Binh Tư, ông giáo,...
• Các nhân vật của Nam Cao không chỉ gây ấn tượng bởi số phận bi thảm mà còn bởi tâm hồn đẹp đẽ và những phẩm chất tốt đẹp ẩn sâu bên trong.
• Giúp ông thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc trong tác phẩm:
• Nhờ thấu hiểu nỗi khổ của người nông dân, Nam Cao đã thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với họ và lên án xã hội phong kiến bất công đã đẩy họ vào bước đường cùng.
• Các tác phẩm của Nam Cao không chỉ tố cáo xã hội thối nát mà còn ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của người nông dân Việt Nam.

Câu 6: Bạn có nhận xét gì về cuộc sống của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 qua truyện ngắn Lão Hạc?

Hướng dẫn chi tiết:

Qua tác phẩm Lão Hạc, ta có thể nhận thấy cuộc sống của người dân nghèo ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 vô cùng bi thảm và đầy bất công:

- Cái nghèo đeo đẳng:

• Lão Hạc, một người nông dân vốn đã nghèo lại gặp nhiều bất hạnh, buộc phải bán đi mảnh vườn và đàn chó Vàng - những tài sản quý giá của mình.
• Binh Tư, một người tứ cố vô thân, phải sống lay lắt, bám víu vào nghề bắt chó.
• Chị Dậu, một người phụ nữ nông dân, phải bán khoai, bán chó, thậm chí bán cả đứa con gái út để nộp sưu cho chồng.

- Bức tranh xã hội bất công:

• Người nông dân bị bóc lột, áp bức nặng nề bởi cường hào, ác bá và chế độ thực dân phong kiến.
• Họ phải chịu sưu cao thuế nặng, bị đẩy vào cảnh bần cùng, không có lối thoát.
• Nạn đói hoành hành, đẩy con người đến bước đường cùng.

Câu 7: Theo bạn, tác phẩm Lão Hạc của Nam Cao được viết theo phong cách lãng mạn hay phong cách hiện thực? Căn cứ vào đâu để bạn khẳng định như vậy?

Hướng dẫn chi tiết:

- Tác phẩm được viết theo phong cách hiện thực bởi vì truyện đã phản ảnh chân thực, sâu sắc sự bị thảm, nghèo khổ của người nông dân Việt Nam trước cách mạng và xã hội đầy bất công.

Nội dung hiện thực sâu sắc:

• Tác phẩm phản ánh trung thực xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám: Bức tranh xã hội hiện lên với những mảng màu tối tăm, u ám, thể hiện qua cuộc sống cùng cực của người nông dân, điển hình là lão Hạc.
• Đề cao giá trị nhân văn: Tác phẩm thể hiện niềm xót thương cho số phận bi thảm của người nông dân, đồng thời khẳng định phẩm chất tốt đẹp của họ: yêu thương con cái, giàu lòng tự trọng, sống trung thực, chất phác