Đáp án Ngữ văn 12 chân trời sáng tạo Bài 6: Thực Hành Tiếng Việt

BÀI 6. TRONG THẾ GIỚI CỦA GIẤC MƠ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

I. TRƯỚC KHI ĐỌC  

Câu 1: Màu xanh được miêu tả trong các đoạn thơ có gì đặc biệt?

1. Sao anh không về chơi thôn Vĩ?

Nhìn nắng hàng cao nắng mới lên.

Vườn ai mướt quá, xanh như ngọc

Lá trúc che ngang mặt chữ điền

(Hàn Mặc Tử, Đây thôn Vĩ Dạ)

1. Ta còn em một màu xanh thời gian

Một màu xám hư vô

Chợt nhòe

Chợt hiện

(Phan Vũ, Hà Nội - Phố)

1. Trời thì xanh như rút ruột mà xanh

Cây thì biếc như vặn mình mà biếc

(Thi Hoàng, Ở giữa cây và nền trời)

1. Cỏ non xanh rợn chân trời

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

Hướng dẫn chi tiết:

Sự đặc biệt của màu xanh được miêu tả trong các đoạn thơ:

1. Màu xanh của cây cối tươi tốt, màu xanh của sự vật.
2. Màu xanh ở đây được hiểu theo nghĩa chuyển, thời gian vẫn còn nhiều.
3. Màu xanh của bầu trời, xanh dương.
4. Màu xanh của sự vật: cỏ non.

Câu 2:  Trong tiếng Việt có những từ ngữ được cấu tạo theo mô hình: ngân hàng + X (như ngân hàng đề thi,...). Hãy tìm thêm những từ ngữ được cấu tạo theo mô hình này.

Hướng dẫn chi tiết:

• Ngân hàng + X: Ngân hàng số, ngân hàng điện tử, ngân hàng máu, ngân hàng tiền tệ, ngân hàng gen,…
• Trí tuệ + X: Trí tuệ nhân tạo, trí tuệ cảm xúc,…

Câu 3: Cho câu sau:

Nê-pan (Nepal) có 8 ngọn núi cao nhất thế giới, nổi tiếng với các vùng ngoại ô, công viên quốc gia, những cánh rừng tuyệt đẹp, phù hợp với hoạt động thám hiểm, du lịch, đi bộ đường dài (trekking).

                                               (Minh Huyền, Nê-pan cấm du khách trekking một mình, https://tuoitr.vn/nepal-cam-du-khach-trekking-mot-minh-202303141316296.htm)

1. Vì sao người viết lại sử dụng từ trekking mà không phải là một từ ngữ tiếng Việt có nghĩa tương đương trong tiêu đề và bài viết?
2. Tìm thêm những từ ngữ tiếng nước người trong lĩnh vực du lịch.
3. Theo bạn, việc sử dụng những từ ngữ tiếng nước ngoài này có ảnh hưởng đến việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt hay không? Vì sao bạn nhận xét như vậy?

Hướng dẫn chi tiết:

1. Trekking: làhoạt động đi bộ đường dài trên những địa hình gồ ghề, phức tạp và thường không có lối mòn để khám phá thiên nhiên hoang dã, kết hợp khám phá, mạo hiểm hoặc cắm trại.

=> Do vậy, người viết sử dụng từ trekking mà không phải là một từ ngữ tiếng Việt có nghĩa tương đương để chú giải một cách ngắn gọn cho nghĩa của cụm từ trước nó. Đồng thời vẫn đảm bảo được tính liên kết, gắn gọn.

1. Những từ ngữ tiếng nước ngoài trong lĩnh vực du lịch như:

+ Domestic travel: Du lịch nội địa

+ Leisure travel: Du lịch phổ thông phù hợp với mọi người

+ Incentive: Loại du lịch khen thưởng, thường tổ chức cho cán bộ nhân viên

+ Kayaking: Du lịch bằng phương tiện chèo thuyền Kayak

+ Diving tour: Du lịch lặn biển ngắm san hô, cá,…

1. Việc sử dụng những từ ngữ tiếng nước ngoài một cách hợp lí, có chừng mực sẽ không gây ảnh hưởng đến giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Hơn nữa, việc chêm xen những từ ngữ tiếng nước ngoài nhằm tạo cho câu văn trở nên phong phú về hình thức ngữ nghĩa, sắc thái biểu đạt, tạo hiệu quả, ngắn gọn và tăng tính hàm súc.

Câu 4: Vì sao có nhiều từ ngữ tiếng nước ngoài (như album, email, file,…) được người Việt ưa dùng trong nhiều bối cảnh giao tiếp, trong khi vẫn có giải pháp thay thế (ví dụ: dùng tập ảnh thay cho allbum, thư điện tử thay cho email, tập tin thay cho file)?

Hướng dẫn chi tiết:

Trong việc giao tiếp, việc sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, sáng tạo, và ngắn gọn là rất quan trọng để truyền đạt ý nghĩ và tư tưởng một cách hiệu quả. Trong bối cảnh hội nhập và đa dạng văn hóa như hiện nay, người Việt thường ưa dùng các từ ngữ tiếng nước ngoài trong giao tiếp thay vì sử dụng tiếng Việt gốc. Điều này giúp truyền đạt thông điệp một cách nhanh chóng, súc tích và dễ hiểu, từ đó giúp người nghe hình dung dễ dàng hơn trong quá trình trao đổi thông tin.

Câu 5: Xác định ý nghĩa của từ ngữ được in đậm trong các trường hợp sau. Trong các trường hợp này, trường hợp nào từ ngữ được dùng theo nghĩa mới?

1. Nơi đây, vào mùa đông lạnh giá, các dòng sông đóng băng và những ngọn núi phủ tuyết trắng xóa tạo nên một khung cảnh vô cùng ấn tượng.
2. Đây là nguyên nhân chính khiến cho thị trường bất động sản đóng băng.

Hướng dẫn chi tiết:

1. đóng băng: (nước) kết đọng lại thành tảng lớn ở những nơi có khí hậu rất lạnh.
2. đóng băng: ở trạng thái ngừng hẳn lại, không tiến triển, không hoạt động được do chịu sự tác động nào đó.

=> Trường hợp đóng băng (b) từ ngữ được dùng theo nghĩa mới.

Câu 6: Chỉ ra sự độc đáo trong cách kết hợp từ ngữ ở đoạn trích sau (chú ý các cụm từ/ câu được in đậm):

tiếng ghi ta nâu

bầu trời cô gái ấy

tiếng ghi ta lá xanh biết mấy

tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan

tiếng ghi ta ròng ròng

máu chảy

không ai chôn cất tiếng đàn

tiếng đàn như cỏ mọc hoang

(Thanh Thảo, Đàn ghi ta của Lor-ca)

Hướng dẫn chi tiết:

Sự độc đáo của đoạn thơ nằm ở cách sử dụng nghệ thuật điệp ngữ "tiếng ghi ta", đồng thời việc chuyển đổi cảm giác đã làm cho nó trở nên phong phú hơn về mặt tình cảm. Chuyển từ trải nghiệm thính giác sang trải nghiệm thị giác: "tiếng ghi ta nâu", "tiếng ghi ta lá xanh", "tiếng ghi ta tròn bọt nước", "tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy". Sau đó, quay trở lại suy nghĩ, cảm xúc: "không ai chôn cất tiếng đàn". Việc sử dụng động từ "chôn cất" ở đây được hiểu theo nghĩa biến đổi. Sự kết hợp giữa ngôn từ giàu hình ảnh (tượng trưng siêu thực) và ẩn dụ chuyển đổi cảm giác đã tạo ra một điệu nhạc mới lạ cho đoạn thơ, trừu tượng nhưng vẫn dễ hiểu..

TỪ ĐỌC ĐẾN VIẾT

Viết một đoạn văn khoảng (150 chữ) về một vài hình ảnh bạn ấn tượng nhất trong hai bài thơ vừa học.

Gợi ý:

Bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ" xuất hiện trong tập "Thơ Điên" của Hàn Mặc Tử, được xuất bản sau khi ông qua đời (1940). Bài thơ này là một bức tranh phong cảnh phong phú, sử dụng nhiều hình ảnh từ tượng trưng đến siêu thực, tạo nên một hiện thực đặc biệt. Hình ảnh của "nắng mới, hàng cau" cùng với "lá vườn mướt xanh như ngọc" hình thành một bức tranh sáng sủa và đầy màu sắc. Điều làm cho người đọc ngạc nhiên là sau hàng trăm năm, cảnh quan thôn quê Việt Nam vẫn thiếu vắng một hình ảnh rất quen thuộc nhưng lại tươi đẹp và rực rỡ như trong bài thơ này - "nắng mới - hàng cau". Câu thơ "Lá trúc che ngang mặt chữ điền" đã tạo ra nhiều cách hiểu khác nhau: có người hiểu đó là biểu tượng của người đàn ông thẳng thắn "chữ điền", đại diện cho quan chức thời phong kiến; cũng có người cho rằng đó là vẻ đẹp của người dân xứ Huế nói chung. Câu thơ này vẫn mang đậm nét cổ kính và tinh tế, với hình ảnh của lá trúc và gương mặt "chữ điền", có thể tượng trưng cho quê hương và con người xứ Huế. Trong khổ thơ thứ hai, "Gió theo lối gió... kịp tối nay?" mặc dù là cảnh thực trên bờ sông Hương, nhưng đây cũng là một ẩn dụ kín đáo. Đặc biệt ở đây là ẩn dụ không hoàn chỉnh, tức là "ẩn dụ một phần mà muốn hiểu phải biết phần còn lại", hay "ẩn dụ một nửa". Hai câu tiếp theo đặt ra những câu hỏi mơ hồ, rất nhiều ẩn ý: "Thuyền ai đậu bến sông trăng đó / Có chở trăng về kịp tối nay?" "Thuyền ai" là một câu hỏi dành cho ai? Và tại sao phải "về kịp"? Tại sao lại là "nay"? Tất cả những từ và câu này đều ẩn chứa những điều huyền bí, làm cho bài thơ trở nên lôi cuốn và hấp dẫn, không dứt.