Đáp án Sinh học 10 chân trời sáng tạo Bài 2: Các phương pháp nghiên cứu và học tập môn sinh học

BÀI 2 - CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ HỌC TẬP MÔN SINH HỌC

MỞ ĐẦU

Câu 1: Khi muối dưa cải bị hư hỏng, có hai nguyên nhân được đưa ra: (1) do đậy nắp hũ dưa không kin; (2) do không đảm bảo về điều kiện ánh sáng. Dựa vào phương pháp nào để xác định đầu là nguyên nhân làm dưa cải muối bị hỏng?

Trả lời:

Dựa vào phương pháp quan sát để xác định nguyên nhân làm dưa cải muối bị hỏng: mùi vị, màu sắc,...

I. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ HỌC TẬP MÔN SINH HỌC

Câu 1: Hãy lựa chọn phương pháp phù hợp và đề xuất thực hiện nghiên cứu những vấn đề sau:

a, Xác định hàm lượng đường trong máu

b, Thúc đẩy thanh long ra hoa trái vụ

c, Tìm hiểu cấu tạo cơ thể người

Trả lời:

a, Xác định hàm lượng đường trong máu

Phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm:

• Bước 1: Chuẩn bị các thiết bị, dụng cụ, hóa chất và mẫu vật để làm thí nghiệm
• Bước 2: Tiến hành các thí nghiệm theo đúng quy trình và thu thập dữ liệu từ kết quả thí nghiệm
• Bước 3: Báo cáo kết quả thí nghiệm
• Bước 4: Vệ sinh dụng cụ, phòng thí nghiệm.

b, Thúc đẩy thanh long ra hoa trái vụ

Phương pháp thực nghiệm khoa học: 

• Bước 1: Chuẩn bị các điều kiện thí nghiệm, thiết kế mô hình thực nghiệm phù hợp với mục đích thí nghiệm.
• Bước 2 : Tiến hành thực nghiệm và thu thập dữ liệu
• Bước 3 Xử lí các dữ liệ thu thập được và báo cáo kết quả thực nghiệm.

c, Tìm hiểu cấu tạo cơ thể người

Phương pháp quan sát:

• Bước 1: Xác định đối tượng quan sát ( con người) và phạm vi quan sát.
• Bước 2: Tùy theo đối tượng quan sát mà xác định công cụ quan sát sao cho phù hợp 
• Bước 3: Thu thập, ghi chép và xử lí các dữ liệu được.

Câu 2: Tại sao chúng ta cần phối hợp nhiều phương pháp khác nhau khi nghiên cứu và học tập môn sinh học? 

Trả lời:

Vì đối tượng nghiên cứu của môn sinh học khá là rộng, chỉ áp dụng một phương pháp thì sẽ rất khó khăn để nghiên cứu hiệu quả. Vì vậy ta cần phối hợp nhiều phương pháp khác nhau khi nghiên cứu và học tập môn sinh học

Luyện tập:  Hãy thiết kế thí nghiệm chứng minh quá trình hô hấp có khí thải cacbondioxide.

Trả lời:

Phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm.

• Bước 1: Chuẩn bị: 1 cốc nước vô trong, 1 chiếc ống hút, 1 lọ giấm, 1 chiếc lọc, 1 đũa thủy tinh, 1 cốc sạch.
• Bước 2: Tiến hành thí nghiệm
• Đặt ống hút vào trong cốc chứa nước vôi trong
• Dùng miệng thổi và ống hút
• Quan sát thấy nước vôi trong có xuất hiện vẩn đục hay không ?
• Nếu có vẩn đục, lọc lấy kết tủa, sau đó đổ giấm ăn vào và quan sát hiện tượng.
• Ghi chép và phân tích, giải thích hiện tượng 
• Bước 3: Báo cáo kết quả về sự có mặt của CO₂có trong khí thải của quá trình hô hấp.
• Bước 4: vệ sinh dụng cụ, phòng thí nghiệm.

Câu 3: Hãy kể tên và cho biết chức năng của một số dụng cụ thí nghiệm.

Trả lời:

Câu 4: Có thể lưu giữ kết quả quan sát bằng những cách nào ?

Trả lời:

Kết quả quan sát có thể được lưu giữ thông qua tranh ảnh, bản vẽ, sơ đồ, làm tiêu bản,...

Luyện tập: Việc đặt câu hỏi nghiên cứu và xây dựng giả thuyết trong nghiên cứu khoa học có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

• Đặt câu hỏi nghiên cứu giúp người nghiên cứu định hướng được vấn đề nghiên cứu, từ đó đưa ra phương pháp nghiên cứu phù hợp và có thể đưa ra dự đoán về kết quả nghiên cứu.
• Xây dựng giả thiết nhằm định hướng nghiên cứu và kế hoạch nghiên cứu, giúp nhà nghiên cứu đưa ra kế hoạch nghiên cứu phù hợp, đúng hướng.

II. TIN SINH HỌC

Câu 5: Tại sao tin sinh học được xem như công cụ nghiên cứu và học tập môn Sinh học?

Trả lời:

Tin sinh học là một ngành khoa học sử dụng máy tính để phân tích và lưu giữ các dữ liệu sinh học. Tin sinh học đã trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho sinh học và công nghệ sinh học thông qua các ngân hàng dữ liệu.

Câu 6: Hãy đưa ra nhận xét về tầm quan trọng của tin sinh học trong đời sống ngày nay.

Trả lời:

Tin sinh học có vai trò rất quan trọng trong đời sống ngày này vì có rất nhiều ứng dụng trong nghiên cứu như: dò tìm và phát hiện đột biến gây ra các bệnh di truyền để từ đó phát hiện và điều trị sớm; so sánh hệ gene (hay DNA), trình tự của protein nhằm xác định quan hệ huyết thống, truy tìm thủ phạm, xác định quan hệ họ hàng giữa các loài; xây dựng ngân hàng gene giúp lưu trữ cơ sở dữ liệu trình tự gene để tìm kiếm những gene quy định các tính trạng mong muốn,...

Vận dụng: Hãy chọn một vấn đề cần nghiên cứu ở địa phương em và áp dụng tiến trình nghiên cứu để làm rõ vấn đề đó.

Trả lời:

Hướng dẫn: Em có thể lựa chọn một số vấn đề ở địa phương như nghiên cứu số lượng gia đình sử dụng khí sinh học trong sinh hoạt; nghiên cứu các sản phẩm tái chế từ các rác thải hữu cơ,...

Ví dụ: Để góp phần giải quyết vấn đề khó khăn trong quản lý và xử lý chất thải rắn sinh hoạt hộ gia đình, ta có thể nghiên cứu phân bón được tái chế từ các rác thải hữu cơ.

 Quy trình ủ:

• Làm thùng ủ tùy theo số lượng rác sinh hoạt của gia đình, rác thải hữu cơ được phân loại như: lá cây, thức ăn thừa, rau cỏ, trái cây hư… Tất cả được cho vào thùng có nắp đậy nhằm tránh ruồi muỗi hay các con vật vào đẻ trứng.
• Rác thải sau khi được thu gom vào hố được trộn với chế phẩm vi sinh Emuniv (được bán phổ biến) pha sẵn theo tỷ lệ 2 thìa vi sinh, 10 thìa đường, 1 lít nước sạch. Đây là công đoạn vô cùng quan trọng giúp quá trình ủ diễn ra nhanh chóng, bởi chế phẩm Emuniv không những thân thiện với môi trường, mà còn có tác dụng chuyển hóa lân khó tiêu (quặng phosphate, phot phat hữu cơ) thành dạng dễ tiêu mà cây trồng có thể hấp thụ được, sinh chất kích thích tăng trưởng thực vật, phân hủy nhanh bùn, bã hữu cơ, khử mùi hôi của rác thải, ức chế và tiêu diệt các vi khuẩn mầm bệnh có hại.
• Cấu tạo thùng xử lý chất thải hữu cơ dễ phân hủy bằng phương pháp ủ phân:

BÀI TẬP

Bài 1: Để hỗ trợ các vụ án hình sự, các nhà pháp y có thể sử dụng phương pháp nghiên cứu nào? Cho ví dụ.

Trả lời:

Để hỗ trợ các vụ án hình sự, các nhà pháp y có thể sử dụng một hoặc phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu cùng một lúc: PP quan sát, PP làm việc trong phòng thí nghiệm và PP thực nghiệm khoa học.

Ví dụ: Trong hiện trường vụ án, hung thủ để lại dấu vân tay trên 1 số đồ vật, người ta sẽ dùng PP quan sát để tìm ra được dấu vân tay chính xác và rõ ràng nhất.

Bài 2: Tại sao phẩm chất trung thực rất quan trọng trong nghiên cứu khoa học?

Trả lời:

Phẩm chất trung thực rất quan trọng trong nghiên cứu khoa học vì nó liên quan đến đạo đức sinh học. Nếu vi phạm tính không trung thực, chúng ta sẽ đối mặt với sự bất công trong nghiên cứu, rộng hơn là ảnh hưởng đến nên văn minh nhân loại cũng như ảnh hưởng đến sự sống của con người.