Bài tập file word sinh học 10 chân trời Bài 2: Các phương pháp nghiên cứu và học tập môn sinh học

MỞ ĐẦU

BÀI 2 - CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ HỌC TẬP MÔN SINH HỌC

I. NHẬN BIẾT (7 câu)

Câu 1: Phương pháp nào thường được sử dụng để nghiên cứu và học tập môn Sinh học.

Trả lời:

Phương pháp nghiên cứu và học tập môn Sinh học: Phương pháp quan sát, phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm, phương pháp thực nghiệm khoa học.

Câu 2: Phương pháp quan sát là gì và được thực hiện như thế nào?

Trả lời:

-      Khái niệm: Là phương pháp sử dụng tri giác để thu thập thông tin về đối tượng được quan sát.

-      Các bước thực hiện phương pháp quan sát:

+      Bước 1: Xác định đối tượng quan sát (các sinh vật sống, hoạt động sinh lí,…) và phạm vi quan sát (môi trường tự nhiên, phim ảnh, phòng thí nghiệm,…).

+      Bước 2: Xác định công cụ quan sát cho phù hợp với từng đối tượng và phạm vi quan sát (kính hiển vi, kính lúp).

+      Bước 3: Thu thập, ghi chép và xử lí các dữ liệu quan sát được (sổ tay, máy ghi âm,...).

Câu 3: Phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm là gì và được thực hiện như thế nào?

Trả lời:

-      Khái niệm: Là phương pháp sử dụng các dụng cụ, hóa chất, quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm để thực hiện các thí nghiệm khoa học.

-      Các bước thực hiện:

+      Bước 1: Chuẩn bị các thiết bị, dụng cụ, hóa chất và mẫu vật để làm thí nghiệm.

+      Bước 2: Tiến hành các thí nghiệm theo đúng quy trình và thu thập dữ liệu từ kết quả thí nghiệm. Từ việc quan sát và phân tích kết quả, người nghiên cứu giải thích và kết luận cho kết quả thí nghiệm.

+      Bước 3: Báo cáo kết quả thí nghiệm.

+      Bước 4: Vệ sinh dụng cụ, phòng thí nghiệm.

Câu 4: Phương pháp thực nghiệm khoa học là gì và được thực hiện như thế nào?

Trả lời:

-      Khái niệm: Là phương pháp sử dụng các dụng cụ, hóa chất, quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm để thực hiện các thí nghiệm khoa học.

-      Các bước thực hiện:

+      Bước 1: Chuẩn bị các điều kiện thí nghiệm, thiết kế mô hình thực hiện phù hợp với mục đích thí nghiệm.

+      Bước 2: Tiến hành thực hiện và thu thập các dữ liệu. Có thể sử dụng các phương pháp khác nhau về mục đích thực nghiệm: nghiên cứu và phân loại để định danh các loài sinh vật; tách chiết các chế phẩm sinh học; nuôi cấy mô, tế bào;...

+      Bước 3: Xử lí các dữ liệu thu thập được và báo cáo kết quả thực nghiệm.

Câu 5: Những thiết bị và vật liệu nào thường được sử dụng trong nghiên cứu và học tập môn sinh học.

Trả lời:

Những thiết bị và vật liệu phổ biến được dùng trong nghiên cứu sinh học gồm kính hiển vi, kính lúp, mô hình, tranh ảnh và các dụng cụ thí nghiệm.

Câu 6: Trình bày các kĩ năng cần có trong tiến trình nghiên cứu môn Sinh học.

Trả lời:

-      Quan sát: Việc quan sát nhằm trải nghiệm các sự vật hiện tượng theo nhiều khía cạnh khác nhau nhằm thu thập dữ liệu. Kết quả quan sát được lưu giữ cẩn thận để sau đó tiến hành phân tích và lựa chọn hình thức trình bày phù hợp. Từ đó, đặt câu hỏi nghiên cứu để định hướng vấn đề cần nghiên cứu.

-      Xây dựng giả thuyết: Dựa trên kết quả quan sát được để đặt ra vấn đề cần nghiên cứu.

-      Thiết kế và tiến hành thí nghiệm: Thiết kế và tiến hành thí nghiệm nhằm chứng minh cho giả thuyết về vấn đề nghiên cứu được đề ra.

-      Điều tra, khảo sát thực địa hay các thí nghiệm: Điều tra, khảo sát thực địa hay các thí nghiệm nhằm thu thập thêm các thông tin, số liệu từ nhiều người (thái độ, ý kiến, kinh nghiệm,…) về vấn đề cần nghiên cứu. Từ đó, có kết luận chấp nhận hay từ bỏ giả thuyết: nếu không chấp nhận giả thuyết thì quay lại bước xây dựng giả thuyết, nếu chấp nhận thì tiến đến làm báo cáo kết quả nghiên cứu.

-      Làm báo cáo kết quả nghiên cứu: Làm báo cáo kết quả nghiên cứu nhằm công bố kết quả nghiên cứu. Trong báo cáo cần nêu được: lí do chọn đề tài, mục đích, giả thuyết, đối tượng, phương pháp và phạm vi nghiên cứu, kết quả nghiên cứu, kết luận và kiến nghị.

Câu 7: Tin sinh học là gì?

Trả lời:

Tin sinh học là một ngành khoa học tìm kiếm, phát hiện và mô phỏng quy luật vận động của thế giới sống trên cơ sở phân tích nguồn dữ liệu sinh học thông qua các công cụ quản lí, xử lí dữ liệu trên máy tính và mạng internet.

II. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Lấy ví dụ minh họa cho phương pháp quan sát.

Trả lời:

Ví dụ: Quan sát các loài thực vật và ghi nhận lại đặc điểm của các cơ quan sinh dưỡng (rễ, thân, lá) và cơ quan sinh sản (hoa, quả, hạt). Dựa vào các dữ liệu thu thập được, tiến hành phân loại thực vật.

Câu 2: Lấy ví dụ minh họa cho phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm.

Trả lời:

Ví dụ: Để quan sát cấu tạo của một số sinh vật đơn bào (trùng roi xanh, trùng giày,…) ta làm theo các bước: nhỏ một giọt nước ao (nước từ bình nuôi cấy,…) lên lam kính, sau đó đậy lamen và thấm nước thừa, đưa lên kính hiển vi quan sát ở vật kính 40x.

Câu 3: Lấy ví dụ minh họa cho phương pháp thực nghiệm khoa học.

Trả lời:

Ví dụ: Để đánh giá ảnh hưởng của nhiệt độ đến sự nảy mầm của hạt, ra có thể thiết kế thí nghiệm như sau: Chuẩn bị 2 lô thí nghiệm (lô 1: gieo các hạt đã được ngâm trong nước ở 20oC; lô 2: gieo các hạt đã được ngâm trong nước ấm khoảng 40oC); quan sát và so sánh số lượng hạt nảy mầm ở mỗi lô thí nghiệm; đưa ra giải thích và kết luận.

Câu 4: Kính lúp thường được dùng để làm gì?

Trả lời:

Kính lúp thường phục vụ trong việc đọc chữ hay quan sát các vật thể nhỏ, và dùng trong một số thí nghiệm khoa học đơn giản ở các trường học.

III. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Tin sinh học được ứng dụng như thế nào trong thực tiễn?

Trả lời:

-      Ứng dụng:

+      Dò tìm và phát hiện đột biến gây ra các bệnh di truyền từ đó phát hiện để điều trị sớm.

+      So sánh hệ gene hay DNA, trình tự của protein nhằm xác định quan hệ huyết thống, truy tìm thủ phạm, xác định quan hệ họ hàng giữa các loài.

+      Xây dựng ngân hàng gene giúp lưu trữ cơ sở dữ liệu trình tự gene để tìm kiếm những gene quy định các tính trạng mong muốn.

-      Một số ngân hàng dữ liệu phổ biến hỗ trợ cho việc học tập và nghiên cứu: GenBank, EMBL (European Molecular Bioinformatic Laboratory),...

Câu 2: Em nên làm gì để có thể học tập môn sinh học một cách hiệu quả?

Trả lời:

Ứng dụng để học tập môn Sinh học một cách có hiệu quả: sử dụng các công cụ tin học đơn giản trong việc tìm kiếm, khai thác thông tin trên internet, sử dụng các chương trình tin học hay tự lập trình phần mềm mô tả các quá trình sinh học phức tạp.

Câu 3: Để xác định hàm lượng đường trong máu, ta sử dụng phương pháp nghiên cứu nào?

Trả lời:

Để xác định hàm lượng đường trong máu, ta sử dụng phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm.

Câu 4: Kết quả quan sát có thể được lưu giữ bằng cách nào?

Trả lời:

Kết quả quan sát có thể được lưu giữ thông qua tranh ảnh, bản vẽ, làm tiêu bản,...

IV. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Em hãy thiết kế thí nghiệm chứng minh quá trình hô hấp thải ra khí CO2.

Trả lời:

Sử dụng phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm.

-      Bước 1: Chuẩn bị: 1 cốc nước vô trong, 1 chiếc ống hút, 1 lọ giấm, 1 chiếc lọc, 1 đũa thủy tinh, 1 cốc sạch.

-      Bước 2: Tiến hành thí nghiệm

+      Đặt ống hút vào trong cốc chứa nước vôi trong

+      Dùng miệng thổi và ống hút

+      Quan sát thấy nước vôi trong có xuất hiện vẩn đục hay không ?

+      Nếu có vẩn đục, lọc lấy kết tủa, sau đó đổ giấm ăn vào và quan sát hiện tượng.

+      Ghi chép và phân tích, giải thích hiện tượng 

-      Bước 3: Báo cáo kết quả.

-      Bước 4: Vệ sinh dụng cụ, phòng thí nghiệm.

Câu 2: Tại sao phải có đạo đức sinh học khi nghiên cứu?

Trả lời:

-      Nghiên cứu và đạo đức sinh học không thể tách rời

-      Mọi quyết định lâm sàng đòi hỏi một quyết định đạo đức

-      Nếu không trung thực, kết quả nghiên cứu có thể sai sót và ảnh hưởng xấu nếu được áp dụng thực tiễn.